Question

Rozpoznaj rodzaj metafory (metonimia/synekdocha) w podanych fragmentach wiersza. Odpowiedź uzasadnij.

a) słowo "więzienie (turma)" w wersach 6. i 8.
b) słowo "rękaw" w wersach 9. i 14.
c) słowo "serce" w wersach 9. i 16.

Jan Andrzej Morsztyn
Na koszulę brudną.

Jadwisiu, ja-ć już wierzę ku twéj sławie,
Że masz tysiące młodzieńców w rękawie;
Nie męcz ich jednak i służbie ich gwoli
Przynajmniej w białéj chowaj ich koszuli.

Możesz-ci, idąc za zwycięstwa prawem,
Więzieniem onych karać niełaskawem,
Lecz nie tak ciemnym i niech jętych ludzi
Turma twa więzi tylko, a nie brudzi.

Serce me, co w ten rękaw zabłądziło,
Uśnie w tej nocy; będzie mu się śniło,
Że na śmierć siedzi i zwątpi o życiu
W ciemnéj katuszy i smętnym pobyciu.

Ale to snąć my, cośmy się palili
Dymnym wzdychaniem, ten rękaw skopcili
I stąd się to stał, a nie zwykły czynem
Koleński rękaw serc naszych kominem.

[Wakacyjna lista wyzwań (2021) ; 66]

Answer 1

a) metonimia, gdyż człowiek zakochany został tutaj ukazany jako więzień ("Więzieniem onych karać", ktoś kto zostanie ukarany zamknięciem w więzieniu, staje się więźniem), miłość która miała go uskrzydlać, zniewala go.

b) synekdocha, ponieważ metafora została przedstawiona za pomocą konkretnej nazwy (rękaw). "Serce me, co w ten rękaw zabłądziło" - rękaw nie jest konkretnym miejscem, ma tutaj znaczenie metaforyczne.

c) synekdocha, ponieważ metafora została przedstawiona za pomocą konkretnej nazwy (serce). "Serce me, co w ten rękaw zabłądziło" - podobnie jak z rękawem, serce zyskało tutaj metaforyczne znaczenie, prawdopodobnie związane z "oddaniem swojej miłości" [komuś].