Question

Scharakteryzuj, opisz współpracę Polsko-litewską.

Answer 1

Pierwszym krokiem do utworzenia wspólnego państwa polsko-litewskiego była zawarta w 1385 unia w Krewie. Na przestrzeni dwóch wieków unia ta narażona była na zmianę zacieśniana, osłabiana a nawet zrywana. Dopiero w drugiej połowie XVI w. wobec braku potomka dynastiiJagiellonów przystąpiono do działań mających na celu utrwalenie międzypaństwowego związku. Federacyjna Rzeczpospolita Obojga Narodów powstała w efekcie unii lubelskiej z 1569. Zawarcie unii realnej między Polską i Litwą było jednym z głównych osiągnięć królaZygmunta II Augusta. Po jego śmierci w 1572 doszło do bezkrólewia, podczas którego zreformowano system prawny kraju. Znacznie zwiększyły się wpływy szlachty, a także wprowadzono wolną elekcję jako sposób wyboru monarchy.

Złoty wiek Rzeczypospolitej przypadł na koniec XVI i pierwszą połowę XVII wieku, kiedy po dymitriadach i wojnie z Rosją osiągnęła ona w1618 największy zasięg terytorialny w historii. W tym okresie państwo skutecznie opierało się atakom Szwecji, Rosji i Tatarów. Kres jego świetności położyło powstanie Chmielnickiego w 1648, które zapoczątkowało serię wojen z sąsiadami. W 1654 ruszyła ofensywa rosyjskaprzeciw Polsce, a w 1655 rozpoczął się tzw. potop szwedzki. Szwedzi zajęli i spustoszyli większość kraju, a król Jan Kazimierz został zmuszony do ucieczki na Śląsk. Wprawdzie Szwedzi ostatecznie wycofali się z Rzeczypospolitej, ale państwo zostało osłabione, a także utraciło zwierzchność nad Inflantami i Prusami Książęcymi. Jedynie częściowym powodzeniem zakończyła się wojna z Rosją, w efekcie której Rzeczpospolita utraciła jednak liczne ziemie na wschodzie. Dalszy upadek pozycji państwa wiązał się z rządami Michała Korybuta Wiśniowieckiego i wojną z Turcją, po której Rzeczpospolita utraciła w 1672 Podole i Ukrainę.

Pod koniec XVII wieku, za panowania Jana III Sobieskiego Rzeczpospolita zawarła sojusz z Habsburgami i razem z nimi przystąpiła do walki z Imperium Ottomańskim. W 1683 Turcy zostali pokonani pod Wiedniem, co zakończyło okres ich ekspansji w Europie. Po pokoju w Karłowicach w 1699 Rzeczpospolita odzyskała utracone w 1672 ziemie, ale nie udało jej się przejąć żadnych innych terytoriów.

Od końca XVII w. narastać zaczęły problemy wewnętrzne. Anarchia, słabość władzy centralnej i paraliż instytucji państwowych sprawiły, że w czasach saskich Rzeczpospolita istniała jako zbiór autonomicznych państewek magnackich. Utrzymywany przez część szlachty i magnatów ustrój demokracji szlacheckiej, gdy we wszystkich państwach ościennych funkcjonowała sprawna monarchia absolutna, doprowadził do upadku kraju. Całkowicie zdestabilizowane państwo otoczone przez mocne systemy władzy było europejskim ewenementem i w wyniku intryg zaczęło wchodzić w orbitę wpływów silnej monarchii rosyjskiej. W 1772 doszło do jego I rozbioru, dokonanego przez Rosję, Prusy i Austrię.

Próbę radykalnej reformy Rzeczypospolitej podjęto za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego. W latach 1788-1792 obradował Sejm Wielki, który w 1791 uchwalił Konstytucję 3 Maja. Ustawa zasadnicza likwidowała unię i tworzyła formalnie jednolite państwo – Rzeczpospolitą. Reforma nie powiodła się i konstytucja została odwołana po wojnie z Rosją. Przez kolejne lata Rzeczpospolita funkcjonowała jako nieformalny protektorat tego państwa. Jej ostateczna likwidacja nastąpiła w 1795 wraz z III rozbiorem.