Prawo międzynarodowe jest, działa i funkcjonuje. To my wszyscy jesteśmy poddani pewnemu mechanizmowi, który ma nam narzucić, choć nie wiadomo czy to jest czynione w sposób świadomy czy też nie, że oto prawo międzynarodowe nie działa, że jest konflikt pomiędzy państwami, że właściwe prawo międzynarodowe mimo, że istnieje to jest tylko pewną atrapą, jest akurat zupełnie odwrotnie. Na ogół wszystkie państwa przestrzegają prawa a że zdarzają się przypadki naruszenia prawa to akurat nie jest nic dziwnego ponieważ przepisy prawa karnego czy przepisy prawa administracyjnego czy cywilnego są naruszane, bo taka jest niestety istota natury ludzkiej, ta ciemna strona, która znowu w sposób zamierzony bądź niezamierzony zmierza do naruszeń istniejącego porządku. W prawie międzynarodowym sytuacja jest znacznie bardziej złożona bo to jest prawo suwerennych państw, które płyną z tego rozmaite bardzo daleko nieraz idące konsekwencje. Prawo międzynarodowe to jest zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mającymi zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych. Co z tej definicji wynika? Otóż wynika to, że mamy do czynienia z trzema elementami. Pierwszy podmiot to są państwa (najważniejszy element), organizacje międzynarodowe i inni uczestnicy stosunków międzynarodowych. Takim innym uczestnikiem stosunków międzynarodowych może być np. organizacja pozarządowa (Greenpeace, Amnesty International), w pewnych wypadkach to może być nawet osoba fizyczna. Jeśli bowiem np. w rażący sposób zostaną naruszone jakieś prawa jednostki, to ta jednostka może, ma miejsce na ten obszar do występowania w prawie międzynarodowym ze swoją skargą. W pewnych wypadkach to dawniej było właściwie wykluczone, dzisiaj akurat przez sferę delikatną i trudną przez sferę Praw Człowieka, jednostka może być tym innym elementem, a więc do działania w stosunkach międzynarodowych. Jak są trzy elementy to łatwo obliczyć ile jest ku wzajemnie możliwych kombinacji - dziewięć (9), bo państwo-państwo, państwo Organizacja Międzynarodowa, państwo inne podmioty. Czy Organizacje Międzynarodowe mogą między sobą też stosować prawo międzynarodowe? Oczywiście tak. Czy inne podmioty mogą? Też mogą choć nie muszą, bo nie ma takiego zobowiązania. Ta wzajemna sieć jest utkana w sposób jasny. Co wzbudza pewne wątpliwości? To, co jest pierwotne, to co jest wtórne. Na pewno pierwotne jest państwo. Dlaczego? Dlatego, że spójrzmy na Organizacje Międzynarodowe. A z czyjej to woli powstały Organizacje Międzynarodowe? To państwa decydowały dla usprawnienia obrotu w jakiejś sferze o powołaniu tej Organizacji do życia. Wobec tego kto ma najwięcej do powiedzenia w tej Organizacji? Sami założyciele, czyli same państwa. Oczywiście może się zdarzyć i zdarza się, że Organizacja zaczyna żyć jakby własnym życiem, co dzieje się w przypadku państwa ustalenia jakiegoś regulaminu czy reguł postępowania, bo wtedy reguła suwerenne państwa godzą się na taką sytuację. Normy prawa międzynarodowego wykazują pewną odrębność strukturalną i formalną w stosunku do prawa wewnętrznego. Co do struktury norm prawa międzynarodowego to konstrukcja prawa międzynarodowego odbiega od klasycznej formuły prawa. Klasyczna formuła prawa składa się z tzw. triady. Ta triada to jest hipoteza, dyspozycja, sankcja, PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE - 2 - to w prawie wewnętrznym, a w prawie międzynarodowym mamy do czynienia na ogół tylko z dyspozycją. Hipoteza jest często domniemana natomiast sankcje mają charakter ogólny, bo dotyczą powiedzmy całego zespołu norm prawa międzynarodowego. Jak to ująć na najprostszym przykładzie? Posługując się np. sformułowaniem z kodeksu karnego: Kto dokonuje zaboru cudzego mienia celem przywłaszczenia podlega wymiar karze więzienia do lat 5. Kara w prawie międzynarodowym jest zupełnie inna od kary w prawie wewnętrznym. Specyfika prawa międzynarodowego przejawia się najwyraźniej w sposobie tworzenia tego prawa i po które w sposobach jego egzekwowania. W stosunkach międzynarodowych nie ma ustawodawcy w zwykłym rozumieniu tego prawa ponieważ nie ma żadnego rządu światowego ani żadnej Organizacji Międzynarodowej choć jest przecież Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) o charakterze globalnym skupiająca 191 państw, ale to jest Organizacja, to nie jest żaden ustawodawca, ona może proponować tworzenie pewnych norm prawa i robi to bo jest np. Komisja Prawa Międzynarodowego jako wiodący organ zajmujący się prawem międzynarodowym wewnątrz Narodów Zjednoczonych, ale państwom się tylko proponuje a nic się nie można narzucić czy tym bardziej do czegokolwiek zmusić. Norma prawa międzynarodowego jest tworzona przez podmioty tego prawa, czyli przez trzy elementy: Państwa, Organizacje Międzynarodowe ewentualnie inne podmioty. Podstawą obowiązywania normy prawa międzynarodowego jest zgoda na przyjęcie takiej normy wyrażona przez zainteresowane podmioty w sposób wyraźny lub domniemany, skoro domniemany no to istnieje praktyka. W prawie ustawodawcy w tym klasycznym rozumieniu prawa wewnętrznego i z faktem, że normy prawa międzynarodowego są tworzone przez same państwa i wyłącznie przez państwa oczywiście przez Organizacje Międzynarodowe na zasadzie takiej transmisji wypływa jedna ważna konsekwencja otóż taka, że te normy obowiązują tylko te państwa, które wyraziły zgodę na przyjęcie ich. Ale czy to mamy do czynienia z tzw. partykularyzmem tego prawa. Partykularyzm rozumiany jest jako zróżnicowanie treści norm regulujących te same zagadnienia ale między różnymi podmiotami. Normy prawa wewnętrznego na ogół mają w zdecydowanej większości charakter powszechnie obowiązujący one obowiązują wszystkich, natomiast normy prawa międzynarodowego to są oczywiście też normy powszechne ale olbrzymia jej większość to są normy obowiązujące tylko między dwoma państwami. Przykładowo normy, które regulują np. sprawy ekstradycji czy normy prawa międzynarodowego, które regulują stosunki konsularne. Nie ma światowej konwencji ekstradycyjnej a zatem każde państwo z innym państwem musi się indywidualnie ułożyć czy będzie wydawać przestępców. Jeżeli kraj nie ma umowy ekstradycyjnej to szansa wydania jest bliska zeru. Nie można nikogo zmusić do nawiązania stosunków konsularnych w oparciu o jakiś przepis. SPOSÓB PRZESTRZEGANIA PRAWA W stosunkach wewnętrznych na sprawy przestrzegania prawa stoją określone organy państwowe. W stosunkach międzynarodowych w stosowaniu się do norm prawnych jest zapewniany w inny sposób i w innych formach m.in. ważną rolę odgrywa tzw. samopomoc, która jest realizowana w formie instytucji retorskich (retorsji) i represaliów czego w prawie wewnętrznym na ogół nie ma bo to podważałoby zasadność działania prawa. Samopomoc polega na odpowiedzi, na pewne działanie takim samym działaniem ale to nie może być działanie bezprawne. PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE - 3 - Normy prawa międzynarodowego są przestrzegane ze względu na trzy elementy: - pierwszy element - ze względu na siłę, która gwarantuje wykonanie tego prawa (tak jest w traktacie pokojowym, jak jest traktat pokojowy zawierany to dyktuje swoje warunki ten kto wygrał, ten kto wykazał i udowodnił, że ma pewną siłę wiec w tym wypadku siłę zbrojną, dzisiaj bardziej może siły ekonomiczne, bo wojny w ogóle zabronione na rzecz załatwiania stosunków miedzy państwami), - drugi element - jest to wzajemność (tak jest w przypadku prawa dyplomatycznego, konsularnego czy nawet prawa telekomunikacyjnego «dajecie nam dziesięć łączy to my wam damy dziesięć swoich» wszystko w oparciu o zasadę wzajemności w potocznym rozumieniu tego słowa), - trzeci element – to jest tzw. wspólny interes całej społeczności międzynarodowej (np. w kwestii ochrony środowiska naturalnego człowieka, sprawa badania i eksploatacji kosmosu na mórz i oceanów itd.). Sankcje rozumie się jako środki przymusu a środki przymusu to na ogół rozumie się środki presji czy środki nacisku nie mówiąc już o szantażu a nie mówiąc już nawet o tzw. propozycji nie do odrzucenia, co za jakaś bądź kończy tym, że druga strona jest przymusem, nie ma już właściwie żadnego elementu tj. szantaż czy propozycja nie do odrzucenia, ale to jest zwyczajowo uznawana za tzw. najwyższy stopień presji. Sankcje to są wyłącznie te środki przymusu, które zostały zastosowane w celu ochrony porządku prawno-międzynarodowego ewentualnie praw poszczególnych państw. O co tu chodzi?, że nie każde zastosowanie przymusu w stosunkach międzynarodowych zasługuje na miano sankcji, bo cechą swoistą sankcji jest nie tylko to, że mają charakter środków przymusu ale przede wszystkim to, że mogą być stosowane wyłącznie w odpowiedzi na naruszenie prawa międzynarodowego, a więc mechanizm sankcji jest taki, że żeby je zastosować najpierw (to jest ta przyczyna sprawcza) musimy mieć do czynienia z naruszeniem norm prawa międzynarodowego a dopiero potem mówimy o sankcji. KATEGORIE SANKCJI DLA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO Rozróżnia się trzy kategorie sankcji charakterystyczny dla prawa międzynarodowego: po pierwsze - są to sankcje natury psychologicznej, co polega na stwierdzeniu naruszenia prawa międzynarodowego i na napiętnowaniu naruszającego to prawo (przykładowo np. rezolucja Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych potępiająca Irak za bezprawną aneksję Kuwejtu w sierpniu 1990 r.) - sankcja natury psychologicznej – stwierdzenie naruszenia prawa i napiętnowanie co oczywiście może wyprzeć ten skutek ale niekoniecznie musi. Drugi rodzaj sankcji: sankcje o charakterze odwetowym są stosowane przez państwa jako indywidualnie albo zbiorowo przykładowo to mogą być retorsje lub represalia, mówiąc konkretnie to może być podniesienie taryf celnych, zerwanie stosunków dyplomatycznych czy np. wypowiedzenie jakiejś umowy międzynarodowej. Trzeci rodzaj sankcji: to są sankcje zorganizowane. Sankcje zorganizowane są stosowane nie przez państwo pokrzywdzone ale przez właściwy organ międzynarodowy. Mogą one mieć charakter organizacyjny np. zawieszenie członkostwa albo wykluczenie jakiegoś państwa z organizacji mogą mieć charakter organizacyjny w postaci zawieszenia bądź wykluczenia z jakiejś organizacji albo mogą mieć charakter ekonomiczny np. sankcje ekonomiczne w postaci «embargo» nałożone na byłą Jugosławię na pewnym etapie wojen na Bałkanach. Z resztą sankcje ekonomiczne zorganizowane uważane są za najbardziej dolegliwe bo je najtrudniej wtedy ominąć po prostu skutek ich jest najbardziej bolesny. W dzisiejszym prawie międzynarodowym organem upoważnionym do stosowania sankcji zbrojnych, a więc do PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE - 4 - użycia siły jest tylko Rada Bezpieczeństwa ONZ, ale zastosowanie siły może dotyczyć tylko dwóch sytuacji zgodnie z Kartą ONZ mianowicie w sytuacji zagrożenia pokoju (art. 39 Karty) albo aktu agresji (art. 42 Karty). Trzeba dodać, że operacje ONZ nieprecyzyjnie nazywamy operacjami dla utrzymania pokoju np. w byłej Jugosławii czy na terenie Somalii, nie noszą charakteru sankcji, bo nie są wymierzone przeciwko żadnemu konkretnemu państwu i są realizowane za zgodą państwa na którego terytorium mają miejsce. CECHA SWOISTA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO Cechą swoistą prawa międzynarodowego jest brak obowiązkowego sądownictwa, nie sądownictwa w ogóle, bo sądownictwo międzynarodowe istnieje i ma się dobrze. Kompetencja sądu międzynarodowego wszystko jedno jakiego czy jest to sąd polubowny, arbitrażowy czy Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Kompetencja sądu międzynarodowego zawsze się opiera na zgodzie państw, które są stronami w sporze. Wyrażenie zgody na poddanie sporu jurysdykcji określonego sądu może nastąpić albo w drodze przekazania konkretnego sporu albo klauzury generalnej, która przekazuje na drogę sądową określoną kategorię spraw. Wyrażenie zgody na jurysdykcję sądową zawiera w sobie zobowiązanie do wykonania wyroku, który zapadnie. Powszechnie mamy w obrocie nazwę prawo międzynarodowe publiczne choć jeszcze na początku XX w. raczej na ten przedmiot mówiono prawo narodów. To dopiero po II wojnie światowej w Polsce zaczęto mówić prawo międzynarodowe publiczne, bo uznano, że to jest bardziej zgodne z duchem tego prawa niż prawo narodów. Prawo narodów rozumiano jako prawo państw dlatego nie było precyzyjnie to, że naród nie musi być państwem tylko odwrotnie samo było pewne zamieszanie. Natomiast mamy do czynienia z innym prawem międzynarodowym mianowicie z prawem międzynarodowym prywatnym. Natomiast prawo międzynarodowe publiczne to jest piętro stosunków państwowych czy ponadpaństwowych. Prawo międzynarodowe prywatne to są normy prawa, które decydują o zastosowaniu innych norm prawa. To jest ten rodzaj prawa, który nas wszystkich jako ludzi najbardziej dotyczy, mianowicie decyduje o wyborze systemu prawnego niezbędnego do załatwienia jakiejś sprawy. Prawo międzynarodowe prywatne to jest ten rodzaj prawa, który nas wszystkich jako ludzi dotyczy ponieważ decyduje o sposobie wyboru systemu prawnego dla załatwienia jakiejś sprawy. ZASADY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO, KTÓRE KSZTAŁTUJĄ STOSUNKI W RAMACH SPOŁECZNOŚCI MIĘDZYNARODOWYCH: te zasady znajdujemy przede wszystkim w dokumencie podstawowym jakim bezspornie jest Karta Narodów Zjednoczonych. To jest jedyna organizacja globalna, która tymi sprawami się zajmuje. Natomiast rozwinięcie i omówienie tych zasad zostało dokonane 25 lat po podpisaniu Karty Narodów Zjednoczonych w postaci dokumentu, który nosi nazwę Deklaracji Zasad Prawa Międzynarodowego dotyczących Przyjaznych Stosunków i Współpracy między Państwami. Ta deklaracja została przyjęta na 25 sesji zgromadzenia ogólnego ONZ (24 X 1970 r.). W deklaracji wymieniono ale dodatkowo rozwinięto i skonkretyzowano 7 zasad. Te zasady są także w Karcie Narodów Zjednoczonych ale one po pierwsze są rozproszone, a poza tym karta z natury rzeczy jak to taki kodeks ma to do siebie, że jest napisana niezwykle zwięźle, czyli precyzyjnie wobec tego żeby dokonać wykładni i konkretyzacji właśnie po 25 latach zdecydowano się to umocować w tej deklaracji
Po to by w państwie był porządek.Jak nie było by prawa każdy robił by sobie co chciał nie było by cherarchi i nikt by nikogo nie słuchał.
Prawo międzynarodowe jest, działa i funkcjonuje. To my wszyscy jesteśmy poddani
pewnemu mechanizmowi, który ma nam narzucić, choć nie wiadomo czy to jest czynione
w sposób świadomy czy też nie, że oto prawo międzynarodowe nie działa, że jest konflikt
pomiędzy państwami, że właściwe prawo międzynarodowe mimo, że istnieje to jest tylko
pewną atrapą, jest akurat zupełnie odwrotnie. Na ogół wszystkie państwa przestrzegają prawa
a że zdarzają się przypadki naruszenia prawa to akurat nie jest nic dziwnego ponieważ
przepisy prawa karnego czy przepisy prawa administracyjnego czy cywilnego są naruszane,
bo taka jest niestety istota natury ludzkiej, ta ciemna strona, która znowu w sposób
zamierzony bądź niezamierzony zmierza do naruszeń istniejącego porządku. W prawie
międzynarodowym sytuacja jest znacznie bardziej złożona bo to jest prawo suwerennych
państw, które płyną z tego rozmaite bardzo daleko nieraz idące konsekwencje.
Prawo międzynarodowe to jest zespół norm regulujących stosunki wzajemne między
państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków
międzynarodowych mającymi zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych.
Co z tej definicji wynika? Otóż wynika to, że mamy do czynienia z trzema elementami.
Pierwszy podmiot to są państwa (najważniejszy element), organizacje międzynarodowe
i inni uczestnicy stosunków międzynarodowych. Takim innym uczestnikiem stosunków
międzynarodowych może być np. organizacja pozarządowa (Greenpeace, Amnesty
International), w pewnych wypadkach to może być nawet osoba fizyczna. Jeśli bowiem np.
w rażący sposób zostaną naruszone jakieś prawa jednostki, to ta jednostka może, ma miejsce
na ten obszar do występowania w prawie międzynarodowym ze swoją skargą. W pewnych
wypadkach to dawniej było właściwie wykluczone, dzisiaj akurat przez sferę delikatną
i trudną przez sferę Praw Człowieka, jednostka może być tym innym elementem, a więc do
działania w stosunkach międzynarodowych. Jak są trzy elementy to łatwo obliczyć ile jest ku
wzajemnie możliwych kombinacji - dziewięć (9), bo państwo-państwo, państwo Organizacja
Międzynarodowa, państwo inne podmioty.
Czy Organizacje Międzynarodowe mogą między sobą też stosować prawo międzynarodowe?
Oczywiście tak.
Czy inne podmioty mogą? Też mogą choć nie muszą, bo nie ma takiego zobowiązania.
Ta wzajemna sieć jest utkana w sposób jasny.
Co wzbudza pewne wątpliwości? To, co jest pierwotne, to co jest wtórne. Na pewno
pierwotne jest państwo. Dlaczego? Dlatego, że spójrzmy na Organizacje Międzynarodowe.
A z czyjej to woli powstały Organizacje Międzynarodowe? To państwa decydowały dla
usprawnienia obrotu w jakiejś sferze o powołaniu tej Organizacji do życia. Wobec tego kto
ma najwięcej do powiedzenia w tej Organizacji? Sami założyciele, czyli same państwa.
Oczywiście może się zdarzyć i zdarza się, że Organizacja zaczyna żyć jakby własnym
życiem, co dzieje się w przypadku państwa ustalenia jakiegoś regulaminu czy reguł
postępowania, bo wtedy reguła suwerenne państwa godzą się na taką sytuację.
Normy prawa międzynarodowego wykazują pewną odrębność strukturalną i formalną
w stosunku do prawa wewnętrznego. Co do struktury norm prawa międzynarodowego to
konstrukcja prawa międzynarodowego odbiega od klasycznej formuły prawa. Klasyczna
formuła prawa składa się z tzw. triady. Ta triada to jest hipoteza, dyspozycja, sankcja, PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE
- 2 -
to w prawie wewnętrznym, a w prawie międzynarodowym mamy do czynienia na ogół
tylko z dyspozycją. Hipoteza jest często domniemana natomiast sankcje mają charakter
ogólny, bo dotyczą powiedzmy całego zespołu norm prawa międzynarodowego. Jak to ująć
na najprostszym przykładzie? Posługując się np. sformułowaniem z kodeksu karnego: Kto
dokonuje zaboru cudzego mienia celem przywłaszczenia podlega wymiar karze więzienia
do lat 5. Kara w prawie międzynarodowym jest zupełnie inna od kary w prawie
wewnętrznym.
Specyfika prawa międzynarodowego przejawia się najwyraźniej w sposobie tworzenia tego
prawa i po które w sposobach jego egzekwowania. W stosunkach międzynarodowych nie ma
ustawodawcy w zwykłym rozumieniu tego prawa ponieważ nie ma żadnego rządu
światowego ani żadnej Organizacji Międzynarodowej choć jest przecież Organizacja
Narodów Zjednoczonych (ONZ) o charakterze globalnym skupiająca 191 państw, ale to jest
Organizacja, to nie jest żaden ustawodawca, ona może proponować tworzenie pewnych norm
prawa i robi to bo jest np. Komisja Prawa Międzynarodowego jako wiodący organ zajmujący
się prawem międzynarodowym wewnątrz Narodów Zjednoczonych, ale państwom się tylko
proponuje a nic się nie można narzucić czy tym bardziej do czegokolwiek zmusić.
Norma prawa międzynarodowego jest tworzona przez podmioty tego prawa, czyli przez trzy
elementy: Państwa, Organizacje Międzynarodowe ewentualnie inne podmioty.
Podstawą obowiązywania normy prawa międzynarodowego jest zgoda na przyjęcie takiej
normy wyrażona przez zainteresowane podmioty w sposób wyraźny lub domniemany, skoro
domniemany no to istnieje praktyka.
W prawie ustawodawcy w tym klasycznym rozumieniu prawa wewnętrznego i z faktem, że
normy prawa międzynarodowego są tworzone przez same państwa i wyłącznie przez państwa
oczywiście przez Organizacje Międzynarodowe na zasadzie takiej transmisji wypływa jedna
ważna konsekwencja otóż taka, że te normy obowiązują tylko te państwa, które wyraziły
zgodę na przyjęcie ich. Ale czy to mamy do czynienia z tzw. partykularyzmem tego prawa.
Partykularyzm rozumiany jest jako zróżnicowanie treści norm regulujących te same
zagadnienia ale między różnymi podmiotami. Normy prawa wewnętrznego na ogół mają
w zdecydowanej większości charakter powszechnie obowiązujący one obowiązują
wszystkich, natomiast normy prawa międzynarodowego to są oczywiście też normy
powszechne ale olbrzymia jej większość to są normy obowiązujące tylko między dwoma
państwami. Przykładowo normy, które regulują np. sprawy ekstradycji czy normy prawa
międzynarodowego, które regulują stosunki konsularne. Nie ma światowej konwencji
ekstradycyjnej a zatem każde państwo z innym państwem musi się indywidualnie ułożyć czy
będzie wydawać przestępców. Jeżeli kraj nie ma umowy ekstradycyjnej to szansa wydania
jest bliska zeru. Nie można nikogo zmusić do nawiązania stosunków konsularnych w oparciu
o jakiś przepis.
SPOSÓB PRZESTRZEGANIA PRAWA
W stosunkach wewnętrznych na sprawy przestrzegania prawa stoją określone organy
państwowe. W stosunkach międzynarodowych w stosowaniu się do norm prawnych jest
zapewniany w inny sposób i w innych formach m.in. ważną rolę odgrywa tzw. samopomoc,
która jest realizowana w formie instytucji retorskich (retorsji) i represaliów czego w prawie
wewnętrznym na ogół nie ma bo to podważałoby zasadność działania prawa. Samopomoc
polega na odpowiedzi, na pewne działanie takim samym działaniem ale to nie może być
działanie bezprawne. PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE
- 3 -
Normy prawa międzynarodowego są przestrzegane ze względu na trzy elementy:
- pierwszy element - ze względu na siłę, która gwarantuje wykonanie tego prawa (tak jest
w traktacie pokojowym, jak jest traktat pokojowy zawierany to dyktuje swoje warunki ten kto
wygrał, ten kto wykazał i udowodnił, że ma pewną siłę wiec w tym wypadku siłę zbrojną,
dzisiaj bardziej może siły ekonomiczne, bo wojny w ogóle zabronione na rzecz załatwiania
stosunków miedzy państwami),
- drugi element - jest to wzajemność (tak jest w przypadku prawa dyplomatycznego,
konsularnego czy nawet prawa telekomunikacyjnego «dajecie nam dziesięć łączy to my
wam damy dziesięć swoich» wszystko w oparciu o zasadę wzajemności w potocznym
rozumieniu tego słowa),
- trzeci element – to jest tzw. wspólny interes całej społeczności międzynarodowej
(np. w kwestii ochrony środowiska naturalnego człowieka, sprawa badania i eksploatacji
kosmosu na mórz i oceanów itd.).
Sankcje rozumie się jako środki przymusu a środki przymusu to na ogół rozumie się środki
presji czy środki nacisku nie mówiąc już o szantażu a nie mówiąc już nawet o tzw. propozycji
nie do odrzucenia, co za jakaś bądź kończy tym, że druga strona jest przymusem, nie ma już
właściwie żadnego elementu tj. szantaż czy propozycja nie do odrzucenia, ale to jest
zwyczajowo uznawana za tzw. najwyższy stopień presji.
Sankcje to są wyłącznie te środki przymusu, które zostały zastosowane w celu ochrony
porządku prawno-międzynarodowego ewentualnie praw poszczególnych państw.
O co tu chodzi?, że nie każde zastosowanie przymusu w stosunkach międzynarodowych
zasługuje na miano sankcji, bo cechą swoistą sankcji jest nie tylko to, że mają charakter
środków przymusu ale przede wszystkim to, że mogą być stosowane wyłącznie w odpowiedzi
na naruszenie prawa międzynarodowego, a więc mechanizm sankcji jest taki, że żeby je
zastosować najpierw (to jest ta przyczyna sprawcza) musimy mieć do czynienia
z naruszeniem norm prawa międzynarodowego a dopiero potem mówimy o sankcji.
KATEGORIE SANKCJI DLA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Rozróżnia się trzy kategorie sankcji charakterystyczny dla prawa międzynarodowego:
po pierwsze - są to sankcje natury psychologicznej, co polega na stwierdzeniu naruszenia
prawa międzynarodowego i na napiętnowaniu naruszającego to prawo (przykładowo np.
rezolucja Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych potępiająca Irak za
bezprawną aneksję Kuwejtu w sierpniu 1990 r.) - sankcja natury psychologicznej –
stwierdzenie naruszenia prawa i napiętnowanie co oczywiście może wyprzeć ten skutek ale
niekoniecznie musi.
Drugi rodzaj sankcji: sankcje o charakterze odwetowym są stosowane przez państwa jako
indywidualnie albo zbiorowo przykładowo to mogą być retorsje lub represalia, mówiąc
konkretnie to może być podniesienie taryf celnych, zerwanie stosunków dyplomatycznych
czy np. wypowiedzenie jakiejś umowy międzynarodowej.
Trzeci rodzaj sankcji: to są sankcje zorganizowane. Sankcje zorganizowane są stosowane
nie przez państwo pokrzywdzone ale przez właściwy organ międzynarodowy. Mogą one mieć
charakter organizacyjny np. zawieszenie członkostwa albo wykluczenie jakiegoś państwa
z organizacji mogą mieć charakter organizacyjny w postaci zawieszenia bądź wykluczenia
z jakiejś organizacji albo mogą mieć charakter ekonomiczny np. sankcje ekonomiczne
w postaci «embargo» nałożone na byłą Jugosławię na pewnym etapie wojen na Bałkanach.
Z resztą sankcje ekonomiczne zorganizowane uważane są za najbardziej dolegliwe bo je
najtrudniej wtedy ominąć po prostu skutek ich jest najbardziej bolesny. W dzisiejszym prawie
międzynarodowym organem upoważnionym do stosowania sankcji zbrojnych, a więc do PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE
- 4 -
użycia siły jest tylko Rada Bezpieczeństwa ONZ, ale zastosowanie siły może dotyczyć tylko
dwóch sytuacji zgodnie z Kartą ONZ mianowicie w sytuacji zagrożenia pokoju (art. 39 Karty)
albo aktu agresji (art. 42 Karty).
Trzeba dodać, że operacje ONZ nieprecyzyjnie nazywamy operacjami dla utrzymania pokoju
np. w byłej Jugosławii czy na terenie Somalii, nie noszą charakteru sankcji, bo nie są
wymierzone przeciwko żadnemu konkretnemu państwu i są realizowane za zgodą państwa na
którego terytorium mają miejsce.
CECHA SWOISTA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Cechą swoistą prawa międzynarodowego jest brak obowiązkowego sądownictwa, nie
sądownictwa w ogóle, bo sądownictwo międzynarodowe istnieje i ma się dobrze.
Kompetencja sądu międzynarodowego wszystko jedno jakiego czy jest to sąd polubowny,
arbitrażowy czy Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Kompetencja sądu
międzynarodowego zawsze się opiera na zgodzie państw, które są stronami w sporze.
Wyrażenie zgody na poddanie sporu jurysdykcji określonego sądu może nastąpić albo
w drodze przekazania konkretnego sporu albo klauzury generalnej, która przekazuje na drogę
sądową określoną kategorię spraw. Wyrażenie zgody na jurysdykcję sądową zawiera w sobie
zobowiązanie do wykonania wyroku, który zapadnie.
Powszechnie mamy w obrocie nazwę prawo międzynarodowe publiczne choć jeszcze na
początku XX w. raczej na ten przedmiot mówiono prawo narodów. To dopiero po II wojnie
światowej w Polsce zaczęto mówić prawo międzynarodowe publiczne, bo uznano, że to jest
bardziej zgodne z duchem tego prawa niż prawo narodów. Prawo narodów rozumiano jako
prawo państw dlatego nie było precyzyjnie to, że naród nie musi być państwem tylko
odwrotnie samo było pewne zamieszanie. Natomiast mamy do czynienia z innym prawem
międzynarodowym mianowicie z prawem międzynarodowym prywatnym. Natomiast prawo
międzynarodowe publiczne to jest piętro stosunków państwowych czy ponadpaństwowych.
Prawo międzynarodowe prywatne to są normy prawa, które decydują o zastosowaniu
innych norm prawa. To jest ten rodzaj prawa, który nas wszystkich jako ludzi najbardziej
dotyczy, mianowicie decyduje o wyborze systemu prawnego niezbędnego do załatwienia
jakiejś sprawy. Prawo międzynarodowe prywatne to jest ten rodzaj prawa, który nas
wszystkich jako ludzi dotyczy ponieważ decyduje o sposobie wyboru systemu prawnego dla
załatwienia jakiejś sprawy.
ZASADY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO, KTÓRE KSZTAŁTUJĄ STOSUNKI
W RAMACH SPOŁECZNOŚCI MIĘDZYNARODOWYCH:
te zasady znajdujemy przede wszystkim w dokumencie podstawowym jakim bezspornie
jest Karta Narodów Zjednoczonych. To jest jedyna organizacja globalna, która tymi
sprawami się zajmuje. Natomiast rozwinięcie i omówienie tych zasad zostało dokonane
25 lat po podpisaniu Karty Narodów Zjednoczonych w postaci dokumentu, który nosi
nazwę Deklaracji Zasad Prawa Międzynarodowego dotyczących Przyjaznych Stosunków
i Współpracy między Państwami. Ta deklaracja została przyjęta na 25 sesji zgromadzenia
ogólnego ONZ (24 X 1970 r.). W deklaracji wymieniono ale dodatkowo rozwinięto
i skonkretyzowano 7 zasad. Te zasady są także w Karcie Narodów Zjednoczonych ale one
po pierwsze są rozproszone, a poza tym karta z natury rzeczy jak to taki kodeks ma to do
siebie, że jest napisana niezwykle zwięźle, czyli precyzyjnie wobec tego żeby dokonać
wykładni i konkretyzacji właśnie po 25 latach zdecydowano się to umocować w tej deklaracji
Mam nadzieje ze pomogłem licze na naj :) :)