Question

Wyjaśnij,dlaczego wydarzenia w Europie Środkowo-Wschodniej ostatnich miesięcy 1989r. określa się pojęciem "Jesień Narodów".Zastanów się,jaki związek mają te wydarzenia z XIX-wieczną Wiosną Ludów.

Answer 1

Wydarzenia ostatnich miesięcy 1989 w Europie Środkowo-Wschodniej, które doprowadziły do załamania się systemu socjalistycznego i rozpadu bloku komunistycznego oraz uzyskanie przez należące do niego kraje niepodległości, nazwano „Jesienią Narodów”.

Na Węgrzech, gdzie opozycja w formie zorganizowanej nie istniała i panowały liberalne stosunki polityczne, a sytuacja gospodarcza była względnie dobra, reformy przebiegały spokojnie. Były one realizowane w dużej mierze odgórnie przez reformatorów komunistycznych, mających większość w kierownictwie Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej-już w 1988 r. odsunięto od władzy J. Kadara. Na wiosnę 1989 r. pojawiły się partie opozycyjne, np. Węgierskie Forum Demokratyczne, Związek Wolnych Demokratów. Partie te porozumiały się przy „okrągłym stole”. Główne kierunki reform polityczno-gospodarczych ustalono pry „trójkątnym stole” z udziałem strony rządowej i opozycyjnej, którego rozmowy trwały od 13.06 do 18.09.1989 r.

W Czechosłowacji 17 listopada 1989r. siły antykomunistyczne zorganizowały w Pradze wielką demonstrację. Demonstrantów zaatakowały siły porządkowe, aresztowano 150 osób, co dało asumpt do nowych demonstracji i protestów. Na tej fali utworzono Forum Obywatelskie, z Vaclavem Havlem na czele. Siły porządkowe wycofano, rządy komunistyczne ustąpiły, przekazując władzę w ręce opozycji. Ze względu na łagodne i bezkrwawe przekazanie władzy wydarzenia te przeszły do historii jako „aksamitna rewolucja”.

Bardziej skomplikowany charakter miały wydarzenia w Rumunii, gdzie do jesieni 1989r. panował system dyktatorski i policyjny. Kiedy 22 grudnia 1989r. w Timosoarze w Siedmiogrodzie doszło do wielkiej demonstracji mniejszości węgierskiej, została ona brutalnie stłumiona przez siły bezpieczeństwa. W Rumuni wprowadzono stan wyjątkowy, ale 25 grudnia część sił bezpieczeństwa zbuntowała się.. Na czele pacyfikowanej prowincji stał syn dyktatora Ceausescu. Aresztowano cała rodzinę dyktatora, skazano na karę śmierci i rozstrzelano. Władzę przejął Front Ocalenia Narodowego, który okazał się organizacją opanowaną przez komunistów. Stanowisko prezydenta objął przedstawiciel FON, jeden z sekretarzy KC KP Rumunii, Ion Iliescu.

Bułgaria do 1989r. uchodziła za państwo ściśle związane z ZSRR. Nie występowały tu nastroje antyrosyjskie, silne były wpływy komunizmu. W listopadzie 1989r. w łonie BKP doszło do buntu wewnętrznego: obalono Żiwkowa, partię przemianowano na Bułgarską Partię Socjalistyczną i przystąpiono do reform. Prezydentem został Peter Mładenow, a premierem Andrej Łukanow. Opozycja była słaba i rozproszona politycznie. Grupy liberalne utworzyły Unię Sił Demokratycznych, a mniejszość turecka Ruch na rzecz Swobód. Sytuacja ekonomiczna była trudna, w związku z tym powołano rząd koalicyjny Dymitra Popowa.

W Albanii następca Hodży, Ramiz Alia, podjął w 1990r. reformy i przeprowadził wiele istotnych zmian. Albańską Partię Pracy przekształcono w Albańską Partię Socjalistyczną, przeprowadzono reformę systemu politycznego demokratyzując go, wprowadzono nową demokratyczną ordynację wyborczą i system wielopartyjny.

Najbardziej dramatyczny przebieg miały przemiany w Jugosławii. Od wielu lat rozwijały się tam dążenia odśrodkowe różnych grup narodowościowych i narastały ostre spory na tle wyznaniowym pomiędzy ludnością katolicką, a prawosławną i muzułmańską. Słowenia i Chorwacja 25 czerwca 1991r. postanowiły wystąpić z Federacji i proklamowały niepodległość. W obu państwach znajdowały się zwarte obszary zamieszkane przez Serbów, którzy podjęli walkę żądając przyłączenia ich do Serbii. Serbia poparła swoich pobratymców, licząc na pomoc Rosji. Rozgorzały walki, które pochłonęły wiele ofiar i spowodowały poważne zniszczenia.

W sierpniu 1989r. Węgrzy, otwierając granice, pomogli wielu Niemcom uciec na Zachód. W październiku1989r. w Lipsku, a następnie w innych miastach NRD zaczęto organizować wielkie manifestacje na rzecz demokracji NRD i prawa do swobodnego wyboru opcji politycznej, a następnie zjednoczenia z RFN. Powstały pierwsze w dziejach NRD stowarzyszenia i partie opozycyjne. W tej sytuacji Honecker musiał ustąpić ze stanowiska I sekretarza KC SED i przewodniczącego Rady Państwa, w ślad za nim ustąpił dotychczasowy rząd. W dniu 7 listopada 1989r. powołano nowy rząd Hansa Modrowa, a dwa dni później podjęto decyzję o otwarciu granic. Obalono słynny mur berliński. Rządząca SED przekształciła się w Partię Demokratycznego Socjalizmu i zrezygnowała z monopolu na władzę. Nowe kierownictwo partii z Egonem Krenzem i rząd Modorowa opracowali plan zjednoczenia Niemiec, zmierzając do utworzenia federacji dwóch państw niemieckich. Plan ten poparł ZSRR. Natomiast kanclerz RFN, Helmut Kohl, w porozumieniu z prezydentem Bushem, wystąpił z planem organicznego zjednoczenia narodu niemieckiego.

Nieefektowność gospodarcza systemu socjalistycznego doprowadziła do rozpadu ZSRR. ZSRR przegrał konfrontację z USA na polu wyścigu zbrojeń w latach 80-tych w konsekwencji realizacja przez rząd amerykański „doktryny Reagana”. W kierunku zdemokratyzowania systemu komunistycznego ZSRR prowadził politykę „pierestrojki”, „głasnostii” i „uskorienia”, jednak nie przyniosło to oczekiwanych efektów. Upadł komunizm i rozpadł się wielki Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.

W Polsce po zwołaniu „Okrągłego stołu” ustalono, że zasady przyszłego systemu politycznego powinny się opierać na: zasadzie suwerenności narodu, pluralizmie politycznym, demokratycznym trybie powoływania wszystkich przedstawicielskich organów władzy państwowej, niezawisłości sądów, silnym pełnią praw i swobodnie wybranym samorządzie terytorialnym. W zakresie wyborów do Sejmu i Senatu w 1989r. zniesiono wszelkie poza wyborcze procedury eliminacji kandydatów. Przywrócono instytucje Senatu oraz Prezydenta, którego miał wybierać Sejm i Senat połączone w Zgromadzenie Narodowe bezwzględną większością głosów. Nowo powstałe instytucje ustrojowe, gruntownie zmieniły strukturę władzy państwowej. Przekształcono dotychczasową politykę policyjnego monologu w polityczny dialog. Stworzono możliwość pokojowego przejścia od dyktatury monopartii do pluralizmu politycznego. Umożliwiona została działalność zdelegalizowanych związków i stowarzyszeń. 29 12 1989r. dokonano rewizji konstytucji, Sejm X kadencji dokonał gruntownej nowelizacji konstytucji, która weszła w życie 1 I 1990r. W nowelizacji tej między innymi: przywrócono nazwę państwa „Rzeczpospolita Polska”, zagwarantowano swobodę działalności gospodarczej wszystkim podmiotom. Na początku sierpnia 1989r., po nieudanej misji formowania rządu przez wywodzącego się z PZPR gen. Czesława Kiszczaka, lider NSZZ „Solidarność” Lech Wałęsa zaproponował powołanie Rady Ministrów w oparciu o koalicję „Solidarności”, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. 23 VIII 1989r. Sejm powołał Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko Prezesa Rady Ministrów, zaś głosowanie nad powołaniem rządu Tadeusza Mazowieckiego odbyło się 12 września 1989r.