Question

Scharakteryzuj etapy wolnej elekcji

Answer 1

Wolne elekcje

Sejm konwokacyjny:
W styczniu 1573 r. zebrał się w Warszawie zjazd generalny szlachty. Obradował on jako sejm konwokacyjny. Był to sejm, w którym brakowało pierwszego ze stanów sejmujących - króla. Głównym zadaniem sejmu było wyznaczenie czasu, miejsca oraz sposobu elekcji. Sejm zadecydował, że obiór nowego monarchy Polski i Litwy zostanie przeprowadzony w kwietniu we wsi Kamień pod Warszawą. Ustalono również, że elekcja odbędzie się viritim ("mąż w mąż"), a więc będą wniej uczestniczyć wszyscy członkowie stanu szlacheckiego.

Pierwsza wolna elekcja: Henryk Walezy (1551-1589)
Kandydatami na tron polski byli: arcyksiąże Ernest Habsburg (popierany przez paieża, kler i część magnatów), królewicz francuski Henryk Walezy i Iwan IV Groźny. Na elekcji w 1573 r. najwięcej głosów uzyskał jednak Henryk Walezy brat króla Francji. Ponieważ krol-elekt był aktywnym uczestnikiem Nocy Św. Bartłomieja we Francji w obawie przed prześladowaniami religijnymi i dążeniem nowego władcy do absolutyzmu szlachta ułożyła warunki objęcia władzy i panowania Henryka w Rzeczypospolitej. Warunki te nazwano artykułami henrykowskimi. Były one stałe i niezmienne, a przysięgali na nie wszyscy królowie elekcyjni. Gwarantowały one:
- wolną elekcję
- konieczność zwoływania sejmu walnego przez króla raz na 2 lata na 6 tygodni, a w razie potrzeby wcześniej na 2 tygodnie
- wyrażanie przez sejm walny akceptacji na zwoływanie pospolitego ruszenia, nakładanie ceł i podatków
- współdecydowanie przez senat o polityce zagranicznej państwa, a szczególnie o wojnie i pokoju

Druga elekcja utwierdziła organizację państwa polskiego w czasie bezkrólewia, ale w przeciwieństwie do pierwszej była rozbita. Tym razem doszło do podziału na grupę magnacko-senatorską i średniszlachecką. Pierwsza dokonała 12 grudnia 1575 r. elekcji cesarza Maksymiliana Habsburga: druga w trzy dniu później czuli 15 grudnia pod wodzą Mikołaja Sienickiego i Jana Zamoyskiego - obwołała władczynią Annę Jagiellonkę. Na męża dla królowej obóz szlachecki obrał księcia Siedmiogrodu Stefana Batorego. Ambitny i energiczny władca zjawił się wcześniej od swego cesarskiego rywala, który też nie odważył sie wystąpić zbrojnie o polską koronę. Batory koronował się w 1576 r. w Krakowie. Małżeństwo króla z Anną Jagiellonką było bezpotomne toteż po śmierci Batorego w 1586 r. społeczeństwo szlachecki stanęło przed koniecznością nowego obioru monarchy. W 1587 r. doszło po raz drugi do podwojnej elekcji: zwollenicy tradycji jagiellońskiej obrali krolewicza szwedziego, Zygmunta Wazę, siostrzeńca Anny Jagiellonki. Przeciwna partia katolicko-senatorska obwołała królem arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. z tego powodu doszło do wojny. Zbrojna interwencja arcyksięcia została odparta przez Jana Zamoyskiego, ktory pokonał go na Śląsku pod Byczyną. Władcą Rzeczypospolitej został Zygmun Waza wnuk Zygmunta Starego. Stefan Batory powołał Trybunał Koronny i Trybunał Litewski, które stały się najwyższymi instancjami sądowymi Rzeczypospolitej. Zasiadali w nich przedstawiciele szlachty wybierani na sejmiakch, oraz duchowieństwa katolickiego, delgowani przez kler. reforma ta ograniczała władzę sądowniczą króla, któremu pozostało jedynie prawo odbywania sądow sejmowych, usprawniała jednak wymiar sprawiedliwości. Utworzył też piechotę wybraniecką rekrutowaną spośród chłopów z dóbr królewskich.
Sztuka renesansu:
W sztukach plastycznych odrodzenia:architekturze, rzeźbie i malarstwie odnajdujemy silne wpływy włoskie. Wiązało się to z działalnością wloskich artystów przyjeżdżających do Polski. Tutaj dzięki mecenasom mogli tworzyć wielkie dzieła, a szczególną rolę odgrywał ośrodek krakowski, Franciszek Florentczyk, przybyły z Węgier, dokonał w latach 1502-1505 przebudowy grobowca Jana Olbrachta w nowym duchu renesansowym. Prace na Wawelu kontynuował z Bartłomiejem Bereccim i Benedyktem Sandomierzaninem, dokonując w latach 1507-1536 przebudowy zamku wawelskiego w duchu renesansowym. Przebudowany dziedziniec otrzymał arkady na piętrach i marmurowe schody. Sala poselska - wspaniały kasetonowy sufit, a w innych pomieszczeniach przebudowano okna i drzwi dodając charakterystczne freski. Perłą architektury renesansowej była kaplca Zygmuntowska dzieło Berecciego (1517-1533), w której znaleźli miejsce wiecznego spoczynku dwaj ostani władcy jagiellońscy