Tekst II
„Wspomniałam o natchnieniu. Na pytanie, czym ono jest, jeśli jest, poeci współcześni dają odpowiedzi
wymijające. Nie dlatego, że nigdy nie odczuwali dobrodziejstwa tego wewnętrznego impulsu.
Przyczyna jest inna. Niełatwo wyjaśnić komuś coś, czego się samemu nie rozumie.
Ja także, pytana o to czasem, istotę rzeczy obchodzę z daleka. Ale odpowiadam w sposób taki:
natchnienie nie jest wyłącznym przywilejem poetów czy artystów w ogólności. Jest, była, zawsze pewna grupa
ludzi, których natchnienie nawiedza. To ci wszyscy, którzy świadomie wybierają sobie pracę i wykonują ją z
zamiłowaniem i wyobraźnią. Bywają tacy lekarze, bywają tacy pedagodzy, bywają tacy ogrodnicy i jeszcze setka
zawodów. Ich praca może być bezustanną przygodą, jeśli tylko potrafią w niej dostrzec coraz to nowe wyzwania.
Pomimo trudów, porażek ich ciekawość nie stygnie. Z każdego rozwiązanego zagadnienia wyfruwa im nowy rój
pytań. Natchnienie, czymkolwiek ono jest, rodzi się z bezustannego „nie wiem”.
Takich ludzi nie jest zbyt wielu. Większość mieszkańców tej ziemi pracuje, żeby zdobyć środki
utrzymania, pracuje, bo musi. To nie oni z własnej pasji wybierają sobie pracę, to okoliczności życia wybierają za
nich. Praca nielubiana, praca, która nudzi, ceniona tylko dlatego, że nawet w tej postaci nie dla wszystkich jest
dostępna, to jedna z najcięższych ludzkich niedoli. I nie zanosi się na to, żeby najbliższe stulecia przyniosły tutaj
jakąś szczęśliwą zmianę.
Wolno mi więc powiedzieć, że wprawdzie odbieram poetom monopol na natchnienie,
ale i tak umieszczam ich w nielicznej grupie wybrańców losu.
Tutaj jednak mogą się w słuchaczach zbudzić wątpliwości.
Rozmaici oprawcy, dyktatorzy, fanatycy, demagodzy walczący o władzę za pomocą kilku, byle głośno
wykrzykiwanych haseł także lubią swoją pracę i także wykonują ją z gorliwą pomysłowością. No tak, ale oni
„wiedzą”. Wiedzą, a to co wiedzą, wystarcza im raz na zawsze. Niczego ponad to nie są ciekawi, bo to mogłoby
osłabić siłę ich argumentów. A wszelka wiedza, która nie wyłania z siebie nowych pytań, staje się w szybkim
czasie martwa, traci temperaturę sprzyjającą życiu.
W najskrytszych przypadkach, o czym dobrze wiadomo z historii dawnej i współczesnej, potrafi być nawet
śmiertelnie groźna dla społeczeństw.
40
Dlaczego tak wysoko cenię sobie dwa małe słowa: „nie wiem”. Małe, ale mocno uskrzydlone.
Rozszerzające nam życie obszary, które mieszczą się w nas samych, i obszary, w których zawieszona jest nasza
nikła Ziemia. Gdyby Izaak Newton nie powiedział sobie „nie wiem”, jabłka w jego ogródku mogłyby spadać na
jego oczach jak grad, a on w najlepszym razie schylałby się po nie i zjadał
z apetytem. Gdyby moja rodaczka Maria Skłodowska-Curie nie powiedziała sobie „nie wiem”, zostałaby pewnie
nauczycielką chemii na pensji dla panienek z dobrych domów i na tej – skądinąd zacnej – pracy upłynęłoby jej
życie. Ale ona powiedziała sobie „nie wiem” i te właśnie słowa przywiodły ją, i to dwukrotnie, do Sztokholmu,
gdzie ludzi o duchu niespokojnym i wiecznie poszukującym nagradza się Nagrodą Nobla.
Poeta również, jeśli jest prawdziwym poetą, musi ciągle powtarzać sobie „nie wiem”. Każdym utworem
próbuje na to odpowiedzieć, ale kiedy tylko postawi kropkę, ogarnia go wahanie,
już zaczyna zdawać sobie sprawę, że jest to odpowiedź tymczasowa i absolutnie niewystarczająca. Więc próbuje
jeszcze raz, a potem te kolejne dowody niezadowolenia z siebie historycy literatury zepną spinaczem i nazywać
będą „dorobkiem”.”
Fragment przemówienia W. Szymborskiej
„Gazeta Wyborcza” 9.12.1996
95. W jaki sposób określenia: „Natchnienie...przywilej poetów”, „słowa mocno uskrzydlone”, „wyfruwa mi rój
nowych pytań” charakteryzują osobę mówiącą w tekście? Podaj trzy cechy narratora:
__________________________________________________________________
96. Kogo – poza poetami – nawiedza natchnienie? Wymień trzy zawody:
98. Wobec jakich ludzi, postaw i zachowań poetka się dystansuje?__________________________________________________________________
99. Jaką wartość mają wg Szymborskiej dwa „małe, ale mocno uskrzydlone słowa: nie wiem”?_________________________________________________________
„Wspomniałam o natchnieniu. Na pytanie, czym ono jest, jeśli jest, poeci współcześni dają odpowiedzi
wymijające. Nie dlatego, że nigdy nie odczuwali dobrodziejstwa tego wewnętrznego impulsu.
Przyczyna jest inna. Niełatwo wyjaśnić komuś coś, czego się samemu nie rozumie.
Ja także, pytana o to czasem, istotę rzeczy obchodzę z daleka. Ale odpowiadam w sposób taki:
natchnienie nie jest wyłącznym przywilejem poetów czy artystów w ogólności. Jest, była, zawsze pewna grupa
ludzi, których natchnienie nawiedza. To ci wszyscy, którzy świadomie wybierają sobie pracę i wykonują ją z
zamiłowaniem i wyobraźnią. Bywają tacy lekarze, bywają tacy pedagodzy, bywają tacy ogrodnicy i jeszcze setka
zawodów. Ich praca może być bezustanną przygodą, jeśli tylko potrafią w niej dostrzec coraz to nowe wyzwania.
Pomimo trudów, porażek ich ciekawość nie stygnie. Z każdego rozwiązanego zagadnienia wyfruwa im nowy rój
pytań. Natchnienie, czymkolwiek ono jest, rodzi się z bezustannego „nie wiem”.
Takich ludzi nie jest zbyt wielu. Większość mieszkańców tej ziemi pracuje, żeby zdobyć środki
utrzymania, pracuje, bo musi. To nie oni z własnej pasji wybierają sobie pracę, to okoliczności życia wybierają za
nich. Praca nielubiana, praca, która nudzi, ceniona tylko dlatego, że nawet w tej postaci nie dla wszystkich jest
dostępna, to jedna z najcięższych ludzkich niedoli. I nie zanosi się na to, żeby najbliższe stulecia przyniosły tutaj
jakąś szczęśliwą zmianę.
Wolno mi więc powiedzieć, że wprawdzie odbieram poetom monopol na natchnienie,
ale i tak umieszczam ich w nielicznej grupie wybrańców losu.
Tutaj jednak mogą się w słuchaczach zbudzić wątpliwości.
Rozmaici oprawcy, dyktatorzy, fanatycy, demagodzy walczący o władzę za pomocą kilku, byle głośno
wykrzykiwanych haseł także lubią swoją pracę i także wykonują ją z gorliwą pomysłowością. No tak, ale oni
„wiedzą”. Wiedzą, a to co wiedzą, wystarcza im raz na zawsze. Niczego ponad to nie są ciekawi, bo to mogłoby
osłabić siłę ich argumentów. A wszelka wiedza, która nie wyłania z siebie nowych pytań, staje się w szybkim
czasie martwa, traci temperaturę sprzyjającą życiu.
W najskrytszych przypadkach, o czym dobrze wiadomo z historii dawnej i współczesnej, potrafi być nawet
śmiertelnie groźna dla społeczeństw.
40
Dlaczego tak wysoko cenię sobie dwa małe słowa: „nie wiem”. Małe, ale mocno uskrzydlone.
Rozszerzające nam życie obszary, które mieszczą się w nas samych, i obszary, w których zawieszona jest nasza
nikła Ziemia. Gdyby Izaak Newton nie powiedział sobie „nie wiem”, jabłka w jego ogródku mogłyby spadać na
jego oczach jak grad, a on w najlepszym razie schylałby się po nie i zjadał
z apetytem. Gdyby moja rodaczka Maria Skłodowska-Curie nie powiedziała sobie „nie wiem”, zostałaby pewnie
nauczycielką chemii na pensji dla panienek z dobrych domów i na tej – skądinąd zacnej – pracy upłynęłoby jej
życie. Ale ona powiedziała sobie „nie wiem” i te właśnie słowa przywiodły ją, i to dwukrotnie, do Sztokholmu,
gdzie ludzi o duchu niespokojnym i wiecznie poszukującym nagradza się Nagrodą Nobla.
Poeta również, jeśli jest prawdziwym poetą, musi ciągle powtarzać sobie „nie wiem”. Każdym utworem
próbuje na to odpowiedzieć, ale kiedy tylko postawi kropkę, ogarnia go wahanie,
już zaczyna zdawać sobie sprawę, że jest to odpowiedź tymczasowa i absolutnie niewystarczająca. Więc próbuje
jeszcze raz, a potem te kolejne dowody niezadowolenia z siebie historycy literatury zepną spinaczem i nazywać
będą „dorobkiem”.”
Fragment przemówienia W. Szymborskiej
„Gazeta Wyborcza” 9.12.1996
95. W jaki sposób określenia: „Natchnienie...przywilej poetów”, „słowa mocno uskrzydlone”, „wyfruwa mi rój
nowych pytań” charakteryzują osobę mówiącą w tekście? Podaj trzy cechy narratora:
__________________________________________________________________
96. Kogo – poza poetami – nawiedza natchnienie? Wymień trzy zawody:
98. Wobec jakich ludzi, postaw i zachowań poetka się dystansuje?__________________________________________________________________
99. Jaką wartość mają wg Szymborskiej dwa „małe, ale mocno uskrzydlone słowa: nie wiem”?_________________________________________________________