Question

Scharakteryzuje panowanie Zygmunta III Wazy w Polsce w punktach .

Answer 1

1. Podwójna elekcja

Po śmierci Batorego szlachta pod przewodnictwem Zamoyskiego wybiera na króla Zygmunta Wazę, magnateria arcyksięciaMaksymiliana Habsburga. Jan Zamoyski pokonuje Maksymiliana pod Byczną w 1588 r. i królem zostaje Zygmunt.

2. Pierwsze lata rządów

– odsuwa od wszelkich wpływów Jana Zamoyskiego; 
– zawiera tajny układ z Habsburgami, oferując im za 400 guldenów i pomoc militarną tron polski (dla Ernesta Habsburga); 
– na początku XVII w. przenosi stolicę Polski do Warszawy.

3. Sejm inkwizycyjny – 1592 r.

Król zobowiązuje się do:

– niehandlowania w przyszłości tronem polskim; 
– nieopuszczania kraju bez zgody stanów. 

4. Rokosz sandomierski (Zebrzydowskiego) – 1606–09

PRZYCZYNY

– popieranie magnaterii przez króla, 
– podejrzenia o chęć wzmocnienia władzy królewskiej i odebrania przywilejów szlacheckich, 
– popieranie przez króla katolików i jezuitów, 
– brak przeciwdziałania jawnym przejawom nietolerancji, takim jak np. niszczenie zborów.

PRZEBIEG 

Rokosz wywołuje przeważnie szlachta protestancka i prawosławna, choć na czele rokoszu staje gorliwy katolik Mikołaj Zebrzydowski.

W 1607 r. rokoszanie zostają pokonani pod Guzowem.

SKUTKI 

– pokonanie średniej szlachty kończy okres reform, 
– król nie zwycięża na tyle, by móc wzmocnić swoją władzę, 
– z rokoszu wzmocniona wychodzi jedynie magnateria (początek rządów oligarchii magnackiej). 

5. Wojny ze Szwecją, Rosją i Turcją

a. Szwecja (patrz temat nr 36)

– do wojen doprowadzają: detronizacja Zygmunta w Szwecji przez Karola Sudermańskiego (1598 r.) oraz próba przekazania Polsce przez Zygmunta III obiecanej w Pacta Conventa Estonii; 
– wojna 1600–05 kończy się nie wykorzystanym zwycięstwem Karola Chodkiewicza pod Kircholmem (1605 r.); 
– 1617–22 – Szwedzi zajmują Inflanty aż po Dźwinę; 
– 1626–29 – Szwedzi przeprowadzają atak na Prusy i Pomorze oraz zajmują większość polskich portów.

b. Rosja (patrz temat nr 38)

Wojna 1609–19:

– wojska polskie zwyciężają pod Kłuszynem 1610 r.; 
– Polacy zdobywają Moskwę – propozycja korony dla syna Zygmunta – Władysława; 
– działania zbrojne kończy rozejm w Deulinie (Dywilinie) w 1619 r. 

c. Turcja (patrz temat nr 39)

– wojska polskie ponoszą klęskę pod Cecorą – 1620 r.; 
– Turcy bezowocnie oblegają Chocim; 
– w 1621 r. zostaje zawarty pokój.

6. Bilans rządów Zygmunta III

– Rzeczpospolita wplątuje się w długotrwałe konflikty ze Szwecją; 
– rozpoczyna się ofensywa kontrreformacji i wzrasta nietolerancja; 
– kosztem króla i średniej szlachty wzrasta znaczen