Question

przygotuj 15 fiszek z histori od X w. do XV w.

POMÓŻCIE PLISS !!!!

PS. DAJE NAJ PIERWSZEJ OSOBIE KTÓRA DA 15 FISZEK :***

Answer 1

 

Szymański      Józef             

Pojęcie      Ery.             

1             

Nauki      pomocnicze historii, Warszawa 1983, s. 132-135             

System      ustalania roku 1 (pierwszego nazywamy erami. Zazwyczaj początek ery wiąże      się z jakimś ważnym wydarzeniem, doniosłym z punktu widzenia społeczeństwa,      które posługuje się wybraną erą. Obecnie w świecie stosuje się w większości      państw tzw. erę dionizyjską. Opiera się ona na wyliczeniach rzymskiego      mnicha Dionizego Mniejszego. Obliczając daty wypadania Wielkanocy, założył       on iż Chrystus urodził się w 735 lat od założenia Rzymu. Rok urodzin      Jezusa miał być więc pierwszym rokiem, nowej ery. Sposób ten zaczął       się popularyzować w wieku VIII za sprawą angielskiego komputysty i      kronikarza- Beda Czcigodnego. Z czasem zaczęto liczyć również lata      przed początkiem ery, czyli przed narodzeniem Chrystusa. Ten najbardziej      popularny obecnie sposób, poprzedzało wcześniej wiele innych. Często      era, trwała tyle ile okres rządów królewskich lub pontyfikatu określonego      papieża. Rzadziej stosowano grecki sposób, liczenia ery według      czteroletnich okresów zwanych olimpiadami. W Bizancjum i w państwach będącym      pod jego wpływem długo stosowano erę zaczynającą się „od      stworzenia świata” czyli, jak obliczono, 5508 p.n.e. roku. Była ona      podobna do ery żydowskiej, w której jednak świat miał się rozpocząć       w 3761 p.n.e. roku. W krajach islamskich początkiem nowej ery była Hidżra      czyli ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny.        W kościele używano tez skomplikowanych systemów indekcyjnych. W      czasach współczesnych również, zwłaszcza dyktatorzy, próbowali      wprowadzać własne ery, które zazwyczaj znikały wraz ze śmiercią       dyktatora, lub upadkiem systemu.       

 

Szymański      Józef             

Sposób      obliczania początku roku.             

2             

Nauki      pomocnicze historii, Warszawa 1983, s. 135-137             

Początek      roku w rożnych cywilizacjach przypadał na inny dzień. Sposób      obliczania  początku roku      nazywamy stylami.             

Wyróżniamy:             

styl          obrzezania- rok rozpoczynający się zgodnie z tradycja rzymską 1          stycznia. Szeroko stosowany w prawie kanonicznym i kompustyce.          Powszechnie stosowany od XVI w.                      styl          marcowy (wenecki), początek roku od 1 III, zgodnie z tradycja Rzymu          republikańskiego. Przyjął się w państwie frankońskim, Wenecji          oraz Rusi, gdzie stosowany był w dwóch stylach- marcowym (początek          2 miesiące po naszym) i ultramarcowym (10 miesięcy przed naszym), używany          w XII-XIV w.                      styl          zwiastowania- rok rozpoczyna się od 25 III. Stosowany w dwóch          wersjach-florenckiej (2 miesiące i 24 dni po naszym) oraz pizańskim          ( 9 miesięcy i 7 dni przed naszym). Stosowany we Florencji oraz Pizie          a takżęe do 1753 roku w Anglii.                      Styl          wielkanocny lub francuski-przypadał w święta wielkanocne czyli pomiędzy          22 III a 25 IV, Był to styl skomplikowany zawierało od 330 do 400          dni stad powtarzające się dni nazywano ante Pascham. Stosowany we          Francji oraz Niderlandów do połowy XVI wieku.                      Styl          bizantyjski-początek roku od 1 IX. Był stosowany w Bizancjum, w południowych          Włoszech oraz Rosji w latach 1492-1700.                      Styl          narodzenia pańskiego- najbardziej popularny w średniowieczu          (stosowany w Polsce) zaczynał się 25 XII.                      Styl          rewolucyjny-wprowadzony w czasie rewolucji 1792 we Francji. Rok          rozpoczynał się 22 IX.                     

 

Szymański      Józef             

Podział       roku. Miesiące.             

3             

Nauki      pomocnicze historii, Warszawa 1983, s. 137-139             

Pory      roku regulowane były zjawiskami zachodzącymi w przyrodzie, uzgodnionymi      z zjawiskami astronomicznymi. Z tego punktu widzenia dzielono je na: wiosnę,       lato, jesień oraz zimę.. Dla potrzeb gospodarczych, stosowano trzy główne      rodzaje podziału roku, a mianowicie:             

podział           fizyczny- licząc wiosnę od święta katedry św. Piotra (22 II),          lato od św. Urbana (25 V), jesień od św. Bartłomieja (24 VIII), zaś           zimę od 6,9 lub 23 XI, a głównie od św. Marcina (11 XI)                      podział           kościelny- związany z cyklami trzydniowego postu (środa, piątek,          sobota) czyli tzw. suchymi dniami. Owe dni przypadają na tydzień po          pierwsze niedzieli wielkiego postu, po Zielonych Świętach, po Podwyższeniu          Krzyża, po św. Łucji (13 XII).                      Astronomiczny-           nawiązywał do zrównania i przesilenia nocy z dniem. Wiosna          rozpoczynała się od Wielkanocy, lato od św. Jana (24 VI) jesień od          Michała (29 IX) a zima od Bożego Narodzenia (25 XII).                     

      Miesiące, ich liczba wielkość i porządek od reformy juliańskiej nie      uległy zmianie i wynosiły 12 po 30, 31 i 28 lub 29 dni. Nazewnictwo jest       łacińskie nawiązujące do rzymskich tradycji lub w krajach słowiańskich      (oprócz Serbi i Rusi) stworzone zostały nazwy rodzime.             

 

Szymański      Józef             

       Kalendarze       średniowieczne. Kalendarz kościelny..

4             

Nauki      pomocnicze historii, Warszawa 1983, s. 130-132             

Kalendarz      kościelny układano na szereg lat na przód. Miał on za zadanie określić       czas występowania w danym roku Wielkanocy i innych świąt ruchomych.      Tablice na których układano kalendarze nazywano tablicami paschalnymi.      Układano je w cyklach najpierw 84-letnich a następnie 95-letnich). W      kalendarzu kościelnym zastosowano kalendarz słoneczny i księżycowy.      Adoptowano system juliański z semickim podziałem miesiąca na      siedmiodniowe tygodnie. Na soborze w Nicei w 325 roku ustalono iż       Wielkanoc będzie przypadać w pierwszą niedziele po pierwszej pełni      wiosennej księżyca. Musiała więc ona wypadać między 22 III a 25 IV.      Ustalenie tygodnia ma umożliwić tzw. cykl słoneczny, składający się       z 28 lat, z których każda ma swoją liczbę porządkową. Cykl ten jest      warunkowany reszta dni, jak zostanie po podzieleniu roku przez ilość       tygodni. W wyniku rok zwykł kończyć się tym samym dniem tygodnia, którym      się zaczynał czyli poniedziałkiem. Wszystkie dni podzielono na      siedmiodniowe cykle a w ich ramach każdy dzień, bez względu na to,      jakie miejsce zajmuje w cyklu słonecznym, otrzymał litery A-G. Litera      oznaczająca pierwszą niedzielę stycznia jest nazywana literą niedzielną.       I oznacza dni w których rozpoczynają się kolejne tygodnie czyli      niedziele. Jednak w roku przestępnym był dwie litery niedzielne, jedna      od 24 II a druga od 26 II, gdyż 25 II otrzymywał taka samą literę jak      24 II z dodatkiem –bis. Literę niedzielna wiązano z cyklem słonecznym      tak, że 1 rok cyklu rozpoczyna się od poniedziałku i otrzymał litery G      i F i tym samym oznaczając w kierunku wstecznym, 28 rok otrzymuje literę       A. Ustalenie dnia Wielkanocy służył cykl księżycowy. Stanowi go 235      miesi               

 

Szymański      Józef             

Kalendarze       średniowieczne. Kalendarz kościelny..             

4a             

Nauki      pomocnicze historii, Warszawa 1983, s. 130-132             

Kalendarz      kościelny układano na szereg lat na przód. Miał on za zadanie określić       czas występowania w danym roku Wielkanocy i innych świąt ruchomych.      Tablice na których układano kalendarze nazywano tablicami paschalnymi.      Układano je w cyklach najpierw 84-letnich a następnie 95-letnich). W      kalendarzu kościelnym zastosowano kalendarz słoneczny i księżycowy.      Adoptowano system juliański z semickim podziałem miesiąca na      siedmiodniowe tygodnie. Na soborze w Nicei w 325 roku ustalono iż       Wielkanoc będzie przypadać w pierwszą niedziele po pierwszej pełni      wiosennej księżyca. Musiała więc ona wypadać między 22 III a 25 IV.      Ustalenie tygodnia ma umożliwić tzw. cykl słoneczny, składający się       z 28 lat, z których każda ma swoją liczbę porządkową. Cykl ten jest      warunkowany reszta dni, jak zostanie po podzieleniu roku przez ilość       tygodni. W wyniku rok zwykł kończyć się tym samym dniem tygodnia, którym      się zaczynał czyli poniedziałkiem. Wszystkie dni podzielono na      siedmiodniowe cykle a w ich ramach każdy dzień, bez względu na to,      jakie miejsce zajmuje w cyklu słonecznym, otrzymał litery A-G. Litera      oznaczająca pierwszą niedzielę stycznia jest nazywana literą niedzielną.       I oznacza dni w których rozpoczynają się kolejne tygodnie czyli      niedziele. Jednak w roku przestępnym był dwie litery niedzielne, jedna      od 24 II a druga od 26 II, gdyż 25 II otrzymywał taka samą literę jak      24 II z dodatkiem –bis. Literę niedzielna wiązano z cyklem słonecznym      tak, że 1 rok cyklu rozpoczyna się od poniedziałku i otrzymał litery G      i F i tym samym oznaczając w kierunku wstecznym, 28 rok otrzymuje literę       A.               

 

 

Zwoźniak      Zdzisław             

Zasady      i reguły kalendarza stosowanego na terenie Mezopotamii.             

5             

Kalendarze,      Warszawa 1981, s. 33-36.             

Wczesne      kalendarze, formowano, na podstawie obserwacji księżyca i jego faz. Było      to spowodowane swoistą łatwością w obserwacjach zjawisk, dotyczących      księżyca. Na tej podstawie w Mezopotamii powstał pierwszy kalendarz..      Miesiące liczono w sposób synodyczny, a więc miesiąc był czasem, jaki      upływał między jednakowymi fazami księżyca. W przypadku Mezopotamii      początek miesiąca przypadał na pojawienie się tzw. młodego księzyca,      a więc pierwszego wieczora po nowiu. Miesiące w kalendarzu      mezopotamskich wynosiły od 29 do 30 dni i często zmieniały się       nieregularnie. Rok, zaczynający się pierwszego dnia miesiąca Nissan      (kwietnia), składał się z 12 miesięcy i trwał zazwyczaj 354, był więc      krótszy od kilkanaście dni od roku słonecznego. O ile w pierwszych      latach użytkowania nie nastręczał on problemów, o tyle narastająca różnica,      dała się we znaki później. Różnica pomiędzy rokiem słonecznym a      księżycowym, spowodowała pozorne „przesuwanie” się zjawisk w      przyrodzie np. wylewów rzek. Potrzeby fiskalne, administracyjne wymagały      wykształcenie doskonalszego, bardziej dokładnego kalendarza.      Prawdopodobnie już w połowie III tysiąclecia podjęto próby      zsynchronizowania kalendarza oficjalnego ze słoneczno-przyrodniczym. Aby      wyrównać różnice zaczęto dodawać trzynasty miesiąc. Nie określono      jednak twardych zasad dotyczących w jakich latach ma on być dodawany.       W pierwszym roku cyklu miesiąc przestępny przypadał w połowie      roku, w pozostałych przy końcu. Początkowo      13 miesiąc dodawano co 3 lata, w pewnych latach „siłą rozpędu, rok      za rokiem a niekiedy w ogóle o nim zapominano na dłuższy okres.      Czyniono więc to dość swobodnie co utrudnia dzisiaj dokładne ustalenie      dat. W IV wieku p.n.e. postanowiono wprowadzić jednak pewien ład,      decydując się na regularną interkalację, czyli dodawanie 13 miesiąca.      Ustanowiono 19-letni cykl, w którym zawierało się 7 lat przestępnych,      czyli 13-miesięcznych.       

 

Zwoźniak      Zdzisław             

Zasady      i reguły kalendarza stosowanego na terenie Mezopotamii.             

5a             

Kalendarze,      Warszawa 1981, s. 33-36.             

 Miesiące      dzielono w Mezopotamii na tygodnie. Każdy tydzień zawierał już wtedy,      prawdopodobnie 7 dni. Podstawową jednostką czasu był jeden dzień.       Zaczynał on się zachodem słońca i dzielił się na 12 dwugodzinnych      okresów. Mieszkańcom Mezopotamii, a głównie Babilonii zawdzięczamy też       nazwę Szabbatan czyli Sobota. Początkowo uważany była za dzień      „tabu”, w czasie którego wszelkie czynności są z góry skazane na      niepowodzenie. Ten dzień tygodnia, z odpowiednią religijną oprawą,       przejęli Żydzi. Lata w chronologii mezopotamskiej miały charakter      opisowy. Data była najczęściej opisem ważnego wydarzenia, które miało      miejsce w danym roku. Były one skrupulatnie zapisywane w postaci list królów.      Ułatwia to w pewien sposób ustalenie chronologii, gdyż można na      podstawie zapisu, odtworzyć prawdopodobna datę wystąpienia jakiegoś       wydarzenia np. zaćmienia słońca. uroczysty charakter.             

 

Zwoźniak      Zdzisław             

Zasady      i reguły kalendarza stosowanego na terenie Egiptu.             

6             

Kalendarze,      Warszawa 1981, s. 41-44       

              

Prawdopodobnie      kalendarz egipski mógł powstać w V tysiącleciu p.n.e., choć w świetle      współczesnych badań wydaje się być to mało prawdopodobne. Opierał       on się wtedy jeszcze na obserwacjach księżyca, oraz na wylewach Nilu.      Wynosił on 360 dni. Z czasem jednak, w wyniku reform dodano do 360 dni,      kolejne 5 dni, które to miał według legendy przegrać z Totem bogiem mądrości,      bóg księżyca- Chonus. Może to świadczyć o zbliżaniu się kalendarza      egipskiego do ideału słonecznego. Był on jednak, choć najbliższy słonecznemu,      o 0,2422 od niego krótszy. Początek roku, który w Egipcie przypadał na      pierwszy dzień wylewów Nilu, cofał się więc z roku na rok. Według      tradycji egipskiej na dzień przed wylewem Nilu na niebie pojawiała się       gwiazda Sothis czyli Syriusz. Według niej kapłani egipscy rozpoczęli      dokładne obliczenia, według których ustalili, długość roku słonecznego      na 365, 25 dnia. Obliczyli też, że wschód Syriusza i początek      egipskiego roku powtórzą się po 1460 latach. Aby wyrównać kalendarze,      należałoby dodać więc co 4 lata jeden dzień. Kwestie religijne nie      pozwoliły jednak na wprowadzenie tej reformy. Próbę reformy, przy      oporze społecznych, podjął Ptolemeusz III Eurgetes, który zamiast 5      dni kazał co 4 lata dokładać dzień 6, w celu wyrównania roku słonecznego      z rokiem sothisowym. Pomimo oficjalnego obowiązywania kalendarza      Ptolemeusza, w Egipcie długo jeszcze wykorzystywano dawny kalendarz boga      Tota. Generalnie rok egipski dzieli się na trzy pory: “achet”, czyli      porę wylewu, chłodną porę zasiewu – “peret” oraz upalną porę       zbiorów – “szemu”, co świadczy o ogromnym powiązaniu kalendarza z      gospodarką państwa. Lata liczono według panowania faraonów, licząc od      wstąpienia na tron nowego władcy. Wobec ustalenia w miarę dokładnej      listy władców, udaje się współczesnym historykom ustalić chronologię       Egiptu.             

              

 

Zwoźniak      Zdzisław             

Zasady      i reguły kalendarza stosowanego na terenie Rzymu do reformy juliańskiej.             

7             

Kalendarze,      Warszawa 1981, s.  45-47             

              

Rzym      w początkach swego istnienia, używał kalendarza, prawdopodobnie      wzorowanego na fazach księżyca. Pierwszy jednak kalendarz, który jak      chce tradycja ułożył Romulus, miał opierać się głównie na      obserwacjach przyrody i zjawisk w świecie zwierzęcym i roślinnym. Składał       się z 10 miesięcy, z których sześć miało po 30 dni, cztery zaś 31.      Liczył więc 304 dni, co w porównaniu do roku słonecznego, było różnicą       ogromną. O faktycznym istnieniu 10 miesięcy mogą świadczyć nazwy      niektórych spośród nich, jak Semptember czyli siódmy (dziś wrzesień       jest miesiącem dziewiątym) czy December (dziesiąty choć dziś grudzień       jest miesiącem dwunastym). Wobec dużej niedokładności tego kalendarza,      prawdopodobnie Numa Pompiliusz wprowadził nowy księżycowy kalendarz,      oparty na systemie 12 miesięcy, z miesiącem jako najważniejszą       jednostką rachuby czasu. Według Makrobiusza, miesiąc III, V, VII i X      miały po 31 dni, IV, VI, VIII, IX, XII i I po 29 zaś II wynosił 28 dni.      Istnieje również hipoteza według której, kalendarza nie wprowadził       Numa a specjalna komisja decemwirów, stworzona dla ustalenia praw i      regulacji kalendarza. Niezależnie kto wprowadził tak ważna reformę,       kalendarz rzymski od tej pory był kalendarzem księżycowym, borykał się       więc z podobnymi problemami jak kalendarze omówionych już cywilizacji.      Według ustawy Maniusza Acylisza Glabriona, pontifices-kapłani, mieli według      własnego uznania, dodawać miesiące przestępne. Ta dowolność,       doprowadziła wkrótce do ogromnego zamieszania. W jednym z roczników (46      r. p.n.e.) różnica zaczęła wynosić około 90 dni, z powodu nie      wprowadzania roku przestępnego przez dłuższy okres czasu. Zmusiło to      do wprowadzenia w tymże roku 3 kolejnych miesięcy, tak więc wynosił on      15 miesięcy. Na pytanie, dlaczego tak się działo, odpowiedź wydaje się       być prosta, otóż im dłuższy rok tym dłuższa kadencja urzędu, aby      ograniczać kadencję często kolegia odmawiały wprowadzania miesięcy      przestępnych. Zdarzało się też, że urzędnicy celowo domagali się      „krótkiego roku” aby wcześniej wrócić do Rzymu ( np. Cyceron). Ten      stan zachował się aż do wielkiej reformy Cezara.             

 

 

Zwoźniak      Zdzisław             

Reforma      juliańska kalendarza.             

8             

Kalendarze,      Warszawa 1981, s.  63-64             

              

Komplikująca      się sytuacja w Rzymie (narastanie różnic między kalendarzem oficjalnym      a słonecznym dochodzące do 90 dni) zmusiło Cezara do reformy      kalendarza. Przy pomocy Sozigenesa, matematyka i astronoma egipskiego,      Cezar ustalił, że rok ma 365, 25 dnia. Co cztery lata miano więc dodawać1      dzień w miesiącu lutym, który miał wynosić normalnie 29 dni, zaś       dniem powtórzonym miał być dzień 24 lutego zwanym bissextus. Parzyste      miesiące miały wynosić 30 dni, nieparzyste zaś 31 dni. Nazwy miesięcy      pozostawiono bez zmian. Po śmierci Cezara, nazwę lipca (Quinctillis)      zmieniono na Iulius, po objęciu zaś władzy przez Oktawiana nazwę       sierpnia (sextilis) na Augustus. Sierpień miał jednak zaledwie 30 dni, a      nie uchodziło aby miesiąc „boskiego władcy” był krótszy od miesiąca      Cezara. Postanowiono więc wydłużyć sierpień o jeden dzień, a żeby      nie naruszać rachuby czasu odjęto jeden dzień w lutym. Od tej pory luty      w normalne lata ma 28 dni, zaś w lata przestępne 29. Ten porządek miesięcy,      pozostał do dziś bez zmian. W późniejszych latach próbowano co prawda      zmieniać nazwy ku czci nowych cesarzy, lecz albo nie przyjmowały się i      tuż po śmierci tegoż cesarza zanikały, bądź też sami cesarze      odmawiali, tak jak uczynił to Tyberiusz, żartując, że już wkrótce      nie znajdzie się miejsce dla następnych cesarzy. Ta potężna reforma      Cezara, oparta w gigantycznym stopniu na wiedzy i doświadczeniu egipskich      naukowców, wpłynęła niesamowicie na historię światowej chronologii.      Po raz pierwszy wprowadzono tak  niezwykle      dokładny kalendarz, który z nielicznymi przeróbkami, zawartymi w      reformie gregoriańskiej, istnieje do dziś dnia. Wprowadzenie kalendarza      juliańskiego zuniwersalizowanie kalendarzy w cały ówczesnym świecie.      Na zajętych terenach Rzymianie starali się wdrażać swój kalendarz, który      z czasem stał się głównym kalendarzem wśród chrześcijan i oparciem      dla kalendarza kościelnego. Oprócz wymienionych przeze mnie      rewolucyjnych zmian, jakim było całkowite przestawienie się z      kalendarza księżycowego na słoneczny, w szczegółowym zarysie      kalendarza rzymskiego nic się nie zmieniło.             

 

 

Szymański      Józef             

Podstawowe      pojęcia chronologii astronomicznej.             

9             

Nauki      pomocnicze historii, Warszawa 1983, s. 114-116             

Ruchy      ciał niebieskich, regularnie przebiegające i powtarzające się, stanowią       podstawę podziału czasu. Są to następujące zjawiska: obrót ziemi      dookoła swej osi (lub pozorny ruch Słońca wokół Ziemi), bieg Księżyca      wokół Ziemi i bieg Ziemi wokół Słońca. Ruchy te są podstawą trzech      zasadniczych jednostek czasu: doby, miesiąca, roku.       Doba:       a) syderyczna, jeśli za punkt obserwacji ruchu Ziemi bierzemy określona      gwiazdę. Wynosi ona 23 godz. 56 min. 4 sek.             

b)      słoneczna, jeżeli punkt obserwacji ruchu Ziemi bierzemy Słońce a właściwie      jego pozorny bieg wokół Ziemi.             

c)       średnia dobę słoneczną, liczącą pełne 24 godz.       Nierówności dób wynikają z nachylenia eliptyki i nieregularności      ruchu obrotowego samej Ziemi wokół swej osi.       

Miesiąc      jest związany z ruchem Księzyca wokół Ziemi. Dzielimy na:       a) synodyczny- jest to czas jaki upływa pomiędzy dwoma jednakowymi      fazami księżyca np. od nowia do nowiu. Faza nazywamy sposób oświetlenia      przez Słońce księżyca. Miesiąc wynosi 29 dni i 12 godzin.             

b)      syderyczny- jest to czas jaki potrzebuje Księżyc na bieg od wybranego południka      niebieskiego do tego samego południka i odpowiada dokładnemu ruchowi księżyca      wokół Ziemi. Wynosi 27 dni 7 godz. 43 min.             

Rok      słoneczny, to czas jaki potrzebny jest, aby Ziemia pokonała swa drogę       wokół słońca, przy przyjęciu początku roku na równonoc wiosenną:       Rok taki może być:             

a)      zwrotnikowy (tropiczny) czyli czas jaki upływa między dwoma następującymi      po sobie przejściami Słońca przez równonoc wiosenną i wynosi 365 dni      5 godz. 48 min. 46 sek.             

b)      syderyczny (gwiazdowy) to czas w którym Słońce przesuwa się od      wybranej gwiazdy do tej samej gwiazdy i wynosi 365 dni 6 godz. 9 min. 9      sek.             

 

Szymański      Józef             

Reforma      gregoriańska kalendarza             

10             

Nauki      pomocnicze historii, Warszawa 1983, s. 127-128             

Zaakceptowany      przez Grzegorza XIII, gdy okazało się, że równonoc wiosenna przesunęła      się już o 10 dni. Nowy kalendarz został ogłoszony w 1582 roku bullą Inter      gravissimas. Wprowadził do kalendarza juliańskiego 2 zasadnicze      zmiany:       a) po 4 października miał od razu nastąpić 15 października.             

b)      postanowiono, ze co 400 lat opuszcza się 3 dni przestępne, wówczas      mianowicie, gdy lata zawierające pełne setki są niepodzielne bez reszty      przez 4. Stąd przystępnym rokiem są lata 1600 i 2000 zwyczajnym zaś       1700, 1800, 1900, gdy w kalendarzu juliańskim były to lata przestępne.      W wyniku tego uzyskano rok dłuższy od zwrotnikowego o 26 sek. co 1 dzień       różnicy daje dopiero po 3400 latach kiedy to trzeba będzie wprowadzić       jeden rok przestępny. Kalendarz gregoriański wprowadzany był w różnych      terminach, a gdzie nie gdzie nie jest wprowadzony do tej pory. W Polsce      zaczął obowiązywać już 4 X 1582 roku, na mocy edyktu Stefana      Batorego, choć nie wszędzie przyjęto go z entuzjazmem (opór kościoła      prawosławnego). W rezultacie pozwolono w instytucjach kościoła prawosławnego      dalsze stosowanie starego kalendarza juliańskiego.             

 

H.Wąsowicz             

Cyzjojan             

11             

Łaciński      Cyzjojan krakowski, [w:] Materiały do dziejów społeczno-religijnych w      Polsce, Lublin 1974             

Cyzjojan to typ kalendarza słownego oparty na      kalendarzu liturgicznym. Miał on ułatwiać lokalizacje w roku określonych       świąt. Za podstawę ma święta nieruchome. Składa się z 12 dwuwierszy      mnemotechnicznych z których każdy odpowiada jednemu miesiącowi. Ilość       sylab w jednym dwuwierszu odpowiada ilości dni. Zgłoski które zaczynały      nazwę określonego święta, zajmowały miejsce dnia w którym wypadało      owe święto. Nazwa mięsiąca znajdowała się zazwyczaj na początku      wiersza, chyba że w pierwszych dniach wypadało ważne święto lub świąt      jest na tyle dużo, że brakuje miejsca na nazwę. Sylaby połączone były      ze sobą wyrazami wiążącymi je w logiczną całość. Zdarza się, że      są jednakowe sylaby skrótów imion świętych i nazw świąt lub kilka      dni jest oznaczonych przez tę samą sylabę w abrewiacjach, które      zachowały jedną sylabę imienia danego świętego. Przy wprowadzaniu      nowych świętych często powtarzano imiona już będące. Powstaje na      początku XIII w. Najstarszy tekst pochodzi z „Liber memoralis”       Alberta Behaima z 1246r. Odpowiada liturgicznemu kalendarzowi z Ołomuńca.      Niebawem, wzór cyzjojana rozprzestrzenił się na Europę Środkową,       gdzie rozwijał się lokalne cyzjojany, oparte w większości na      cyzjojanie Behaima.       

 

H.Wąsowicz             

Cyzjojan      krakowski             

12             

Łaciński      Cyzjojan krakowski, [w:] Materiały do dziejów społeczno-religijnych w      Polsce, Lublin 1974             

Posiada więcej świąt niż jego czeski      protoplasta. Wymienia św. Stanisława oraz św. Jadwigę czyli świętych      odpowiednich dla Polski, resztę czerpie zaś najprawdopodobniej z      cyzjojanu z Nadrenii. Pierwszy pojawia się w mszale z Xv wieku. Najpóźniejszym       świętym wymienionym w cyzjojanie jest Tomasz z Akwinu co może świadczyć,       że nie mógł powstać przed 1323 rokiem. Na 153 sylaby abrewiacji imion       świętych i świąt z kalendarzem liturgicznym krakowskim zgodne są 147      przypadków. Całkiem podobne są: styczeń, luty, lipiec, październik,      listopad oraz grudzień. Cyzjojan w odniesieniu do abrewiacji imion świętych      jest zgodny z kalendarzem liturgicznym. Miesiące marzec, kwiecień,       lipiec oraz grudzień są na początku wiersza. W porównaniu do cyzjojanu      Behaima niezgodny są czerwiec (u Behaima nie ma czerwca) oraz październik      (w krakowskim został zastąpiony imieniem świętego. Długość wierszy      jest identyczna jak w cyzjojanie Behaima. Rymy są przybliżone współbrzmieniowe,       łączy się z końcem heksametru. Autor nie dążył do zachowania współbrzmień.       Cyzjojan krakowski spełniał jedynie rolę dodatkową, gdyż autor nie      zwrócił uwagi na istotę elementów składowych Behaima.       

 

J.Szymański      Józef             

Kalendariografia             

13             

Nauki      pomocnicze historii, Warszawa 1983, s. 148-150.             

Sztuka zbudowania dokładnego kalendarza, zawsze      wymagała ogromnej wiedzy. Często takową posiadały jedynie wybrane      grupy społeczne takie jak kapłani, później uczeni. Sam kalendarz był       niezwykle ważny dla ogółu społeczeństwa. Kalendarz tworzyły zarówno      prymitywne ludowe obserwacje przyrody jak i skomplikowane obliczenia      matematyczno-astronomiczne. Nazwa kalendarza wywodzi się od pierwszego      dnia w kalendarzu rzymskim Kalend. Pierwsze kalendarze związane z      naszym kręgiem kulturowym powstały w V wieku. Konstruowali je komputyści.      Miały one charakter wieczysty. Komput uzgadniał rachubę czasu opartą o      pozorny ruch Słońca wokół Ziemi i ruch Księżyca wokół Ziemi, a więc      elementy astronomiczne, z liturgicznym, w szczególności z datą       Wielkanocy. Autorytetami w komputystyce byli Dionizy Mały, Będą       Czcigodny, Helperic, Magister Reinher, Jan de sacro Bosco, Roger Baco i      Robert Grosseteste. Opracowywali oni tablice paschalne, która zawierała      dane bez których niemożliwe było zbudowanie kalendarza kościelnego.      Dane to rok wedle ery dionizyjskiej, indykcja, epakta lunarna, konkurenta,      złota liczba, data pierwszej pełni Księżyca po równonocny wiosennej,      data Wielkanocy i wiek księżyca w święto Wielkanocy. Kalendarze kościelne      wykorzystywano do formowania kalendarzy liturgicznych ,które informowały      kiedy będą określone święta nieruchome.        Nierzadko ładnie zdobione miniaturami, inicjałami. Często ważne      dla określonego rejonu święta były podkreślane czerwonym kolorem.      Występowały też, przy nazwach świąt, fragmenty z Pisma lub modlitwy      odpowiednie dla danego święta. Wraz w wynalezieniem druku kalendarze      rozpowszechniły się i zaczęły mieć często charakter encyklopedyczny.      Zawierały przepowiednie, prognozy pogody, przypowiastki, ciekawostki,      wiadomości popularnonaukowe, wierszyki, fraszki. Najstarsze wydano w 1473      roku w Norymberdze, zaś w 1474 w Krakowie. Z latami kalendarze były      coraz bardziej urozmaicone.