To ma być na projekt.! podaj jak najwięcej informacji o Francji. Też jakie zwierzęta tam żyją, rośliny, położenie, ciekawostki itp. Na ok. 2 strony.
malina11
Francja, Republika Francuska, , państwo w zachodniej części kontynentu europejskiego. Obszar 547 026 km2. Graniczy na wschodzie z Belgią, Luksemburgiem, Niemcami, Szwajcarią, Włochami, na południu z Hiszpanią, na zachodzie i północnym zachodzie granice wyznaczają wybrzeża Oceanu Atlantyckiego i Kanał La Manche.
W skład terytorium Francji wchodzą posiadłości poza Europą. Są to cztery departamenty zamorskie: Gwadelupa, Martynika, Réunion, Gujana Francuska, dwie "zbiorowości terytorialne" (Collectivités territoriales): Mayotte, Saint-Pierre i Miquelon, trzy terytoria zamorskie: Polinezja Francuska, Nowa Kaledonia, Wallis i Futuna oraz Francuskie Ziemie Południowopolarne (Les Terres Australes et Antarctiques Françaises). Podzielona administracyjnie na 95 departamentów. Większe miasta: Lyon, Marsylia (Marseille), Lille, Tuluza (Toulouse), Nicea (Nice), Strasbourg, Nantes, Bordeaux, Saint Etienne, Montpellier, Hawr (Le Havre), Rennes, Reims, Toulon, Grenoble, Brest, Dijon, Aix en Provence.Językiem urzędowym jest francuski. Waluta narodowa, frank francuski, dzieli się na 100 centymów, wycofany z obiegu 17 lutego 2002, zastąpiony przez euro. Ludność 60 656 tys. (2005), co daje średnią gęstość zaludnienia 110 osób/km2. Przyrost naturalny: 0,37% (2005). Społeczeństwo tworzą w ogromnej większości Francuzi (87% ogółu). Do znaczących mniejszości narodowych i etnicznych zalicza się Arabów (3%), Niemców (2%) i Bretończyków (1%). Około 7,5% ogółu populacji stanowią imigranci.
Dominują wyznawcy katolicyzmu (77% społeczeństwa), poza którymi jedyną większą wspólnotę religijną tworzą muzułmanie (3%). Znaczny odsetek ludności kraju (15%) stanowią ateiści. Zjawisko analfabetyzmu praktycznie nie istnieje. Przeciętna długość życia mężczyzn to 76 lat, kobiet – 83 lata (2005). Warunki naturalne Francja jest krajem o urozmaiconej rzeźbie terenu, zróżnicowanym klimacie i bogatej szacie roślinnej. Na północnym zachodzie kraju, w Bretanii i częściowo Normandii, położone są stare góry wypiętrzone w orogenezie hercyńskiej - Masyw Armorykański. Są to góry zrębowe, zbudowane z kwarcytów, gnejsów i granitów, wznoszą się do wysokości 417 m n.p.m.
W tej części kraju, na wybrzeżach Kanału La Manche, występują skaliste wybrzeża typu triasowego. Południową i środkową część kraju zajmuje rozległy Masyw Centralny. Obszary te uległy sfałdowaniu w karbonie. Ruchy górotwórcze orogenezy alpejskiej podniosły cały blok masywu i spowodowały jego pękanie. Wówczas to powstały dwa rowy tektoniczne, dzisiejsze doliny rzek Allier i górnej Loary. W tym samym czasie na skutek pękania skorupy ziemskiej rozpoczęła się działalność wulkaniczna trwająca do czwartorzędu. Powstały wtedy stożki wulkaniczne, doskonale do dzisiaj zachowane. Rzeźba terenu na ogół płaska lub lekko falista z łagodnie zaokrąglonymi formami. Centralna część masywu obejmuje zapadliska tektoniczne i obszary powulkaniczne.Najwyższe szczyty tego regionu, Cantal (1860m) i Puy de Sancy (1886 m) są stożkami wygasłych wulkanów. Na zachód od Clermont-Ferrand rozciąga się kraina Chatne des Puys, gdzie w doskonałym stanie zachowało się ponad 60 wygasłych wulkanów. Powierzchnia całego masywu wynosi ok. 100 tys. km2 i równa się niemal 1/6 powierzchni Francji. Charakterystyczną cechą tego regionu jest umiarkowany i ciepły klimat, w części południowej śródziemnomorski. Pomiędzy Masywem Armorykańskim, Masywem Centralnym, Ardenami, Wogezami i wybrzeżem Kanału La Manche rozciąga się rozległe obniżenie Basenu Paryskiego.Dla obszaru Basenu charakterystyczne jest występowanie dużych przestrzeni o monotonnym, płaskim ukształtowaniu powierzchni, pokrytych zwartymi kompleksami leśnymi. Poprzez Bramę Poitou i Aunis, Basen Paryski ma połączenie z leżącym na południowym zachodzie Basenem Akwitańskim. Na wschód od Basenu Paryskiego wznoszą się masywy górskie Ardenów i Wogezów. Do Francji należy jedynie niewielki, zachodni fragment Ardenów, których średnia wysokość waha się od 400 do 500 m n.p.m. Znacznie większe wysokości osiągają szczyty Wogezów, których najwyższy szczyt, Ballon de Guebviller przekracza 1400 m n.p.m.Na południowo-wschodnich krańcach Francji rozpościerają się pasma górskie Alp Zachodnich (Alpy). Zbudowane ze skał krystalicznych otoczonych pokrywą ze skał osadowych. Francuskie Alpy dzielą się na 2 zasadnicze części: Alpy Północne i Alpy Południowe. Alpy Północne dzielą się z kolei na szereg mniejszych łańcuchów: Alpy Delfinackie, Graickie, Sabaudzkie, w obrębie Alp Południowych wyróżnia się zaś: Alpy Kotyjskie, Nadmorskie, Prowansalskie. W Alpach Północnych znajduje się najwyższy szczyt Europy, Mont Blanc, 4807 m n.p.m. Od północnego zachodu z Alpami sąsiadują wapienne góry Jura, których najwyższy szczyt, Cret de la Neige, osiąga wysokość 1723 m n.p.m. Na południowym zachodzie, wzdłuż granicy z Hiszpanią, rozciągają się masywy górskie Pirenejów. Sieć rzeczna Francji dobrze rozwinięta, rzeki należą do zlewisk Oceanu Atlantyckiego bądź Morza Śródziemnego. Ich wartość jako szlaków komunikacyjnych podnosi gęsta sieć kanałów. Do najdłuższych rzek Francji zalicza się: Loarę - 1012 km, Sekwanę - 776 km, Garonnę - 575 km, Rodan - 550 km w granicach kraju. Francja znajduje się w strefie oddziaływania klimatu umiarkowanego. Na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego zaznaczają się oddziaływania oceaniczne, w południowej części kraju zaś występuje strefa pozostająca pod wpływem klimatu śródziemnomorskiego. Średnia roczna temperatura najcieplejszego miesiąca, lipca, notowana w Paryżu, waha się w granicach 14-24°C, najchłodniejszego zaś, stycznia, wynosi od 1 do 6°C. Historia W V w. p.n.e. tereny Francji opanowały celtyckie plemiona Galów, którzy wyparli pierwotną ludność - Iberów i Ligurów. Skłócone państewka Galów zostały podbite przez Rzymian w I w. p.n.e. W III w. najeżdżane przez Wandalów, Swebów i Wizygotów. Od przełomu V i VI w. opanowane przez Franków, których król Chlodwig w 496 przyjął chrzest. Państwo Franków przeżywało rozkwit w czasach panowania Karola Wielkiego (768-814) z dynastii Karolingów. 843 na mocy traktatu w Verdun zostało podzielone na 3 części - jego część zachodnia, państwo zachodniofrankijskie, przekształciła się w królestwo francuskie. Proces wzmacniania władzy królewskiej i scalania ziem francuskich podjęła dynastia Kapetyngów (987-1328), która zapewniwszy sobie prawo dziedziczenia tronu francuskiego przeprowadziła reformy administracyjne i ustrojowe (1302 utworzono Stany Generalne). Odebrano Plantagenetom lenna francuskie, przyłączono hrabstwo Tuluzy.Dalszy wzrost władzy królewskiej nastąpił w czasach dynastii Walezjuszów (1328-1589). Spór wokół przejęcia tronu francuskiego pomiędzy Filipem VI z rodu Walezjuszów i władcą Anglii Edwardem III spowodował wybuch wojny (wojna stuletnia 1337-1453) pomiędzy Francją i Anglią, zakończonej wyparciem Anglików i utratą zdobytych przez nich posiadłości francuskich, z wyjątkiem Calais.Okres wewnętrznych i zewnętrznych konfliktów zakończyło objęcie w 1461 tronu francuskiego przez Ludwika XI, który przeprowadził reformy administracyjne i finansowe, popierał rozwój miast, handlu, zakładał manufaktury, wprowadził stałą zaciężną armię i pocztę państwową. W 1480 przyłączył do Francji Prowansję, w 1482 Burgundię.W czasach reformacji rozpoczęły się we Francji wojny religijne (1562-1598) z hugonotami. Nocą z 23 na 24 VIII 1572 (noc św. Bartłomieja) katoliccy mieszkańcy Paryża wymordowali hugonotów. Kres prześladowaniom religijnym położył Henryk IV z Nawarry, który w edykcie nantejskim (1598) zapewnił hugonotom całkowitą swobodę religijną.Zapoczątkowane przez Ludwika XI rządy absolutne umocniły się w czasach panowania Franciszka I (1515-1547), który rozpoczął rywalizację z Habsburgami o hegemonię w Europie. W 1532 opanował Bretanię, 1536 Sabaudię. Popierał rozwój kultury i sztuki.Wzmocnienie absolutyzmu we Francji nastąpiło w czasach Ludwika XIII (1610-1643). Faktyczne rządy sprawował wówczas kardynał A.J. Richelieu (1624-1642), następnie J. Mazarin (1642-1661). Prowadzona przez nich polityka doprowadziła do rozkwitu państwa. Po śmierci Mazarina władzę objął bezpośrednio Ludwik XIV. Pod jego panowaniem Francja stała się pierwszą potęgą europejską, zdobyła posiadłości kolonialne w Kanadzie, Luizjanie, na Antylach, w Indiach i w Afryce.W czasach jego następcy, Ludwika XV (1715-1774), państwo ogarnął chaos ekonomiczny i polityczny, spowodowany nieumiejętną gospodarką finansową i rozrzutnością dworu. Francja utraciła posiadłości w Kanadzie i wpływy w Indiach na rzecz Wielkiej Brytanii. Głęboki kryzys finansowy, konflikty wewnętrzne spowodowały wybuch rewolucji (rewolucja francuska 1789-1799), zapoczątkowanej zdobyciem Bastylii (14 VII 1789).Panujący wówczas Ludwik XVI (1774-1793) został ujęty podczas próby ucieczki z Francji i zgilotynowany (1793). W 1792 proklamowano utworzenie I Republiki. W 1794 uchwalono nową konstytucję, w 1795 władzę objął pięcioosobowy dyrektoriat. 18 brumaire’a (9 XI 1799) w wyniku przewrotu wojskowego rządy przejął generał Napoleon Bonaparte jako konsul, następnie 1804-1814 i 1815 (Sto dni) jako “cesarz Francuzów” - Napoleon I.podczas wojen napoleońskich Francja stała się potęgą europejską, doprowadziła do wielu zmian terytorialnych (m.in. do utworzenia Księstwa Warszawskiego w 1807) i ustrojowych (Napoleona kodyfikacje). Po upadku Napoleona I na tron powrócił Burbon - Ludwik XVIII (1814-1824). Po nim rządy objął Ludwik Filip I (1830-1848) z dynastii orleańskiej, obalony w wyniku rewolucji lutowej 1848. Proklamowano II Republikę, prezydentem został Ludwik Napoleon Bonaparte, który w 1851 dokonał zamachu stanu, w 1852 został cesarzem - Napoleonem III, tworząc II cesarstwo i ograniczając znacznie system rządów parlamentarnych. Wzrosła opozycja republikańska i demokratyczna, rozwijał się ruch robotniczy. Francja prowadziła liczne wojny: 1854-1856 brała udział w wojnie krymskiej, 1859 walczyła z Sardynią przeciw Austrii, 1860 interweniowała w Syrii i Chinach, 1861-1867 w Meksyku, 1870-1871 toczyła wojnę z Prusami, zakończoną klęską pod Sedanem (2 IX 1870) i utratą Alzacji i Lotaryngii. Klęska ta przyspieszyła upadek II cesarstwa i powstanie III Republiki. Rządowi w Wersalu przeciwstawiła się zbrojnie w marcu-maju 1871 Komuna Paryska, która została krwawo stłumiona. Po jej upadku trwały walki monarchistów z republikanami o formę rządów, utrwaloną ostatecznie w konstytucji z 1875, która sankcjonowała republikę z dwuizbowym parlamentem i silną władzą prezydencką.
W 1993 w wyborach parlamentarnych lewica poniosła klęskę, utworzono rząd koalicji centroprawicowej, w tymże roku Francja ratyfikowała traktat o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w listopadzie została członkiem Unii Europejskiej, w grudniu uznała Macedonię. Podjęła stosunki polityczne i gospodarcze z krajami postkomunistycznymi i państwami byłego ZSRR. Brała także udział w pokojowych misjach ONZ (Jugosławia).
W 1995 prezydentem został J. Chirac, utworzono nowy rząd z premierem A. Juppé. W kwietniu 1996 prezydent rozpisał wcześniejsze wybory do parlamentu. W 1997 premierem został szef francuskiej Partii Socjalistycznej L. Jospin.
Wprowadzenie euro w 1999 zakończyło ostatni etap przystąpienia Francji do unii gospodarczej i walutowej. W maju 2002 prezydentem został ponownie J. Chirac pokonując kandydata skrajnie prawicowego Frontu Narodowego J.-M. le Pena. W czerwcu 2002 w wyborach parlamentarnych wygrywa prawica, na czele prawicowego rządu staje J.-P. Raffarin.
2003 Francja zdecydowanie wystąpiła przeciwko operacji wojskowej sił sprzymierzonych pod dowództwem Stanów Zjednoczonych w Iraku. Francja wraz z Niemcami, Belgią i Luksemburgiem utworzyła koalicję antywojenną żądającą uchwalenia rezolucji ONZ przed rozpoczęciem działań wojennych, co wywołało poważny kryzys w Unii Europejskiej.
2005 Francuzi jako pierwsi odrzucili w referendum projekt konstytucji europejskiej, co spowodowało wymianę ekipy rządowej: funkcje premiera objął Dominique de Villepin, którego rząd natychmiast przystąpił do wprowadzania szerokich reform społeczno-gospodarczych.
W październiku 2005 doszło do zamieszek na tle rasowym w Paryżu. Bezpośrednią przyczyną była śmierć dwóch nastolatków, którzy uciekając przed policją ukryli się w stacji transformatorowej. W ciągu kilku dni zamieszki rozprzestrzeniły się na wiele miast, na terenie całej Francji. Wg danych francuskiej policji spalono prawie 9 tys. samochodów, ok. 200 budynków, przesłuchano blisko 5 tys. osób, a 400 skazano na kary więzienia. Rannych zostało kilkudziesięciu policjantów, strażaków, uczestników zamieszek i osób postronnych. Zamieszki ustały na przełomie 2005/2006, po wcześniejszym wprowadzeniu stanu wyjątkowego.
W marcu 2006 ogromna fala protestów przewinęła się przez francuskie uniwersytety. Młodzież sprzeciwia się nowej ustawie o pierwszej umowie o pracę (tzw. CPE), która pozwala na zatrudnianie młodych osób z dwuletnim okresem próbnym, podczas którego pracodawca może zwolnić pracownika bez podawania przyczyn. Trwające przez klika tygodni protesty na niektórych uczelniach przekształciły się w strajki okupacyjne. Do protestów dołączyły się tez związki zawodowe. Wkrótce strajkować zaczął transport miejski, lotniczy i kolej. Pod koniec marca kontrowersyjna ustawa trafiła ostatecznie do trybunału konstytucyjnego, który uznał, że jest zgodna z konstytucją. Mimo gigantycznych manifestacji i strajków, prezydent J. Chirac zdecydował się ją podpisać. Ostatecznie po kilku dniach negocjacji pomiędzy przedstawicielami strajkujących a rządem, postanowiono, że ustawa zostanie znowelizowana. Gospodarka Francja jest wysoko rozwiniętym, zamożnym krajem o gospodarce rynkowej. Handel zagraniczny odgrywa decydującą rolę w rozwoju gospodarki francuskiej. Według danych z roku 2000, Francja zajmuje 4 miejsce na świecie pod względem wartości globalnej zarówno eksportu, jak i importu. Jej udział w eksporcie światowym wynosi ponad 5%. Pod względem geograficznym prawie 2/3 obrotów handlowych Francji przypada na kraje Unii Europejskiej, natomiast tylko 3,5% na kraje Europy Środkowej i Wschodniej.Francja należy także do grona pięciu największych inwestorów świata (po USA, Wielkiej Brytanii, Niemczech i Japonii).Ok. 70% PKB tworzy szybko rosnący sektor usług, jedna czwarta przypada na zróżnicowany przemysł. Pozostałą część PKB wytwarza bardzo duże, jak na warunki zachodnioeuropejskie, rolnictwo. Przemysł generuje ponad 80% wpływów eksportowych kraju. W latach 90. oraz na początku XXI w. rząd poczynił zdecydowane kroki zmierzające do rozluźnienia państwowej kontroli nad gospodarką - rząd sprzedaje udziały w France Telecom, Air France, w ubezpieczeniach, bankowości i przemyśle obronnym. Rolnictwo Tradycyjnie ważnym sektorem gospodarki francuskiej było i jest do tej pory rolnictwo. Udział produktów rolnych i wyrobów przemysłu przetwórstwa spożywczego w globalnej wartości eksportu jest bardzo wysoki, sięga 15%. Francja zajmuje pierwsze miejsce w świecie w produkcji wina, utrzymuje się w pierwszej piątce producentów buraków cukrowych, mleka, mięsa, zbóż. Podstawę gospodarki rolnej stanowią gospodarstwa rodzinne o średniej powierzchni 28 ha, przy czym częste są 300 ha gospodarstwa produkujące zboża, z drugiej strony zaś kilkuhektarowe winnice.Do głównych upraw zalicza się: pszenicę, jęczmień, kukurydzę, buraki cukrowe, tytoń, chmiel, cykorię, warzywa, owoce, winną latorośl. Równie istotna jak produkcja roślinna jest w rolnictwie francuskim hodowla dająca połowę wartości produkcji rolnej ogółem. Przemysł Przemysł energetyczny i wydobywczy: Francja wydobywa 17 mln ton węgla kamiennego, głównie w zagłębiu lotaryńskim, charakteryzującym się węglem o bardzo wysokiej jakości. Zapotrzebowanie kraju na ten surowiec jest jednak znacznie wyższe, w związku z czym zachodzi konieczność importu. Duże zapotrzebowanie gospodarki francuskiej na ropę naftową i gaz ziemny prawie w całości pokrywane jest importem. Francja posiada bardzo dobrze rozwinięty system elektrowni jądrowych, które pokrywają 65% potrzeb kraju w zakresie energii elektrycznej. Reszta pochodzi z elektrowni konwencjonalnych opalanych ropą lub węglem (16%) i hydroelektrowni (19%). Francja nie posiada znaczących bogactw mineralnych. Jedyne wydobywane w Lotaryngii rudy żelaza zaspokajają 40% krajowego zapotrzebowania. Inne eksploatowane złoża, jak np. rudy cynku i ołowiu, boksyty, nie mają większego znaczenia gospodarczego.Przemysł przetwórczy: Francja posiada dobrze rozwinięte hutnictwo żelaza i stali skupione w ośrodkach na północy kraju i w Lotaryngii. Na wysokim poziomie stoi hutnictwo metali nieżelaznych: miedzi i aluminium. Francuski przemysł włókienniczy, pomimo braku własnych surowców, zajmuje miejsce w pierwszej światowej dziesiątce pod względem produkcji przędzy bawełnianej i wełnianej.Głównymi centrami przemysłu włókienniczego są: region Lyonu, południowa Alzacja, region Nord, Basse-Seine. Dynamiczny rozwój przeżywają nowoczesne sektory gospodarki, których główne ośrodki pokrywają się z największymi ośrodkami miejskimi oraz portami kraju. Do branż takich zaliczyć należy przemysł samochodowy i lotniczy, elektryczny i elektroniczny, elektromaszynowy. Ponadto dobrze rozwinęła się branża chemiczna (produkcja farb i lakierów, tworzyw sztucznych), petrochemiczna, farmaceutyczna. Największymi centrami przemysłowymi kraju są: region paryski, lyoński, Region Północno-Wschodni i Nord-Pas-de-Calais.Struktura wytwarzania dochodu narodowego: rolnictwo 4,1%, przemysł 24,4%, usługi 71,5%. Dochód narodowy w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2004 wynosił 28 700 USD. Średnia stopa inflacji w 2002: 2,3%. Zadłużenie zagraniczne: 106 mld USD (1998). Do największych partnerów handlowych Francji należą kraje Wspólnoty Europejskiej: Niemcy, państwa Beneluxu, Włochy, Wielka Brytania oraz Stany Zjednoczone. Obroty z zagranicą w 2004 wynosiły: import – 419,7 mld USD, eksport – 419 mld USD.Mont St. Michel Turystyka W 2003 Francję odwiedziło 75 mln turystów, co pod tym względem stawia kraj na pierwszym miejscu w świecie. Godne odwiedzenia są m.in. Luwr (Louvre), dzielnica Łacińska, Ogrody Luxembourg, Pola Elizejskie (Champs Elysees), Montmartre w Paryżu, Wersal (Versailles), Fontainebleau, Dolina Loary (Chateaux region), Bretania, Normandia, Prowansja, Langwedocja i Roussillon, Alpy, Riviera, Bordeaux, Tuluza (Toulouse), Lourdes, Chartres. Zabytki rzymskie i średniowieczne m.in. w Lyonie, Avignonie.
W skład terytorium Francji wchodzą posiadłości poza Europą. Są to cztery departamenty zamorskie: Gwadelupa, Martynika, Réunion, Gujana Francuska, dwie "zbiorowości terytorialne" (Collectivités territoriales): Mayotte, Saint-Pierre i Miquelon, trzy terytoria zamorskie: Polinezja Francuska, Nowa Kaledonia, Wallis i Futuna oraz Francuskie Ziemie Południowopolarne (Les Terres Australes et Antarctiques Françaises). Podzielona administracyjnie na 95 departamentów.
Większe miasta: Lyon, Marsylia (Marseille), Lille, Tuluza (Toulouse), Nicea (Nice), Strasbourg, Nantes, Bordeaux, Saint Etienne, Montpellier, Hawr (Le Havre), Rennes, Reims, Toulon, Grenoble, Brest, Dijon, Aix en Provence.Językiem urzędowym jest francuski.
Waluta narodowa, frank francuski, dzieli się na 100 centymów, wycofany z obiegu 17 lutego 2002, zastąpiony przez euro.
Ludność
60 656 tys. (2005), co daje średnią gęstość zaludnienia 110 osób/km2. Przyrost naturalny: 0,37% (2005). Społeczeństwo tworzą w ogromnej większości Francuzi (87% ogółu). Do znaczących mniejszości narodowych i etnicznych zalicza się Arabów (3%), Niemców (2%) i Bretończyków (1%). Około 7,5% ogółu populacji stanowią imigranci.
Dominują wyznawcy katolicyzmu (77% społeczeństwa), poza którymi jedyną większą wspólnotę religijną tworzą muzułmanie (3%). Znaczny odsetek ludności kraju (15%) stanowią ateiści. Zjawisko analfabetyzmu praktycznie nie istnieje. Przeciętna długość życia mężczyzn to 76 lat, kobiet – 83 lata (2005).
Warunki naturalne
Francja jest krajem o urozmaiconej rzeźbie terenu, zróżnicowanym klimacie i bogatej szacie roślinnej. Na północnym zachodzie kraju, w Bretanii i częściowo Normandii, położone są stare góry wypiętrzone w orogenezie hercyńskiej - Masyw Armorykański. Są to góry zrębowe, zbudowane z kwarcytów, gnejsów i granitów, wznoszą się do wysokości 417 m n.p.m.
W tej części kraju, na wybrzeżach Kanału La Manche, występują skaliste wybrzeża typu triasowego. Południową i środkową część kraju zajmuje rozległy Masyw Centralny.
Obszary te uległy sfałdowaniu w karbonie. Ruchy górotwórcze orogenezy alpejskiej podniosły cały blok masywu i spowodowały jego pękanie. Wówczas to powstały dwa rowy tektoniczne, dzisiejsze doliny rzek Allier i górnej Loary. W tym samym czasie na skutek pękania skorupy ziemskiej rozpoczęła się działalność wulkaniczna trwająca do czwartorzędu. Powstały wtedy stożki wulkaniczne, doskonale do dzisiaj zachowane. Rzeźba terenu na ogół płaska lub lekko falista z łagodnie zaokrąglonymi formami. Centralna część masywu obejmuje zapadliska tektoniczne i obszary powulkaniczne.Najwyższe szczyty tego regionu, Cantal (1860m) i Puy de Sancy (1886 m) są stożkami wygasłych wulkanów. Na zachód od Clermont-Ferrand rozciąga się kraina Chatne des Puys, gdzie w doskonałym stanie zachowało się ponad 60 wygasłych wulkanów. Powierzchnia całego masywu wynosi ok. 100 tys. km2 i równa się niemal 1/6 powierzchni Francji. Charakterystyczną cechą tego regionu jest umiarkowany i ciepły klimat, w części południowej śródziemnomorski. Pomiędzy Masywem Armorykańskim, Masywem Centralnym, Ardenami, Wogezami i wybrzeżem Kanału La Manche rozciąga się rozległe obniżenie Basenu Paryskiego.Dla obszaru Basenu charakterystyczne jest występowanie dużych przestrzeni o monotonnym, płaskim ukształtowaniu powierzchni, pokrytych zwartymi kompleksami leśnymi. Poprzez Bramę Poitou i Aunis, Basen Paryski ma połączenie z leżącym na południowym zachodzie Basenem Akwitańskim. Na wschód od Basenu Paryskiego wznoszą się masywy górskie Ardenów i Wogezów. Do Francji należy jedynie niewielki, zachodni fragment Ardenów, których średnia wysokość waha się od 400 do 500 m n.p.m. Znacznie większe wysokości osiągają szczyty Wogezów, których najwyższy szczyt, Ballon de Guebviller przekracza 1400 m n.p.m.Na południowo-wschodnich krańcach Francji rozpościerają się pasma górskie Alp Zachodnich (Alpy). Zbudowane ze skał krystalicznych otoczonych pokrywą ze skał osadowych. Francuskie Alpy dzielą się na 2 zasadnicze części: Alpy Północne i Alpy Południowe. Alpy Północne dzielą się z kolei na szereg mniejszych łańcuchów: Alpy Delfinackie, Graickie, Sabaudzkie, w obrębie Alp Południowych wyróżnia się zaś: Alpy Kotyjskie, Nadmorskie, Prowansalskie.
W Alpach Północnych znajduje się najwyższy szczyt Europy, Mont Blanc, 4807 m n.p.m. Od północnego zachodu z Alpami sąsiadują wapienne góry Jura, których najwyższy szczyt, Cret de la Neige, osiąga wysokość 1723 m n.p.m. Na południowym zachodzie, wzdłuż granicy z Hiszpanią, rozciągają się masywy górskie Pirenejów.
Sieć rzeczna Francji dobrze rozwinięta, rzeki należą do zlewisk Oceanu Atlantyckiego bądź Morza Śródziemnego. Ich wartość jako szlaków komunikacyjnych podnosi gęsta sieć kanałów. Do najdłuższych rzek Francji zalicza się: Loarę - 1012 km, Sekwanę - 776 km, Garonnę - 575 km, Rodan - 550 km w granicach kraju. Francja znajduje się w strefie oddziaływania klimatu umiarkowanego. Na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego zaznaczają się oddziaływania oceaniczne, w południowej części kraju zaś występuje strefa pozostająca pod wpływem klimatu śródziemnomorskiego. Średnia roczna temperatura najcieplejszego miesiąca, lipca, notowana w Paryżu, waha się w granicach 14-24°C, najchłodniejszego zaś, stycznia, wynosi od 1 do 6°C.
Historia
W V w. p.n.e. tereny Francji opanowały celtyckie plemiona Galów, którzy wyparli pierwotną ludność - Iberów i Ligurów. Skłócone państewka Galów zostały podbite przez Rzymian w I w. p.n.e. W III w. najeżdżane przez Wandalów, Swebów i Wizygotów. Od przełomu V i VI w. opanowane przez Franków, których król Chlodwig w 496 przyjął chrzest. Państwo Franków przeżywało rozkwit w czasach panowania Karola Wielkiego (768-814) z dynastii Karolingów. 843 na mocy traktatu w Verdun zostało podzielone na 3 części - jego część zachodnia, państwo zachodniofrankijskie, przekształciła się w królestwo francuskie.
Proces wzmacniania władzy królewskiej i scalania ziem francuskich podjęła dynastia Kapetyngów (987-1328), która zapewniwszy sobie prawo dziedziczenia tronu francuskiego przeprowadziła reformy administracyjne i ustrojowe (1302 utworzono Stany Generalne). Odebrano Plantagenetom lenna francuskie, przyłączono hrabstwo Tuluzy.Dalszy wzrost władzy królewskiej nastąpił w czasach dynastii Walezjuszów (1328-1589). Spór wokół przejęcia tronu francuskiego pomiędzy Filipem VI z rodu Walezjuszów i władcą Anglii Edwardem III spowodował wybuch wojny (wojna stuletnia 1337-1453) pomiędzy Francją i Anglią, zakończonej wyparciem Anglików i utratą zdobytych przez nich posiadłości francuskich, z wyjątkiem Calais.Okres wewnętrznych i zewnętrznych konfliktów zakończyło objęcie w 1461 tronu francuskiego przez Ludwika XI, który przeprowadził reformy administracyjne i finansowe, popierał rozwój miast, handlu, zakładał manufaktury, wprowadził stałą zaciężną armię i pocztę państwową. W 1480 przyłączył do Francji Prowansję, w 1482 Burgundię.W czasach reformacji rozpoczęły się we Francji wojny religijne (1562-1598) z hugonotami. Nocą z 23 na 24 VIII 1572 (noc św. Bartłomieja) katoliccy mieszkańcy Paryża wymordowali hugonotów. Kres prześladowaniom religijnym położył Henryk IV z Nawarry, który w edykcie nantejskim (1598) zapewnił hugonotom całkowitą swobodę religijną.Zapoczątkowane przez Ludwika XI rządy absolutne umocniły się w czasach panowania Franciszka I (1515-1547), który rozpoczął rywalizację z Habsburgami o hegemonię w Europie. W 1532 opanował Bretanię, 1536 Sabaudię. Popierał rozwój kultury i sztuki.Wzmocnienie absolutyzmu we Francji nastąpiło w czasach Ludwika XIII (1610-1643). Faktyczne rządy sprawował wówczas kardynał A.J. Richelieu (1624-1642), następnie J. Mazarin (1642-1661). Prowadzona przez nich polityka doprowadziła do rozkwitu państwa. Po śmierci Mazarina władzę objął bezpośrednio Ludwik XIV. Pod jego panowaniem Francja stała się pierwszą potęgą europejską, zdobyła posiadłości kolonialne w Kanadzie, Luizjanie, na Antylach, w Indiach i w Afryce.W czasach jego następcy, Ludwika XV (1715-1774), państwo ogarnął chaos ekonomiczny i polityczny, spowodowany nieumiejętną gospodarką finansową i rozrzutnością dworu. Francja utraciła posiadłości w Kanadzie i wpływy w Indiach na rzecz Wielkiej Brytanii. Głęboki kryzys finansowy, konflikty wewnętrzne spowodowały wybuch rewolucji (rewolucja francuska 1789-1799), zapoczątkowanej zdobyciem Bastylii (14 VII 1789).Panujący wówczas Ludwik XVI (1774-1793) został ujęty podczas próby ucieczki z Francji i zgilotynowany (1793). W 1792 proklamowano utworzenie I Republiki. W 1794 uchwalono nową konstytucję, w 1795 władzę objął pięcioosobowy dyrektoriat. 18 brumaire’a (9 XI 1799) w wyniku przewrotu wojskowego rządy przejął generał Napoleon Bonaparte jako konsul, następnie 1804-1814 i 1815 (Sto dni) jako “cesarz Francuzów” - Napoleon I.podczas wojen napoleońskich Francja stała się potęgą europejską, doprowadziła do wielu zmian terytorialnych (m.in. do utworzenia Księstwa Warszawskiego w 1807) i ustrojowych (Napoleona kodyfikacje).
Po upadku Napoleona I na tron powrócił Burbon - Ludwik XVIII (1814-1824). Po nim rządy objął Ludwik Filip I (1830-1848) z dynastii orleańskiej, obalony w wyniku rewolucji lutowej 1848. Proklamowano II Republikę, prezydentem został Ludwik Napoleon Bonaparte, który w 1851 dokonał zamachu stanu, w 1852 został cesarzem - Napoleonem III, tworząc II cesarstwo i ograniczając znacznie system rządów parlamentarnych. Wzrosła opozycja republikańska i demokratyczna, rozwijał się ruch robotniczy.
Francja prowadziła liczne wojny: 1854-1856 brała udział w wojnie krymskiej, 1859 walczyła z Sardynią przeciw Austrii, 1860 interweniowała w Syrii i Chinach, 1861-1867 w Meksyku, 1870-1871 toczyła wojnę z Prusami, zakończoną klęską pod Sedanem (2 IX 1870) i utratą Alzacji i Lotaryngii. Klęska ta przyspieszyła upadek II cesarstwa i powstanie III Republiki.
Rządowi w Wersalu przeciwstawiła się zbrojnie w marcu-maju 1871 Komuna Paryska, która została krwawo stłumiona. Po jej upadku trwały walki monarchistów z republikanami o formę rządów, utrwaloną ostatecznie w konstytucji z 1875, która sankcjonowała republikę z dwuizbowym parlamentem i silną władzą prezydencką.
W 1993 w wyborach parlamentarnych lewica poniosła klęskę, utworzono rząd koalicji centroprawicowej, w tymże roku Francja ratyfikowała traktat o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w listopadzie została członkiem Unii Europejskiej, w grudniu uznała Macedonię. Podjęła stosunki polityczne i gospodarcze z krajami postkomunistycznymi i państwami byłego ZSRR. Brała także udział w pokojowych misjach ONZ (Jugosławia).
W 1995 prezydentem został J. Chirac, utworzono nowy rząd z premierem A. Juppé. W kwietniu 1996 prezydent rozpisał wcześniejsze wybory do parlamentu. W 1997 premierem został szef francuskiej Partii Socjalistycznej L. Jospin.
Wprowadzenie euro w 1999 zakończyło ostatni etap przystąpienia Francji do unii gospodarczej i walutowej. W maju 2002 prezydentem został ponownie J. Chirac pokonując kandydata skrajnie prawicowego Frontu Narodowego J.-M. le Pena. W czerwcu 2002 w wyborach parlamentarnych wygrywa prawica, na czele prawicowego rządu staje J.-P. Raffarin.
2003 Francja zdecydowanie wystąpiła przeciwko operacji wojskowej sił sprzymierzonych pod dowództwem Stanów Zjednoczonych w Iraku. Francja wraz z Niemcami, Belgią i Luksemburgiem utworzyła koalicję antywojenną żądającą uchwalenia rezolucji ONZ przed rozpoczęciem działań wojennych, co wywołało poważny kryzys w Unii Europejskiej.
2005 Francuzi jako pierwsi odrzucili w referendum projekt konstytucji europejskiej, co spowodowało wymianę ekipy rządowej: funkcje premiera objął Dominique de Villepin, którego rząd natychmiast przystąpił do wprowadzania szerokich reform społeczno-gospodarczych.
W październiku 2005 doszło do zamieszek na tle rasowym w Paryżu. Bezpośrednią przyczyną była śmierć dwóch nastolatków, którzy uciekając przed policją ukryli się w stacji transformatorowej. W ciągu kilku dni zamieszki rozprzestrzeniły się na wiele miast, na terenie całej Francji. Wg danych francuskiej policji spalono prawie 9 tys. samochodów, ok. 200 budynków, przesłuchano blisko 5 tys. osób, a 400 skazano na kary więzienia. Rannych zostało kilkudziesięciu policjantów, strażaków, uczestników zamieszek i osób postronnych. Zamieszki ustały na przełomie 2005/2006, po wcześniejszym wprowadzeniu stanu wyjątkowego.
W marcu 2006 ogromna fala protestów przewinęła się przez francuskie uniwersytety. Młodzież sprzeciwia się nowej ustawie o pierwszej umowie o pracę (tzw. CPE), która pozwala na zatrudnianie młodych osób z dwuletnim okresem próbnym, podczas którego pracodawca może zwolnić pracownika bez podawania przyczyn. Trwające przez klika tygodni protesty na niektórych uczelniach przekształciły się w strajki okupacyjne. Do protestów dołączyły się tez związki zawodowe. Wkrótce strajkować zaczął transport miejski, lotniczy i kolej. Pod koniec marca kontrowersyjna ustawa trafiła ostatecznie do trybunału konstytucyjnego, który uznał, że jest zgodna z konstytucją. Mimo gigantycznych manifestacji i strajków, prezydent J. Chirac zdecydował się ją podpisać. Ostatecznie po kilku dniach negocjacji pomiędzy przedstawicielami strajkujących a rządem, postanowiono, że ustawa zostanie znowelizowana.
Gospodarka
Francja jest wysoko rozwiniętym, zamożnym krajem o gospodarce rynkowej. Handel zagraniczny odgrywa decydującą rolę w rozwoju gospodarki francuskiej. Według danych z roku 2000, Francja zajmuje 4 miejsce na świecie pod względem wartości globalnej zarówno eksportu, jak i importu. Jej udział w eksporcie światowym wynosi ponad 5%. Pod względem geograficznym prawie 2/3 obrotów handlowych Francji przypada na kraje Unii Europejskiej, natomiast tylko 3,5% na kraje Europy Środkowej i Wschodniej.Francja należy także do grona pięciu największych inwestorów świata (po USA, Wielkiej Brytanii, Niemczech i Japonii).Ok. 70% PKB tworzy szybko rosnący sektor usług, jedna czwarta przypada na zróżnicowany przemysł. Pozostałą część PKB wytwarza bardzo duże, jak na warunki zachodnioeuropejskie, rolnictwo. Przemysł generuje ponad 80% wpływów eksportowych kraju.
W latach 90. oraz na początku XXI w. rząd poczynił zdecydowane kroki zmierzające do rozluźnienia państwowej kontroli nad gospodarką - rząd sprzedaje udziały w France Telecom, Air France, w ubezpieczeniach, bankowości i przemyśle obronnym.
Rolnictwo
Tradycyjnie ważnym sektorem gospodarki francuskiej było i jest do tej pory rolnictwo. Udział produktów rolnych i wyrobów przemysłu przetwórstwa spożywczego w globalnej wartości eksportu jest bardzo wysoki, sięga 15%. Francja zajmuje pierwsze miejsce w świecie w produkcji wina, utrzymuje się w pierwszej piątce producentów buraków cukrowych, mleka, mięsa, zbóż. Podstawę gospodarki rolnej stanowią gospodarstwa rodzinne o średniej powierzchni 28 ha, przy czym częste są 300 ha gospodarstwa produkujące zboża, z drugiej strony zaś kilkuhektarowe winnice.Do głównych upraw zalicza się: pszenicę, jęczmień, kukurydzę, buraki cukrowe, tytoń, chmiel, cykorię, warzywa, owoce, winną latorośl. Równie istotna jak produkcja roślinna jest w rolnictwie francuskim hodowla dająca połowę wartości produkcji rolnej ogółem.
Przemysł
Przemysł energetyczny i wydobywczy: Francja wydobywa 17 mln ton węgla kamiennego, głównie w zagłębiu lotaryńskim, charakteryzującym się węglem o bardzo wysokiej jakości. Zapotrzebowanie kraju na ten surowiec jest jednak znacznie wyższe, w związku z czym zachodzi konieczność importu. Duże zapotrzebowanie gospodarki francuskiej na ropę naftową i gaz ziemny prawie w całości pokrywane jest importem. Francja posiada bardzo dobrze rozwinięty system elektrowni jądrowych, które pokrywają 65% potrzeb kraju w zakresie energii elektrycznej. Reszta pochodzi z elektrowni konwencjonalnych opalanych ropą lub węglem (16%) i hydroelektrowni (19%). Francja nie posiada znaczących bogactw mineralnych. Jedyne wydobywane w Lotaryngii rudy żelaza zaspokajają 40% krajowego zapotrzebowania. Inne eksploatowane złoża, jak np. rudy cynku i ołowiu, boksyty, nie mają większego znaczenia gospodarczego.Przemysł przetwórczy: Francja posiada dobrze rozwinięte hutnictwo żelaza i stali skupione w ośrodkach na północy kraju i w Lotaryngii. Na wysokim poziomie stoi hutnictwo metali nieżelaznych: miedzi i aluminium. Francuski przemysł włókienniczy, pomimo braku własnych surowców, zajmuje miejsce w pierwszej światowej dziesiątce pod względem produkcji przędzy bawełnianej i wełnianej.Głównymi centrami przemysłu włókienniczego są: region Lyonu, południowa Alzacja, region Nord, Basse-Seine. Dynamiczny rozwój przeżywają nowoczesne sektory gospodarki, których główne ośrodki pokrywają się z największymi ośrodkami miejskimi oraz portami kraju. Do branż takich zaliczyć należy przemysł samochodowy i lotniczy, elektryczny i elektroniczny, elektromaszynowy. Ponadto dobrze rozwinęła się branża chemiczna (produkcja farb i lakierów, tworzyw sztucznych), petrochemiczna, farmaceutyczna. Największymi centrami przemysłowymi kraju są: region paryski, lyoński, Region Północno-Wschodni i Nord-Pas-de-Calais.Struktura wytwarzania dochodu narodowego: rolnictwo 4,1%, przemysł 24,4%, usługi 71,5%. Dochód narodowy w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2004 wynosił 28 700 USD. Średnia stopa inflacji w 2002: 2,3%. Zadłużenie zagraniczne: 106 mld USD (1998). Do największych partnerów handlowych Francji należą kraje Wspólnoty Europejskiej: Niemcy, państwa Beneluxu, Włochy, Wielka Brytania oraz Stany Zjednoczone. Obroty z zagranicą w 2004 wynosiły: import – 419,7 mld USD, eksport – 419 mld USD.Mont St. Michel
Turystyka
W 2003 Francję odwiedziło 75 mln turystów, co pod tym względem stawia kraj na pierwszym miejscu w świecie.
Godne odwiedzenia są m.in. Luwr (Louvre), dzielnica Łacińska, Ogrody Luxembourg, Pola Elizejskie (Champs Elysees), Montmartre w Paryżu, Wersal (Versailles), Fontainebleau, Dolina Loary (Chateaux region), Bretania, Normandia, Prowansja, Langwedocja i Roussillon, Alpy, Riviera, Bordeaux, Tuluza (Toulouse), Lourdes, Chartres. Zabytki rzymskie i średniowieczne m.in. w Lyonie, Avignonie.