Question

Udowodnij, że Jan Kochanowski był humanistą. Podaj cztery argumenty.

Answer 1

1.W poezji Kochanowskiego odnajdujemy utwory, w których pisze osobie i o swoim posłannictwie. Najważniejszymi utworami związanymi z tą tematyką są Muza i pieśń Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony. Poeta sięga w nich do motywu nieśmiertelności poezji i sławy, jaką daje twórczość artystyczna- szczególnie w pieśni, która jest parafrazą utworu Horacego, przez co wpisuje się w nurt renesansowego horacjanizmu. Na gruncie literatury polskiej Kochanowski  jest pierwszym twórcą wykorzystującym pieśń jako utwór przeznaczony tylko do czytania. W zbiorze pieśni poety panuje spora dowolność tematyczna. Odnajdujemy pieśni patriotyczne- Pieśń o spustoszeniu Podola przez Tatarów, biesiadne(pieśń IX ksiąg pierwszych), erotyczne(pieśń XXII ksiąg wtórych), filozoficzne(pieśń IX ksiąg wtórych). Pieśni są wzorcowym przykładem polskiego sylabizmu: stała liczba sylab, średniówka, stały akcent.  Kochanowski doprowadził sylabizm do mistrzostwa, np. Hymn Czego chcesz od nas Panie. Utwór ten należy do najbardziej znanych tekstów poety. Był to pierwszy tekst napisany przez niego w języku ojczystym.  Utwór opiewa doskonałość i harmonię świata stworzonego przez Boga. Dowodzi, że już w młodzieńczych latach Kochanowski zdawał sobie sprawę z możliwości, jakie daje sylabizm w operowaniu emocjami.
2.W twórczości poety występuje obraz Boga chętnie wykorzystywany  przez artystów renesansowych.  Bóg to ktoś rozbawiony poczynaniami człowieka, np. we  fraszce O żywocie ludzkim, gdzie ktoś bliżej nieokreślony, tajemniczy, nienazwany, śmiejąc się zakończy przedstawienie, jakim jest ludzkie życie. Fraszka jest gatunek stworzony przez samego Kochanowskiego. Problem obecności Boga w świecie pojawi się w twórczości Kochanowskiego też w  kontekście relacji pomiędzy religią a państwem jako organizmem społecznym. Swe poglądy na te kwestie zawarł poeta w Odprawie posłów greckich. Dramat nawiązuje do historii wojny trojańskiej. Do Troi przybywają posłowie greccy, by odzyskać porwaną Helenę. Z dwóch stronnictw, które postają w radzie królewskiej (ukazanych na wzór polskiego sejmu), wygrywa stronnictwo Aleksandra dążące do konfrontacji z Grekami. Swe zwycięstwo nad zwolennikami Antenora osiąga on dzikie przekupstwom. Autor uważa, że rządzący nie mogą posterować niemoralnie, gdyż nad ich władzą stoi jeszcze władza boga. Naruszenie porządku etycznego w państwie musi doprowadzić do katastrofy, tak jak klęską skończyła się historia Troi.  Odprawa posłów greckich jest pierwszą i jedyną polską tragedią renesansową. Na potrzeby utworu autor zastosował po raz pierwszy w polskiej literaturze  wiersz biały.
3.
W innych zaś wierszach poeta reprezentuje postawę pewnego oddalenia od aktualnych spraw. Znajdzie ona odzwierciedlenie w fraszce O  żywocie ludzkim (druga fraszka pod tym samym tytułem). Wiąże się ona ściśle z filozoficznymi poglądami autora, na które składały się przede wszystkim elementy epikureizmu i stoicyzmu. Epikureizm Kochanowskiego należy łączyć  z rzymską modyfikacją filozofii Epikura. Z kolei ze stoickim systemem wartości łączy się często spotykane w twórczości poety pojęcie cnoty. Cnota gwarantuje, ze człowiek, wykorzystując swoje naturalne zdolności dla dobra ojczyzny, będzie wiódł godne życie i zostanie nagrodzony przez Boga. Cnota staje się elementem życia społecznego, poskramiającym najniższe instynkty. Stoicyzm pozwala również przyjąć wyroki losu. Wielokrotnie w pieśniach pojawia się  motyw kapryśnej Fortuny, która rządzi ludzkimi poczynaniami.
4.
chyłku życia Jana z Czarnolasu w jego twórczości zaczyna się pojawiać ton niepokoju. Za najlepszy tego dowód zwykło przyjmować się jedno z najwybitniejszych dzieł europejskiej literatury renesansowej, czyli Tren. Cykl Trenów, na który złożyło się 19 utworów, powstał pod wpływem tragicznych wydarzeń. Śmierć najmłodszej córki, Urszuli, stała się impulsem do wyrażania wszystkich niepokojów dojrzałego twórcy. Pod względem formalnym Treny sięgają  ponownie do tradycji antycznej. Poeta zamiast komponować jeden utwór zawierający tradycyjne części ,  czyli ukazanie wielkości straty, pochwałę zmarłego, napomnienie czy w końcu pocieszenie, zdecydował się skomponować cały cykl. Śmierć córki staje się pretekstem do postawienia w Trenach zasadniczych pytań egzystencjonalnych. Uświadomienie sobie ludzkiej przemijalności, wyartykułowane w pierwszych ośmiu utworach, jest nadzwyczaj bolesne. Niespodziewana śmierć ukochanej córeczki  powoduje największy kryzys światopoglądowy. Tren IX jest  skierowany jest do Mądrości. Tren X, składający się z samych niemal pytań, stanowi podanie w wątpliwość  najbardziej fundamentalnych dla naszej kultury przekonań o nieśmiertelności duszy. W kolejnym  Kochanowski posuwa się jeszcze dalej w negacji swego dotychczasowego światopoglądu, odrzucając wartość cnoty. W trenie tym następuje jednak moment przełomu. Od tej chwili treny zaczynają dążyć w stronę pocieszenia. Ostatecznie przynosi je Tren XIX, albo Sen. Poeta wyodrębnił go z całego cyklu, opatrując specjalnym tytułem. Po głębokim kryzysie, Kochanowskiemu we śnie ukazuje się matka, przywracając mu wiarę. Ocena świata zmieni się jednak radykalnie. Nie będzie to już optymistyczny i radosny świat harmonii. Jedyne co ocaleje po kryzysie przeżytym przez autora to wiara w Boga.