średniowiecze
1.podaj daty i końca średniowiecza
2.wymien cechy stylu romańskiego i gotyckiego.Podaj przykłady zabytków w każdym z tych stylów.
3.wymień najważniejszych filozofów średniowiecza, scharakteryzuj filozfie tego okresu.
4.co to są:literatura hagiograficzna i legenda? o czym opowiadaja?
5.wyjaśnij znaczenie pojęcia asceza. podaj przyklady średniowiecza ascetów.
6.podaj przykład utworu, który może nazwać egzeplum.
7. na czym polega franciszkańska podstawa wobec świata?
8.scharakteryzuj ideał rycerza średniowiecza na podstawie pieśni o rolandzie.
9.scharakteryzuj idealnego władce na podstawie kroniki polskiego galla
10.na czym polega średniowiny ideał milsosci? scharakteryzuj go na przykladzie dziejów tristiana i izoldy.
11. kim byli trubadurzy? jaki typ miłości opiewali w swych utworach?
12.co to sa motywy wanitatywne?
13.wskaż dzieła (nie tylko literackie), w ktorych można znaleść motyw tańca śmierci. powiedz, na czym polega jego popularność.
14.scharakteryzuj obraz śmierci w rozmowie mistrza polikarpa ze śmiercią.
15.scharakteryzuj tworczość Francoisa Villona.
16.kim jest podmiot mowiący w bogurodzicy? do kogo kieruje swe prośby i o co prosi?
17.jak ukazana jest Matka Boska w lamencie świętokrzyskim?
18.jaką sfęre życia-religijną czy świecką-związana są pojęcia pieta i pasja? wyjaśnij je.
19.z jakim wydarzeniem historycznym jest związany pieśń o zabiciu adrzeja Tęczynskiego?
20.o czym mowi wiersz sloty? jaki ma charakter?
21. wskaż dziela(nie tylko literackie), w ktorym obecnym jest motyw matera dolorosa.
22.na czym polega różnica pomiędzy misterium a moralitem ?
23.opowiedz o obrazie piekła w boskiej komedii?
1.w Europie 476 n.e do 1453.
w Polsce 966 r od X do XV wieku.
2. Styl romański:
cechy:
- małe okna,
- grube mury z kamienia
- okrągłe luki
- krzyżowe i kolebkowe sklepienia,
Zabytki:
- kościół św. Andrzeja (Kraków)
- rotunda św. Mikołaja w Cieszynie
- zamek Tower (Londyn)
- kościół św. Magdaleny (Valezy, Francja)
Styl gotycki:
cechy:
- duże okna
- rozety
- krzyżowo-żebrowe sklepienia
- zastąpienie kamieni cegłą
- wysokie wieże
- smuklejsze niż w stylu romańskim budowle
- ostre łuki
Zabytki:
- Kościół Mariacki (Kraków)
- zamek krzyżacki (Malbork)
- katedra Notre Dame (Paryż, Francja)
- opactwo westminsterskie (Londyn, Wielka Brytania)
3. Tomizm:
*zakłada rozumny ład świata
*świat jest pełen Harmonii który stanowi drabinę bytu
*człowiek zajmuje wysokie stanowisko dlatego powinien piąć się coraz wyżej
*człowiek poznaje świat za pomocą zmysłów i rozumu
*twórca 5 dowodów na istnienie Boga
Franciszkanizm:
*filozofia św Franciszka z Asyżu
*radosna filozofia
*głosi wszechogarniająca miłość do wszystkich istot żywych
*krytykował ludzka chciwość nienawiść i zabijanie
Augustynizm
*człowiek musi dokonywać wyboru miedzy dobrem a złem
*zło to brak dobra
*rozum i wiara powinny się uzupełniać
*celem człowieka jest poznawanie Boga
4. literatura hagiograficzna jest to literatura opisująca życie świętych .
legenda - w literaturze opowieść posługująca się elementami niezwykłości oraz cudowności, związanej z życiem świętych i męczenników. Informuje o powstaniu jakiegoś miasta lub państwa, zawiera zdarzenia historyczne, najczęściej występuje w niej jakiś bohater lub rycerz. Często osnuta na wątkach ludowych i apokryficznych; rozpowszechniona w średniowieczu. Pierwotnie przekazywana ustnie, następnie zapisywana.
5.Asceza dobrowolne wyrzekanie się przyjemności życia, dóbr materialnych. Asceta poddawał swoje ciało i duszę nieustannym ćwiczeniom.
św Aleksy - umartwianie się, św Franciszek - radość życia - dwie postawy ascezy.
6. Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią
7.św Franciszek - jego naukę wyróżniała miłość do świata i życia - 'wesołek Boży'. Uważał, że wszystko co stworzył Bóg jest piękne i godne miłości. W modlitwach mówił o'bracie ciele' i 'siostrze ziemi'. W pewien sposób udało mu się 'przezwyciężyć' ideał ascety. Przez miłość pokazał, że ubóstwo nie musi być przedmiotem wzgardy
8.Wierny wobec władcy, Boga i oczywiście ojczyzny (Francja). Odważny, sprawny fizycznie, pobożny i honorowy, walczy zgodnie z etosem rycerskim, gdy umiera żegna się z towarzyszami, szlachetny waleczny i mężny.
9. Gall przebywał na dworze B. Krzywoustego - można zauważyć, że w jego kronice występuje hiperbolizacja. Władca jest sprawiedliwy, dzielny w walce, nie ulega wpływom innych, jest pobożny, gościnny i szanowany (diadem Ottona), szczodry.
10. Miłość Tristana i Izoldy jest z góry przesądzona. Burzy moralny ład świata(rycerz kocha żonę władcy, królowa kocha zabójcę swojego brata). Mimo to po śmierci Bóg wybacza kochankom - krzak głogu ich łączy po śmierci.
11.Trubadurzy to wędrowni poeci tworzący w płd Francji, Włoszech i Katalonii. Do ich repertuaru należały chanson de geste oraz tzw liryka prowansalska, czyli pieśni i ballady poświęcone dworskiej miłości.
12.Motyw wanitatywny to motyw stosowany w literaturze i sztuce oznaczający przemijalność wszystkiego co nas otacza.
13. Taniec śmierci (Wolgemut)
Biskup i rycerz. La Danse macabre, Guy Marchant
Plus ja od siebie dodałabym 'Portret D Graya' Oscara Wilde.
14.Śmierć to szkaradna kobieta, chuda i blada, wygląda jak ludożerca - makabryczny obraz śmierci. Polikarp boi jej się, ponieważ ma ona nad nim władzę, a nie dlatego,jak wygląda Śmierć.
15.Wielki testament - najsłynniejsze dzieło Villona. Odzwierciedla niepokoje schyłku średniowiecza. Jest to pożegnanie i forma rozrachunku pisarza ze światem. Triumf śmierci nad pięknem ciała, topos - ubi sunt.
16.Ludzie. Skierowana do Matki Bożej - Maryji.
17.Matka cierpi razem z Synem - plankt.
18. Pieta Maryja trzyma ciało Jezusa, pasja - to męka pańska. Sfera świecka, jest to związane z odczuciami człowieka, chociaż można by dyskutować
20. Średniowieczny wiersz Słoty ma charakter parenetyczny i jest próbą sformułowania zasad savoir-vivre?u tejże epoki.
21. Matka bolejąca. Jose Magon Mater Dolorosa i Lament świętokrzyski.
22. Misterium, jest to środek poetycki średniowiecznego dramatu, natomiast maralitet jest rodzajem pozaśredniowiecznego dramatu.
23. Piekło znajduje się pod ziemią i jest podobne do stożka. Lucyfer, stracony z nieba uderzył w ziemię i w ten sposób ukształtował lejkowaty stożek. Wejście do piekła stanoi brama prowadząca do Przedpiekła. Pomiędzy nim a Piekłem płynie rzeka Acheront, przez którą dusze zmarłych przewozi Charon. Piekło dzieli się na górne i dolne i podzielone jest na kręgi. W górnym jest ich sześć, zaś w kolejnych występują grupy potępionych:
Piekło górne
a) I krąg (Limbo) - dusze wielkich ludzi, którzy nie zostali ochrzczeni (fiolozofowie i poeci starożytności),
b) II krąg - Ci, którzy zgrzeszyli zmysłowością,
c) III - łakomczuchy
d) IV - skąpi i rozrzutni
e) V - gniewni i złośliwi
f) VI - Gród Szatana - znajdują się tam heretycy
g) VII - Ci, którzy zgrzeszyli przeciw życiu i prawom natury, czyli na przykład samobójcy, bluźniercy, lichwiarze,
h) VIII - podzielony na 10 części; grzesznicy, którzy nadużyli cudzego zaufania - uwodziciele, oszuści, wróżbici, hipokryci, fałszerze, pochlebcy
i) IX - podzielony na 4 podokręgi; znajdują się tam zdrajcy. W ostatnim podokręgu swą siedzibę ma Lucyfer.