Question

Wyjaśnij pojęcia:

*magnateria

*gołota

*oświecenie

*pilaster

*fronton

*woluta

*sarmatyzm

*karabela

*merkantylizm

*abdykacja

*regencja

*potop szwedzki

Answer 1

*magnateria-najwyższa warstwa szlachty w Rzeczypospolitej Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, odpowiadająca średniowiecznemu możnowładztwu i spełniająca rolę arystokracji.

 

*gołota także szlachta gołota – uboga grupa społeczna legitymująca się szlacheckim rodowodem, lecz nieposiadająca ziemi. Jedno z określeń drobnej szlachty (podobne określenia: szlachta szaraczkowa, sz. chodaczkowa).

 

*oświecenie-nurt kulturalny oraz okres w historii Europy przypadający na lata 1688-1789. W rozumieniu szerszym: epoka w dziejach kultury europejskiej między barokiem a romantyzmem. Wszystkie nazwy oddają przełomowy charakter tej epoki. Oświecony, czyli wyzwolony z wszelkich więzów, rozum ludzki ma być światłem rozjaśniającym drogę do poznania prawdy o świecie i człowieku.

 

*pilaster-ustawiony przy ścianie (lub w częściowo w nią wtopiony) płaski filar, nieznacznie występujący przed lico ściany. Pełni on zarówno funkcję konstrukcyjną (podpora), jak też dekoracyjną (rozczłonkowuje ścianę). Może stanowić część obramienia otworów okiennych, drzwiowych lub bramnych. W starożytności pilastry występowały dużo rzadziej niż półkolumny i używane były głównie w architekturze rzymskiej. Podobnie jak kolumna składa się z głowicy (najczęściej w którymś z klasycznych porządków), gładkiego lub kanelowanego trzonu oraz czasami z bazy i cokołu. Stosowano również pilastry zwielokrotnione, ułożone w tzw. wiązkę – tworzyły ją nałożone na siebie, coraz węższe pilastry.

 

*fronton,przyczółek – w architekturze klasycznej niski trójkątny szczyt nad portykiem, który ograniczały krawędzie boczne dachu dwuspadowego. Wewnętrzne pole frontonu, gładkie lub wypełnione dekoracją rzeźbiarską, nosi nazwę tympanonu.

Jako element ornamentowy stosowany jest także jako dekoracyjne zwieńczenie obramowań okiennych i drzwiowych, portali, ołtarzy itd.

W architekturze nowożytnej spotkać można również frontony stanowiące segment kręgu, półowalne, przerywane lub wyłamywane.

 

*woluta ,ślimacznica – element architektoniczny i motyw ornamentacyjnyw formie spirali lub zwoju. Występuje w głowicach kolumn w architekturze greckiej i rzymskiej (w porządku jońskim, korynckim i kompozytowym). Jako ozdoba występował w sztuce asyryjskiej, perskiej. W okresie renesansu i baroku, w budowlach wzorowanych na stylu antycznym, stanowi najważniejszy element esownicy.

 

*sarmatyzm- barokowa formacja kulturowa dominująca w Rzeczypospolitej od końca XVI do drugiej połowy XVIII wieku. Opierała się na przekonaniu, że szlachta polska pochodzi od Sarmatów – starożytnego ludu zamieszkującego początkowo między Dolną Wołgą a Donem. Po Sarmatach szlachta miała odziedziczyć umiłowanie wolności, gościnność, dobroduszność, męstwo oraz odwagę.

 

*karabela- lekka i często ozdobna szabla szlachty polskiej o otwartym jelcu i rękojeści ukształtowanej na wzór głowy orła, nie przeszkadzająca w walce. Doskonale sprawdzająca się w walce pieszej, stąd noszona często przy stroju codziennym, a zatem zwykle bogato zdobiona. Szabla była charakterystyczna dla sarmatyzmu - polskiej kultury artystycznej II połowy XVII i XVIII wieku. Broń wywodziła się z Turcji jednak w wyniku wielowiekowego użytkowania przez szlachtę polską uzyskała lokalny charakter.

 

*Merkantylizm lub ustrój merkantylny – system poglądów ekonomiczno-politycznych, który pojawił się we wczesnym okresie nowożytności, wywodzący się z bulionizmu – teorii mówiącej, że posiadanie metali szlachetnych równa się bogactwu.

 

*abdykacja-dobrowolne lub wymuszone przedwczesne zrzeczenie się przez panującego władcę tronu <władzy .

 

*regencja-rządy zastępcze lub opiekuńcze sprawowane w czasie małoletniości, choroby lub nieobecności władcy przez ustanowioną osobę (np. we Francji okres 1715-1723 - rządy regenta księcia Filipa Orleańskiego).

 

*potop szwedzki- szwedzki najazd na Polskę w 1655 w czasie II wojny północnej (1655–1660). Formalnie zakończył go pokój w Oliwie zawarty w 1660. Wojna ta prowadzona była nie tylko przez Szwecję, w czasie wojny zmieniały się zarówno sojusze, jak i siły obu stron. Była ona kontynuacją wcześniejszych wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą, miała także swoje korzenie w sporze o tron Szwecji zapoczątkowanym jeszcze przez króla Zygmunta III Wazę. Potop szwedzki pokazał słabość Rzeczypospolitej, gdyż szwedzkie sukcesy możliwe były m.in. dzięki kolaboracji samych Polaków, którymi kierowały różne motywy. Choć ostatecznie najeźdźcy zostali wyparci z kraju, to koszt zawartych układów był wysoki, a zniszczenia materialne i kulturowe są widoczne do dziś.

 

Myślę że pomogłam :P Licze na naj....a jak nie to tylko na podziękowanie :D

Answer 2

-magnateria-najwyższa warstwa szlachty w Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego,  spełniająca rolę arystokracji.



-gołota – uboga grupa społeczna , która posiadała herb i wywodziła się ze szlachty ale nie posiaała własnej ziemi 

-oświecenie-nurt kulturalny oraz okres w historii Europy przypadający na wiek XVII i XVII. W tej epoce nakładano nacisk, na oświate, rozwój rozumu i nauki przedewszystkim w niskich warstwach społecznych

-pilaster-ustawiony przy ścianie  płaski filar, nieznacznie występujący przed przód ściany. Pełni funkcję podporową, jak i dekoracyjną . Stanowić część obramienia otworów okiennych, drzwiowych lub bramnych.  Jak kolumna składa się z głowicy , gładkiego lub kanelowanego trzonu oraz z bazy i cokołu. 

fronton– w architekturze klasycznej niski trójkątny szczyt nad portykiem, który ograniczały krawędzie boczne dachu dwuspadowego. Wewnętrzne pole frontonu, gładkie lub wypełnione dekoracją rzeźbiarską, nosi nazwę tympanonu.

-woluta – element architektoniczny i motyw ornamentacyjnyw formie spirali lub zwoju. Występuje w głowicach kolumn w architekturze greckiej i rzymskiej. W okresie renesansu i baroku, w budowlach wzorowanych na stylu antycznym, stanowi najważniejszy element dekoracji.



-sarmatyzm- barokowa formacja kulturowa dominująca w Rzeczypospolitej od końca XVI do drugiej połowy XVIII wieku. Opierała się na przekonaniu, że szlachta polska pochodzi od Sarmatów – starożytnego ludu zamieszkującego początkowo między Dolną Wołgą a Donem. Po Sarmatach szlachta miała odziedziczyć umiłowanie wolności, gościnność, dobroduszność, męstwo oraz odwagę.


-karabela- lekka i często ozdobna szabla szlachty polskiej o otwartym jelcu i rękojeści ukształtowanej na wzór głowy orła, nie przeszkadzająca w walce. 

-Merkantylizm – system poglądów ekonomiczno-politycznych, który pojawił się w okresie nowożytności, wywodzący się z bulionizmu – teorii mówiącej, że posiadanie metali szlachetnych równa się bogactwu.

-abdykacja-dobrowolne lub wymuszone przedwczesne zrzeczenie się przez panującego władcę tronu.

-regencja-rządy zastępcze lub opiekuńcze sprawowane w czasie małoletniości, choroby lub nieobecności władcy przez ustanowioną osobę 

-potop szwedzki- szwedzki najazd na Polskę w 1655 w czasie II wojny północne. Zakończył go pokój w Oliwie zawarty w 1660. Wojna prowadzona była przez Szwecję, w czasie wojny zmieniały się zarówno sojusze, jak i siły obu stron. Była ona kontynuacją wcześniejszych wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą. Potop szwedzki pokazał słabość Rzeczypospolitej,(brak organizacji, brak obrony przez wojska) . Choć ostatecznie najeźdźcy zostali wyparci z kraju, to koszt zawartych układów był wysoki, a zniszczenia materialne i kulturowe są widoczne do dziś.