Question

Rola odkryć geograficznych na sytuację polityczno społeczna a w konsekwencjach na wytwory artystyczne na KARTCE A4

Answer 1

Wpływ odkryć geograficznych na sytuację polityczno-społeczna, a w konsekwencjach na wytwory artystyczne

Odkrycia geograficzne zawsze łączyły się z kontaktem z nieznanymi „odkrywcom” społecznościami i ich kulturami, a w konsekwencji z poznawaniem nowych technologii czy surowców, a także sposobów organizacji społecznej. Nie zawsze jednak odkrycia te zaznaczały się w postaci wpływu na społeczeństwa, które dokonywały odkryć – zazwyczaj przewaga cywilizacyjna „odkrywców” znacznie dominowała nad „odkrywanymi”.

W skrajnych przypadkach, np. ekspansji Portugalii czy Hiszpanii w kierunku Ameryki Południowej i Środkowej, epidemie chorób zawleczonych z Europy (np. ospy czy grypy) niszczyły całe lokalne populacje, zanim doszło do fizycznego kontaktu „odkrywców” z „odkrywanymi”.

Wpływ na wytwory artystyczne był wieloraki, zazwyczaj pośredni, ale zdarzały się, głównie podczas europejskiej ekspansji kolonialnej w wiekach XVIII i XIX, wpływy bezpośrednie.

Przyjmując europejską perspektywę odkryć geograficznych tj. sytuując „odkrywców” po stronie mieszkańców Europy, a „odkrywanych” na innych kontynentach, można wyszczególnić następujące wpływy na wytwory artystyczne:

1. Pośredni wpływ poprzez eksploatacje odkrywanych terenów, umożliwiający inwestycje w wytwory artystyczne (przede wszystkich w monumentalną architekturę, ale również w przedmioty luksusowe mające postać dzieł sztuki) w skali nie występującej przed odkryciami geograficznymi.

2. Pośredni wpływ poprzez wykształcenie się nowych warstw społecznych, będących odbiorcami sztuki w skali nie występującej przed odkryciami geograficznymi.

3. Bezpośredni wpływ poprzez import surowców służących do wyrobu dzieł sztuki, niewystępujących lub występujących w małych ilościach w Europie przed odkryciami geograficznymi.

4. Bezpośredni wpływ poprzez import gotowych dzieł sztuki z obszarów „odkrywanych”.

5. Bezpośredni wpływ poprzez inspirację dziełami sztuki i technikami, występującymi wcześniej wyłącznie na obszarach „odkrywanych”.

Ad. 1: Przykładem nagłego wzrostu zapotrzebowania na wytwory artystyczne w wyniku eksploatacji ekonomicznej „odkrywanych” terenów są inwestycje w monumentalne budowle oraz w przedmioty luksusowe mające postać dzieł sztuki:
- w starożytnej Grecji w miastach prowadzących najbardziej intensywną działalność kolonizatorską na wybrzeżach Morza Śródziemnego i Morza Czarnego (np. miasta Milet, Fokaja, Korynt, Rodos);
- w starożytnym Rzymie (monumentalne budowle Forum Romanum oraz rozbuchana konsumpcja dzieł sztuki przez szeroką warstwę patrycjuszy i bogatszych ekwitów);
- w Portugalii XV i XVI wieku (np. styl manueliński w szczycie rozwoju portugalskiego imperium handlowego);
- w. Hiszpanii XV-XVII wieku (np. style architektoniczne Plateresco, izabeliński, Churrigueryzm).

Ad. 2. Najbardziej znaczącym przykładem nowej warstwy społecznej, która przyczyniła się do rewolucji popytowej na rynku dzieł sztuki jest znacznie wzbogacona w wyniku odkryć geograficznych warstwa patrycjatu miejskiego w Niderlandach (dzisiejsza Holandia i belgijska Flandria), czyli kupcy i bogaci rzemieślnicy. Warstwa ta stała się masowym odbiorcą rodzimego malarstwa w XV-XVII wieku. Dzięki temu malarstwo niderlandzkie z tego okresu rozwinęło tematykę dostosowaną do nowych odbiorców (np. sceny rodzajowe, martwa natura) w sposób niespotykany wcześniej w sztuce europejskiej.

Ad. 3. Od najdawniejszych czasów do Europy sprowadzano surowce do wyrobu dzieł sztuki. Miało to miejsce zarówno w czasach starożytnych (złoto z Nubii, bursztyn z wybrzeży Bałtyku, cyna do wyrobu brązu z wybrzeży Portugalii, a miedź z wybrzeży Irlandii).

W wyniku połączenia handlowego z Chinami poprzez tzw. „Jedwabny szlak” transportowano do Europy jedwab i papier.

W XVI i XVII wieku, w wyniku eksploatacji kopalni złota i srebra w Nowym Świecie, do Europy napłynęły niespotykane wcześniej ilości tych kruszców. Wyroby ze złota, a przede wszystkim ze srebra, znacznie potaniały.

W XVII i zwłaszcza w XVIII wieku, na fali popularności sztuki chińskiej doszło do masowego importu laki i żywicy perłowej z Chin, służących do wyrobu wzorowanych na chińskich przedmiotów luksusowych.

Z Afryki już od starożytności sprowadzano kość słoniową i szlachetne gatunki drewna, np. heban.

Ad. 4. Najbardziej znanym przykładem importu gotowych dzieł sztuki są wyroby rzemiosła chińskiego, przede wszystkim ceramiki (w tym porcelany do końca XVII wieku, tj. do momentu niezależnego odkrycia w Europie technologii produkcji) oraz gotowe wyroby z laki, inkrustowanej macicą perłową. Były to dzieła sztuki sprowadzane w ramach modnego od połowy XVII do końca XVIII wieku stylu Chinoiserie.

Ad. 5. Dwa najbardziej znane przykłady zainspirowania sztuki europejskiej sztuką z terenów „odkrywanych” to sztuka japońska epoki Edo (szczególnie japońskie drzeworyty ukiyo-e z XVIII-XIX wieku), która zainspirowała licznych artystów z kręgu impresjonistów i postimpresjonistów (np. Manet, Monet Degas i van Gogh) oraz sztuka afrykańska z zachodniego wybrzeża Afryki (przede wszystkim maski obrzędowe), która inspirowała paryskich artystów początku XX wieku (np. Picasso, Matisse i Modigliani).