a. przemiany ludnościowe – wzrost zaludnienia, zwiększenie ludności miejskiej, rozwój zajęć pozarolniczych;
b. zmiany w produkcji – pojawienie się nowych urządzeń pozwalających na zwiększenie produkcji (np. koło wodne nasiębierne);
c. rozwój handlu, komunikacji, upowszechnienie pieniądza i jego zamienników (weksel);
d. powstanie scentralizowanych monarchii narodowych, a przez to ujednolicenie państw i prowadzenie polityki popierania rozwoju gospodarczego.
2. Zmiany w produkcji
a. przemysł nakładczy – jako pośrednik pomiędzy producentem (rzemieślnikiem) a klientem, pojawia się kupiec, który jest właścicielem surowca, a często i narzędzi, on zleca pracę i sprzedaje gotowy produkt; wykształca się także podział pracy (poszczególne części produktu wykonywane są przez różnych ludzi);
b. manufaktury – rodzaj zakładu przemysłowego, w którym skupieni są rzemieślnicy, następuje podział pracy, większość produkcji wykonywana jest ręcznie (w XVI w. powstają tylko nieliczne manufaktury).
3.3. Nowe formy obrotu pieniądzem
– duża ilość różnego rodzaju pieniądza w obiegu wymaga rozwoju instytucji, która umie obliczyć wzajemną relację walut; – rozwój handlu i potrzeba zabezpieczenia gotówki prowadzą do pojawienia się obrotu bezgotówkowego i upowszechnienia się weksla; – upowszechnia się kredyt.
b. giełdy – pierwsza powstaje w Antwerpii w 1531 r.
c. spółki i kompanie handlowe
– w celu zmniejszenia zagrożenia jakie towarzyszy dalekim, szczególnie morskim wyprawom handlowym oraz z powodu konieczności zaangażowania dużego kapitału, kupcy łączą się w spółki; – z czasem spółki łączą się i tworzą kompanie handlowe (wielkie i trwałe związki handlowe działające na zasadzie towarzystw akcyjnych), często otrzymują one od państwa monopol na prowadzenie handlu określonym towarem lub z określonym regionem (najsłynniejsza – angielska Kompania Wschodnioindyjska założona w 1600 r.).
4. Dualizm gospodarczy Europy
Odkrycia geograficzne doprowadzają do dualizmu – podziału gospodarczego Europy na dwie części wzdłuż rzeki Łaby:
– na zachodzie Europy rozwija się gospodarka towarowo-pieniężna, następuje urbanizacja, ale zaczyna brakować żywności dla szybko wzrastającej liczby ludności miejskiej; – na wschodzie Europy następuje refeudalizacja – powrót do rolnictwa pańszczyźnianego i przywiązania chłopa do ziemi, spowodowana szybszym wzrostem cen na towary rolne niż przemysłowe w XVI w.
1. Przyczyny rozwoju gospodarczego w XVI w.
a. przemiany ludnościowe – wzrost zaludnienia, zwiększenie ludności miejskiej, rozwój zajęć pozarolniczych;
b. zmiany w produkcji – pojawienie się nowych urządzeń pozwalających na zwiększenie produkcji (np. koło wodne nasiębierne);
c. rozwój handlu, komunikacji, upowszechnienie pieniądza i jego zamienników (weksel);
d. powstanie scentralizowanych monarchii narodowych, a przez to ujednolicenie państw i prowadzenie polityki popierania rozwoju gospodarczego.
2. Zmiany w produkcji
a. przemysł nakładczy – jako pośrednik pomiędzy producentem (rzemieślnikiem) a klientem, pojawia się kupiec, który jest właścicielem surowca, a często i narzędzi, on zleca pracę i sprzedaje gotowy produkt; wykształca się także podział pracy (poszczególne części produktu wykonywane są przez różnych ludzi);
b. manufaktury – rodzaj zakładu przemysłowego, w którym skupieni są rzemieślnicy, następuje podział pracy, większość produkcji wykonywana jest ręcznie (w XVI w. powstają tylko nieliczne manufaktury).
3.3. Nowe formy obrotu pieniądzem
– duża ilość różnego rodzaju pieniądza w obiegu wymaga rozwoju instytucji, która umie obliczyć wzajemną relację walut;
– rozwój handlu i potrzeba zabezpieczenia gotówki prowadzą do pojawienia się obrotu bezgotówkowego i upowszechnienia się weksla;
– upowszechnia się kredyt.
b. giełdy – pierwsza powstaje w Antwerpii w 1531 r.
c. spółki i kompanie handlowe
– w celu zmniejszenia zagrożenia jakie towarzyszy dalekim, szczególnie morskim wyprawom handlowym oraz z powodu konieczności zaangażowania dużego kapitału, kupcy łączą się w spółki;
– z czasem spółki łączą się i tworzą kompanie handlowe (wielkie i trwałe związki handlowe działające na zasadzie towarzystw akcyjnych), często otrzymują one od państwa monopol na prowadzenie handlu określonym towarem lub z określonym regionem (najsłynniejsza – angielska Kompania Wschodnioindyjska założona w 1600 r.).
4. Dualizm gospodarczy Europy
Odkrycia geograficzne doprowadzają do dualizmu – podziału gospodarczego Europy na dwie części wzdłuż rzeki Łaby:
– na zachodzie Europy rozwija się gospodarka towarowo-pieniężna, następuje urbanizacja, ale zaczyna brakować żywności dla szybko wzrastającej liczby ludności miejskiej;
– na wschodzie Europy następuje refeudalizacja – powrót do rolnictwa pańszczyźnianego i przywiązania chłopa do ziemi, spowodowana szybszym wzrostem cen na towary rolne niż przemysłowe w XVI w.