Question

wyjaśnij czym był stan wojenny, kiedy został wprowadzony i odwołany

Answer 1

Stan wojenny to stan nadzwyczajny. Może być wprowadzony przez rząd danego kraju w celu przywrócenia porządku publicznego w wypadku takich zdarzeń jak zamach stany czy w celu zdławienia opozycji politycznej. W Polsce został wprowadzony w w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 w celu zahamowania aktywności społeczeństwa dążącego do gruntownej reformy ustroju społeczno-politycznego PRL. Potwierdzony dekretem Rady Państwa, niezgodnym z konstytucją zabraniającą wydawania dekretów w czasie trwania sesji sejmu.Wobec pogarszającej się sytuacji gospodarczej (spadek produkcji, brak towarów na rynku, system kartkowej dystrybucji artykułów pierwszej potrzeby) i politycznej (presja międzynarodowej opinii publicznej) stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982, zniesiony 22 lipca 1983 (przy czym represyjne praktyki i część ustawodawstwa przetrwały do 1989), a w lutym 1992 Sejm uznał jego wprowadzenie za nielegalne.

Answer 2

Legalność stanu wojennego z lat 1981-1983

 

„Obywatelki i obywatele! Wielki jest ciężar odpowiedzialności, jaka spada na mnie w tym dramatycznym momencie polskiej historii. Obowiązkiem moim jest wziąć tę odpowiedzialność – chodzi o przyszłość Polski, o którą moje pokolenie walczyło na wszystkich frontach wojny i której oddało najlepsze lata swego życia. Ogłaszam, że w dniu dzisiejszym ukonstytuowała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego. Rada Państwa, w zgodzie z postanowieniami Konstytucji, wprowadziła dziś o północy stan wojenny na obszarze całego kraju”. Przytoczony cytat został wypowiedziany 13 grudnia 1981 r. przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego, który w ten sposób informował społeczeństwo polskie o wprowadzeniu stanu wojennego. Główną przyczyną dokonania tego aktu był strach rządzących przed utratą władzy, która mogła wynikać z niekontrolowania niezależnych ruchów związkowych, w szczególności Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.

 

            Według konstytucji z 22 lipca 1952 r. stan wojny mógł być wprowadzony ,,[...] jedynie w razie dokonania zbrojnego napadu na Polską Rzeczpospolitą Ludową albo gdy z umów międzynarodowych wynika konieczność wspólnej obrony przeciwko agresji. Postanowienie takie uchwala Sejm, a gdy Sejm nie obraduje - Rada Państwa”.

 

            Jak wynika z wyżej przedstawionego cytatu prawo do wprowadzenia stanu wojennego posiadała Rada Państwa. Jednak należy zaznaczyć, że z formalno-prawnego punktu widzenia, ogłoszenie stanu wojennego w dniu 13 grudnia 1981 r. było czynem nielegalnym. Poza wspomnianym art. 33 w latach 80 XX wieku ustawodawstwo polskie nie posiadało aktów prawnych, które odnosiłyby się do ,,stanów nadzwyczajnych”. Co więcej nie istniały jakiekolwiek ustawy, które regulowałaby funkcjonowanie stanu wojennego lub stanu wyjątkowego. Niezrozumiałe były przepisy stanu wojennego, a w szczególności skala ewentualnego ograniczenia praw obywatelskich. Nie określono także przez jaki czas mógł trwać stan nadzwyczajny. Legalność ogłoszonego stanu wojennego można byłoby uznać za słuszne w momencie, gdy istniałoby podłoże prawne o charakterze ustawy. Według Konstytucji PRL akty prawne o mocy ustawy mogły być wydawane przez Sejm i Radę Państwa, która upoważniona została do wydawania dekretów z mocą ustawy. Należy jednak wspomnieć, że owe dekrety mogły być wydawane tylko w czasie pomiędzy sesjami Sejmu. Wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. nie budziłoby tyle kontrowersji, pytań i niechęci, gdyby nie to, że dokonano tego w trakcie trwania jesienno-zimowej sesji Sejmu –  a więc nielegalnie.

 

            W pierwszej połowie lat 90 XX wieku Sejmowa Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej rozpatrywała kwestię odpowiedzialności konstytucyjnej osób, które dokonały wprowadzenia stanu wojennego. Konsekwencją prac Komisji było powstanie ,,Sprawozdania” z 3 czerwca 1996 r., w którym zapisano, iż wprowadzenie stanu wojennego przez Radę Państwa nie budzi obiekcji, ponieważ w 1981 r. występowało realne zagrożenie obronności państwa, co dawało prawo do skorzystania z 33 art. Konstytucji PRL. Owa obronność mogła zostać naruszona między innymi poprzez wkroczenie wojsk ZSRR. Polscy historycy są podzieleni jeśli chodzi o tą kwestię. Część uważa, że wkroczenie armii ZSRR było możliwe, z kolei pozostali twierdzą, że to gen. Wojciech Jaruzelski sam prosił o interwencję ZSRR, która odpowiedziała mu, aby ten radził sobie sam.

 

            Celem niniejszego artykułu nie jest jedynie krótkie naznaczenie problemu legalności stanu wojennego, lecz zachęcenie Czytelników do podejmowania dyskusji na tematy kontrowersyjne. Dyskusji, które poruszałyby między innymi istotę rzeczywistego zagrożenia bezpieczeństwa państwa polskiego w 1981 r. Celem jest także pobudzanie do stawiania częstszych pytań. Czy stan wojenny był obroną władz przed narodem, czy narodu przed ZSRR? Czy w momencie ogłoszenia przez ZSRR oficjalnej informacji, iż bez względu na rozwój sytuacji w Polsce nie będzie ingerować, to czy stan wojenny zostałby wprowadzony? Te i inne pytania pozostawiam do przemyślenia Czytelnikom.