Księstwo Warszawskie (fr. Duché de Varsovie, niem. Herzogtum Warschau) – istniejące w latach 1807–1815, formalnie niepodległe, jednak w rzeczywistości podporządkowane napoleońskiej Francji państwo, było namiastką państwa polskiego. Władcą suwerennym Księstwa był król Królestwa Saksonii, które wchodziło w skład Związku Reńskiego, będącego protektoratem pierwszego Cesarstwa Francuskiego.
Zostało stworzone przez cesarza Francuzów Napoleona I oraz cesarza Rosji Aleksandra I w 1807 roku na mocy traktatów pokojowych, jakie Cesarstwo Francuskie podpisało 7 i 9 lipca 1807 w Tylży z Imperium Rosyjskim i Królestwem Prus. Utworzone z ziem drugiego, trzeciego oraz częściowo pierwszego zaboru pruskiego, w 1809 zostało powiększone o ziemie austriackie trzeciego zaboru. Sytuacja polityczna po klęsce pruskiej jesienią 1806 roku (pod Jeną i Auerstedt, następnie zajęciu pruskich twierdz Magdeburg, Szczecin i Kostrzyn), a wreszcie klęsce rosyjsko-pruskiej pod Frydlandem w czerwcu 1807, sprzyjała idei odbudowy polskiej państwowości. Napoleon miał okazję wytargować nawet więcej ziem polskich dla nowego państwa, np. Warmię i Mazury wraz z Gdańskiem, jednak pozostały one przy Prusach. Białostocczyznę Napoleon oddał Rosji w dowód przyjaźni względem cesarza Aleksandra.
Dla Księstwa oznaczało to zmniejszenie obszaru, na jakim mógł dokonywać się pobór, a więc i siły militarnej. W kwestiach gospodarczych oznaczało to ograniczenie dostępu do Bałtyku, a co za tym idzie, możliwości eksportu, w głównej mierze zboża (nawet przy blokadzie kontynentalnej). Słabe państwo miało więc już na starcie znacznie ograniczony potencjał gospodarczo-militarny. Stało się tak, ponieważ Napoleon od początku niechętnie odnosił się do sprawy polskiej (dowodem tego było wysłanie Legionów Polskich na Haiti w 1802 i 1803r.). Wytrwanie Polaków przy Napoleonie przez 10 lat uświadomiło mu, że jeśli nie da im chociaż minimalnej nagrody, mogą przestać być po jego stronie. Cesarz Francji szczególnie obawiał się działalności księcia Adama Jerzego Czartoryskiego (przyjaciela cesarza Rosji Aleksandra I i głównego polskiego przeciwnika Napoleona), dlatego musiał stworzyć państwo, które byłoby (chociaż formalnie) niepodległe, i w którym mieszkaliby Polacy. Aleksander I był gotów wyrazić zgodę na przywrócenie Polsce niepodległości, jednak Napoleon w Tylży niechętnie odnosił się do tego tematu. Aby uciąć dyskusje o Polsce, Bonaparte powiedział:Obaczę, jeśli Polacy są godni być narodem i utworzył Księstwo Warszawskie.
Nazwa "Księstwo Warszawskie" została nadana, ponieważ Napoleon oraz niektórzy rosyjscy urzędnicy nie chcieli, by nawiązywała ona do historycznej tradycji państwa polskiego.
Monarchą Księstwa na zasadzie unii personalnej z Saksonią został król Saksonii Fryderyk August I, wnuk króla Augusta III Sasa. Napoleon Bonaparte 22 lipca 1807 w Dreźnie osobiście nadał Księstwu Warszawskiemu konstytucję, której przepisy wzorowano na konstytucji francuskiej z 1799. Cesarz nie zgodził się bowiem na przywrócenie Konstytucji 3 Maja, jako zbyt konserwatywnej. Z jego inicjatywy wprowadzono do konstytucji rewolucyjne na ziemiach polskich zmiany: nadanie wolności osobistej wszystkim mieszkańcom (zniesiono więc poddaństwo chłopów) oraz zrównanie obywateli wobec prawa.
Zgodnie z nową konstytucją władzę w Księstwie sprawować miała szlachta i – w niewielkim stopniu – mieszczaństwo. W rzeczywistości najważniejsze pozycje na szczytach drabiny urzędniczej zajęli przedstawiciele arystokracji i zamożnej szlachty. Radykałowie i dawni jakobini, mimo zasług położonych przy organizacji wojska w latach 1806-1807 oraz w czasie wojny w 1809 roku, odsunięci zostali od rzeczywistej władzy, co powodowało ich przejście do opozycji. Z drugiej strony udziału we władzy nie miała także opozycja konserwatywna, której bazę stanowiły tereny przyłączone w 1809 roku.
Ustrój państwa regulowała konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 lipca 1807 roku. Choć wprowadzono równość wobec prawa i zlikwidowano poddaństwo chłopów, praktycznie niewiele się zmieniło w ich położeniu, gdyż za prawo posiadania gospodarstw musieli nadal spełniać wszystkie dotychczasowe powinności wraz z pańszczyzną, a ich możliwości opuszczenia wsi były bardzo ograniczone (tzw. dekret grudniowy Łubieńskiego). Mimo to prawodawstwo i usytuowanie Księstwa we "francuskiej Europie" wymuszało zmiany w zakresie mentalności i struktur społecznych, a także modernizację. Czyniło państwo nowocześniejszym i sprawniej funkcjonującym.
Król Saksonii jako książę warszawski sprawował pełnię władzy wykonawczej oraz posiadał inicjatywę prawodawczą. Dwuizbowy Sejm posiadał bardzo ograniczone kompetencje. Książę mianował tylko przed nim odpowiedzialnych członków Rady Ministrów oraz Rady Stanu. Ministrem Wojny był książę Józef Poniatowski, bratanek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Rzeczywistą władzę w Księstwie Warszawskim sprawował francuski rezydent urzędujący w Warszawie.
Księstwo Warszawskie (fr. Duché de Varsovie, niem. Herzogtum Warschau) – istniejące w latach 1807–1815, formalnie niepodległe, jednak w rzeczywistości podporządkowane napoleońskiej Francji państwo, było namiastką państwa polskiego. Władcą suwerennym Księstwa był król Królestwa Saksonii, które wchodziło w skład Związku Reńskiego, będącego protektoratem pierwszego Cesarstwa Francuskiego.
Zostało stworzone przez cesarza Francuzów Napoleona I oraz cesarza Rosji Aleksandra I w 1807 roku na mocy traktatów pokojowych, jakie Cesarstwo Francuskie podpisało 7 i 9 lipca 1807 w Tylży z Imperium Rosyjskim i Królestwem Prus. Utworzone z ziem drugiego, trzeciego oraz częściowo pierwszego zaboru pruskiego, w 1809 zostało powiększone o ziemie austriackie trzeciego zaboru. Sytuacja polityczna po klęsce pruskiej jesienią 1806 roku (pod Jeną i Auerstedt, następnie zajęciu pruskich twierdz Magdeburg, Szczecin i Kostrzyn), a wreszcie klęsce rosyjsko-pruskiej pod Frydlandem w czerwcu 1807, sprzyjała idei odbudowy polskiej państwowości. Napoleon miał okazję wytargować nawet więcej ziem polskich dla nowego państwa, np. Warmię i Mazury wraz z Gdańskiem, jednak pozostały one przy Prusach. Białostocczyznę Napoleon oddał Rosji w dowód przyjaźni względem cesarza Aleksandra.
Dla Księstwa oznaczało to zmniejszenie obszaru, na jakim mógł dokonywać się pobór, a więc i siły militarnej. W kwestiach gospodarczych oznaczało to ograniczenie dostępu do Bałtyku, a co za tym idzie, możliwości eksportu, w głównej mierze zboża (nawet przy blokadzie kontynentalnej). Słabe państwo miało więc już na starcie znacznie ograniczony potencjał gospodarczo-militarny. Stało się tak, ponieważ Napoleon od początku niechętnie odnosił się do sprawy polskiej (dowodem tego było wysłanie Legionów Polskich na Haiti w 1802 i 1803r.). Wytrwanie Polaków przy Napoleonie przez 10 lat uświadomiło mu, że jeśli nie da im chociaż minimalnej nagrody, mogą przestać być po jego stronie. Cesarz Francji szczególnie obawiał się działalności księcia Adama Jerzego Czartoryskiego (przyjaciela cesarza Rosji Aleksandra I i głównego polskiego przeciwnika Napoleona), dlatego musiał stworzyć państwo, które byłoby (chociaż formalnie) niepodległe, i w którym mieszkaliby Polacy. Aleksander I był gotów wyrazić zgodę na przywrócenie Polsce niepodległości, jednak Napoleon w Tylży niechętnie odnosił się do tego tematu. Aby uciąć dyskusje o Polsce, Bonaparte powiedział:Obaczę, jeśli Polacy są godni być narodem i utworzył Księstwo Warszawskie.
Nazwa "Księstwo Warszawskie" została nadana, ponieważ Napoleon oraz niektórzy rosyjscy urzędnicy nie chcieli, by nawiązywała ona do historycznej tradycji państwa polskiego.
Monarchą Księstwa na zasadzie unii personalnej z Saksonią został król Saksonii Fryderyk August I, wnuk króla Augusta III Sasa. Napoleon Bonaparte 22 lipca 1807 w Dreźnie osobiście nadał Księstwu Warszawskiemu konstytucję, której przepisy wzorowano na konstytucji francuskiej z 1799. Cesarz nie zgodził się bowiem na przywrócenie Konstytucji 3 Maja, jako zbyt konserwatywnej. Z jego inicjatywy wprowadzono do konstytucji rewolucyjne na ziemiach polskich zmiany: nadanie wolności osobistej wszystkim mieszkańcom (zniesiono więc poddaństwo chłopów) oraz zrównanie obywateli wobec prawa.
Zgodnie z nową konstytucją władzę w Księstwie sprawować miała szlachta i – w niewielkim stopniu – mieszczaństwo. W rzeczywistości najważniejsze pozycje na szczytach drabiny urzędniczej zajęli przedstawiciele arystokracji i zamożnej szlachty. Radykałowie i dawni jakobini, mimo zasług położonych przy organizacji wojska w latach 1806-1807 oraz w czasie wojny w 1809 roku, odsunięci zostali od rzeczywistej władzy, co powodowało ich przejście do opozycji. Z drugiej strony udziału we władzy nie miała także opozycja konserwatywna, której bazę stanowiły tereny przyłączone w 1809 roku.
Ustrój państwa regulowała konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 lipca 1807 roku. Choć wprowadzono równość wobec prawa i zlikwidowano poddaństwo chłopów, praktycznie niewiele się zmieniło w ich położeniu, gdyż za prawo posiadania gospodarstw musieli nadal spełniać wszystkie dotychczasowe powinności wraz z pańszczyzną, a ich możliwości opuszczenia wsi były bardzo ograniczone (tzw. dekret grudniowy Łubieńskiego). Mimo to prawodawstwo i usytuowanie Księstwa we "francuskiej Europie" wymuszało zmiany w zakresie mentalności i struktur społecznych, a także modernizację. Czyniło państwo nowocześniejszym i sprawniej funkcjonującym.
Król Saksonii jako książę warszawski sprawował pełnię władzy wykonawczej oraz posiadał inicjatywę prawodawczą. Dwuizbowy Sejm posiadał bardzo ograniczone kompetencje. Książę mianował tylko przed nim odpowiedzialnych członków Rady Ministrów oraz Rady Stanu. Ministrem Wojny był książę Józef Poniatowski, bratanek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Rzeczywistą władzę w Księstwie Warszawskim sprawował francuski rezydent urzędujący w Warszawie.