Question

Wskaż cechy i elementy typowe dla architektury i sztuki bizantyńskiej.

Answer 1

Zasadniczą cechą architektury bizantyjskiej jest skłonność do przepychu i bogactwa dekoracji oraz dominujące we wszelkim zdobnictwie tematy sakralne, a zwłaszcza wizerunki Chrystusa, dominowały (spotykane też wcześniej) świątynie o symetrii środkowej, oparte na rozmaitych planach: koła, kwadratu, równoramiennego krzyża greckiego czy regularnego ośmioboku (oktogon). Najczęstszym typem budowli była bazylika oparta na podstawie krzyża greckiego, przykryta centralnie kopułą. Często też można spotkać budowle krzyżowo-kopułowe na planie krzyża greckiego wpisanego w czworokąt (kwadrat), przykryte 5 kopułami, z których środkowa jest wyższa i większa. Ułożenie okrągłej kopuły na kwadracie wymagało nie lada inwencji i było najwybitniejszym osiągnięciem konstrukcyjnym architektury bizantyjskiej. Zasada tej konstrukcji polega na pracy łuków opartych na czterech masywnych filarach, ustawionych w narożnikach kwadratu, na które przenosi obciążenie z czaszy kopuły potężny pierścień. Łuki w przecięciu z czaszą tworzą cztery trójkąty sferyczne zwane pantetywami. spotkać też można budowle czworoboczne z dwiema kopułami, pokrytymi czerwoną dachówką. Mniejsza kopuła znajdowała się nad przedsionkiem klasztoru (narteks), druga większa nad główną nawą. Po bokach głównej nawy znajdowały się najczęściej dwie boczne - znacznie węższe. Nawa główna, a często też boczne, zakończone były od strony wschodniej półkolistymi wnękami - absydami. W klasztorach mogło być kilka różnych kaplic, a główny kościół nosił nazwę katolikon.
Mury zewnętrzne świątyń pozostawiano w stanie surowym, urozmaicano je wnękami, dekoracyjnym układem cegieł, a czasem mozaiką. Główne zdobnictwo było jednak wewnątrz świątyni. Wejście do świątyni, poprzez narteks, było zawsze od zachodu, a ołtarz po stronie wschodniej. Ołtarz oddzielony był od części przeznaczonej dla wiernych przegrodą ołtarzową (balustrada), która z czasem przekształciła się w ikonostas, z zawieszoną pośrodku ikoną. Po obu stronach absydy (półkolistej wnęki) mieszczącej ołtarz, znajdowały się dwa małe pomieszczenia pełniące funkcje liturgiczne (pastoforia). Wewnętrzne zdobienia stanowiły okładziny marmurowe, rzeźbienia, mozaiki i freski. Na ścianach wieszano ikony i dary wotywne. Na głównej kopule bardzo często umieszczano wizerunek Pantokratora - Chrystusa Władcy Świata.