Question

Witam.

Potrzebuję informacji, ciekawostek dotyczących historii Austro-Węgier z których mogłabym zbudować jakiś porządny referat.

Z góry dziękuję ;)

Answer 1

Historia Austro-Węgier – historia Austro-Węgier, państwa dualistycznego powstałego w 1867 z Cesarstwa Austriackiego, istniejącego do 1918.

Państwo złożone było z dwóch części połączonych unią personalną: Królestwa Węgier i Cesarstwa Austrii (popularnie zwanych Zalitawią i Przedlitawią). Posiadało dwa niezależne parlamenty i własne rządy, natomiast wspólne były: Armia Austro-Węgier oraz polityka zagraniczna.

Podstawową kwestią szeroko dyskutowaną po ustanowieniu monarchii dualistycznej były sprawy finansowe. Zgodnie z Kompromisem z 1867, sprawy podatków, ceł, taryf i procentów dochodu odprowadzanych do wspólnej kasy miały być renegocjowane co 10 lat. Kością niezgody między Niemcami a Węgrami stało się interpretowanie umowy w kontekście jej przedłużania. Austriacy sądzili, że co 10 lat będzie się jedynie rozsądzać różnice i spory powstałe w trakcie funkcjonowania unii. Węgierska arystokracja rozumiała pod pojęciem "renegocjacji" rozpoczęcie całego procesu od początku, tak by móc uzyskać nowe przywileje dla ziem Korony św. Stefana. Najwyższą temperaturę spory osiągnęły w połowie pierwszej dekady XX w. Poza kwestiami finansowymi, problemem stał się język komendy używany w jednostkach wojskowych (do tej pory nawet w dywizjach rekrutowanych na terenach węgierskich obowiązywał język niemiecki).

Cesarska i królewska część państwa różniły się zasadniczo pod względem poglądów na politykę narodowościową, a co za tym idzie – także na politykę zagraniczną. Węgrzy niechętnie patrzyli na plany włączenia do swojej części państwa terytoriów, które mogłyby jeszcze bardziej zaburzyć stosunki narodowościowe na ich niekorzyść. Dotyczyło to zwłaszcza sporu z Turcją o tereny dzisiejszej Bośni, Serbii i Rumunii. Kompromis udało się osiągnąć dopiero po podpisaniu w październiku 1879 sojuszu niemiecko-austriackiego. Wprawdzie groził on Węgrom w przypadku wojny przyłączeniem dalszych terenów na wschodzie, jednak był postrzegany przede wszystkim jako sojusz obronny przeciwko Rosji, uważanej za największe zagrożenie.

Po proklamowaniu monarchii Austro-Węgierskiej w 1867 roku, kraj Habsburski zwrócił uwagę na Bałkany, gdzie rozszerzał swoją strefę wpływów. Wówczas na Bałkanach swoje interesy miała także Rosja, która w XIX wieku dążyła do opanowania Konstantynopola. Już w pierwszej połowie XIX Rosja potwierdziła swoje wpływy na południu Europy, pomagając Grekom w uzyskaniu niepodległości i zwyciężając Turków pod Navarino w 1827 roku, co Klemens von Metternich uznał za polityczną klęskę interesów Austrii. W wojnie krymskiej zaostrzyły się stosunki austriacko-rosyjskie, co nie przeszkodziło w uzyskaniu przez Austrię nabytków terytorialnych w postaci Bośni i Hercegowiny (okupacji) w 1878 roku w wyniku wojny rosyjsko-tureckiej. W 1908 roku Bośnia i Hercegowina została włączona do Austro-Węgier. W trakcie I wojny światowej Austro-Węgry biorą udział po stronie państw centralnych przeciwko Rosji.

Planów monarchii trialistycznej nie udało się zrealizować. 28 czerwca 1914 austriacki następca tronu arcyksiążę Franciszek Ferdynand został zamordowany podczas wizyty w Sarajewie. Zamachu dokonała nacjonalistyczna organizacja Serbów bośniackich Młoda Bośnia (patrz: Gawriło Princip, Zamach w Sarajewie, Proces w Sarajewie).

Armia austro-węgierska początkowo odniosła, w czasie ofensywy wyprzedającej, sukcesy w bitwach pod Kraśnikiem i Komarowem, jednak przytłaczająca przewaga liczebna armii rosyjskiej spowodowała konieczność odwrotu po przegranych bitwach na przedpolach Lwowa. Złotymi zgłoskami zapisała się obrona Twierdzy Przemyśl dowodzonej przez gen. Kusmanka. W ciężkich zimowych walkach w Karpatach Wschodnich i w rejonie Przemyśla obie strony poniosły olbrzymie straty. Dość szybko jednak Austro-Węgry przeszły do kontrataku. Po sukcesach niemieckich w Kongresówce i bitwie pod Gorlicami, Austrii udało się odebrać Galicję Wschodnią (w maju 1915), a następnie po bitwie pod Caporetto powstrzymać natarcie Włoch.

Wysiłek wojenny spowodował znaczne osłabienie autorytetu Monarchii i, w konsekwencji, gwałtowny wzrost nacjonalizmów i ruchów niepodległościowych. Także rozmaite ruchy lewicowe – od socjalistów po komunistów i anarchistów – rozpoczęły coraz aktywniejszą agitację antywojenną. Od października do grudnia 1918 praktycznie na całym terytorium państwa zapanował chaos. W poszczególnych częściach składowych zaczęły powstawać rozmaite rządy tymczasowe i rady robotnicze. Austro-Węgry, mimo relatywnie dobrej pozycji na froncie, rozpadły się od środka. 3 listopada 1918 Sztab Imperialny podpisał z aliantami zawieszenie broni.

Od początku października posłowie reprezentujący poszczególne narody Monarchii deklarowali chęć odłączenia się od metropolii. Parlament galicyjski wydał takie oświadczenie 7 października. 16 października 1918 Karol I wydał edykt o utworzeniu luźnej federacji poszczególnych części składowych CK monarchii, jednak było już za późno na gruntowne reformy. 28 października 1918 w Pradze proklamowano istnienie niepodległej Czechosłowacji. 31 października niepodległość proklamowały Węgry, 1 listopada – Zachodnioukraińska Republika Ludowa, a 11 listopada – Polska. Transylwania przyłączyła się do Rumunii.

 

Tyle ci wystarczy ;)