wody mineralne i termalne wykorzystuje sie w uzdrowiskach. Najczęściej spotykaną formą wykorzystania wód termalnych są gorące żródła, poprzez kąpiel można dostarczyć ciału niezbądnych minerałów zawartych w tej wodzie. Wode mineralną moża też pic dostąpna jest na pewno w wiekszości sanatoriów czy uzdrowisk jako butelkowana woda do picia. Niektórzy wierzą że nacieranie nią skóry może taż pomagać. Ciekawym wykorzystaniem są łażnie czy sauny gdzie woda paruje i jako para wodna jest wdychana do organizmu dostarcza także dużej ilości minerałów
Zdrowy styl życia wymaga zdrowej wody. Już przed wiekami mówiono: „Mens sana in corhore sano”, co znaczy: W zdrowym ciele zdrowy duch. Obecnie poszukując metody na dobre samopoczucie powracamy właśnie do tej dewizy. Coraz bardziej staje się popularny zdrowy tryb życia. Zaczynamy zwracać uwagę na to, co kryje się na opakowaniach produktów, które spożywamy. Staramy się także zwiększać naszą aktywność ruchową. Sanatoria i lecznicze wody mineralne są bardzo popularne nie tylko wśród ludzi starszych. U wielu osób na stołach zaczyna pojawiać się woda mineralna zamiast napojów słodzonych o zawartości wielu „ E-...”. W Polsce posiadamy dużą bazę wód mineralnych. Pobierana jest ona z wielu ujęć w różnych miejscowościach. Powstałe tam uzdrowiska cieszą się zainteresowaniem turystów głównie ze względu na walory przyrodnicze oraz lecznicze. Wykazanie wpływu występowania wód mineralnych na atrakcyjność turystyczną danego obszaru jest celem mojej pracy. Postaram się wyjaśnić to na przykładzie rozwoju cieszących się uznaniem uzdrowisk w Polsce, które zdobyły swą sławę właśnie dzięki wodom mineralnym i ich eksploatacji.
I. Pojęcie atrakcyjności turystycznej i walorów turystycznych
„Uważa się na ogół, że atrakcyjność turystyczna przejawia się poprzez istnienie określonej cechy charakterystycznej, przyciągającej turystów w pewne tereny dzięki walorom krajobrazu naturalnego, klimatu, pomników historii, a także różnych interesujących obiektów zagospodarowania turystycznego. Podkreśla się przy tym, że termin atrakcyjność turystyczna posiada znaczenie względne, a to z powodu różnych warunków psychofizycznych jej odbiorców. Obecnie, wobec wielkiego rozwoju urbanizacji , z jej wszystkimi ujemnymi skutkami, atrakcyjna turystycznie może być dla pewnej grupy turystów- strefa ciszy wraz z przyrodą możliwie nienaruszoną, czystym powietrzem i wodą, podczas gdy dla innej grupy atrakcyjne są właśnie tereny o intensywnym zagospodarowaniu, zawierające obiekty turystyczne, obfitujące w możliwość rozrywek wszelkich rodzajów. W innym nieco ujęciu uważa się, że atrakcyjność turystyczna regionu oznacza stopień przyciągania przez dany region określonego rodzaju turystyki i jest związana z ilością występujących w nim (czyli właściwych mu) obiektów i zjawisk, na których istnieje popyt danej formy ruchu turystycznego. Także i w tym przypadku podkreśla się, iż jest to pojęcie o charakterze względnym, z uwagi na konieczność określenia , gdy mowa o atrakcyjności, do jakiej formy turystyki się ona odnosi.. Jeżeli natomiast jeden i ten sam obszar może być wykorzystywany dla różnych rodzajów turystyki, to można mówić o jego integralnej lub uniwersalnej atrakcyjności turystycznej. Należy mieć na uwadze, że pojęcie atrakcyjności jest względne jeszcze w innym aspekcie. Otóż dla różnych grup socjalno – etnicznych, uprawiających te samą formę turystyki, jeden i ten sam region (obiekt) może być w różnym stopniu atrakcyjny.(...) W opinii innych autorów atrakcyjność turystyczna jest pojęciem złożonym i należy ją rozpatrywać kompleksowo. Decydują bowiem o niej walory turystyczne, dostępność komunikacyjna, oraz podaż usług związanych z zagospodarowaniem obszarów odwiedzanych. Jest więc ona pojęciem integrującym elementy, które stanowią podstawę rozwoju ruchu turystycznego, to znaczy walory turystyczne z warunkami zaspokojenia potrzeb tego ruchu w postaci odpowiednio wykształconej infrastruktury turystycznej(...) Elementem atrakcyjności turystycznej są walory turystyczne. Pod pojęciem tym rozumie się najczęściej pewien zespół elementów środowiska geograficznego, który może być przedmiotem zainteresowań turysty i stanowić zarazem motyw wyjazdu do danego regionu lub miejscowości. Walorem turystycznym może być nie tylko krajobraz, właściwości lecznicze klimatu, dobre warunki do uprawiania narciarstwa, zabytki architektury, ale także cisza, spokój, uprzejmość mieszkańców, możliwość rozrywki, wysoki poziom usług itp.(...) Podział uwzględniający kryterium funkcjonalne wyróżnia: - walory wypoczynkowe, stanowiące podstawę rozwoju funkcji wypoczynkowych, pozostające w ścisłej zależności od warunków środowiska przyrodniczego, - walory specjalistyczne, wiążące się również z cechami elementów środowiska przyrodniczego, umożliwiające uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej, a w przypadku występowania na jakimś obszarze wód mineralnych i korzystnych warunków klimatycznych, stanowiące podstawę rozwoju funkcji uzdrowiskowych - walory krajoznawcze (...)” (źródło 21) Z powyższych definicji wynika, że rozwój turystyki wypoczynkowej i leczniczej na danym obszarze jest ściśle uzależniony od występujących tam walorów turystycznych i są one istotnym element atrakcyjności turystycznej regionu, a zarówno walory wypoczynkowe, jaki i walory specjalistyczne, w tym walory uzdrowiskowe, ściśle wiążą się z cechami środowiska przyrodniczego. ”Warunkiem przydatności środowiska przyrodniczego dla celów leczniczych i profilaktycznych są nieprzeciętne walory krajobrazowe i naturalne czynniki lecznicze, a w tym także korzystne właściwości bioklimatyczne. Podstawę rozwoju funkcji uzdrowiskowych stanowią zatem wody mineralne, torfy lecznicze, zwane borowinami oraz lecznicze właściwości klimatyczne.(...).Największe jednak znaczenie dla lecznictwa uzdrowiskowego posiadają wody mineralne.”( źródło 21).
II. Znaczenie wody w życiu człowieka
Tak naprawdę, chyba nikt nie zaprzeczy ogromnego znaczenia wody dla życia na Ziemi. Dlaczego? Bo woda jest wszędzie. Otacza nas z każdej strony, jest także głównym składnikiem naszego (i każdego innego, żywego) organizmu. Już 20 procentowy spadek jej zawartości w organizmie może doprowadzić do śmierci. Bez wody - związku dwóch pierwiastków tlenu i wodoru - nie byłoby życia na naszej planecie, nie mógłby funkcjonować żaden żywy organizm. Niedobór wody już po kilkunastu godzinach powoduje gorsze ukrwienie mózgu, spada więc zdolność koncentracji, występują zaburzenia koordynacji ruchów i pamięci, dokuczają nam uporczywe bóle głowy, pojawiają się kłopoty z sercem i trawieniem. U człowieka odwodnionego w całym organizmie następuje wysychanie błon śluzowych, które przestają być naturalną barierą dla bakterii i wirusów, spada więc odporność na choroby. Rada Promocji Zdrowia i dietetycy zalecają, że aby utrzymać prawidłowy bilans wodny organizmu, przeciętnie pracujący człowiek powinien wypijać nie mniej niż 2 l płynów (w upały nawet do 3 l), w tym 1-1,5 l wody mineralnej. Zawarte w niej pierwiastki w łatwo przyswajalnej i zjonizowanej formie mogą korzystnie wpływać na zdrowie i uzupełniać niedobory niektórych składników mineralnych, których brakuje organizmowi lub traci je w sposób nadzwyczajny. Woda stanowi życiodajną bazę kształtującą środowisko życia i działalność człowieka. Bez niej niemożliwym jest utrzymanie higieny, produkcja przemysłowa, roślinna i zwierzęca. Dlatego wielkie starożytne cywilizacje powstawały właśnie w pobliżu wielkich ujęć wodnych. Woda nigdy nie zginie, ale przyjmie od środowiska każdą ilość trucizn i zostanie przyjęta przez każdy zakład wodociągowy. Niestety tam nie do końca możliwe jest usunięcie substancji trujących, a my nie mając wyjścia pijemy ją na co dzień, gdyż jest ona nam niezbędna do życia i prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu . Z tego powodu coraz częściej uciekamy na „łono natury” , do nieskażonych ekologicznie rejonów, wykorzystując lecznicze działanie mikroklimatu i wód mineralnych w różnych uzdrowiskach do regeneracji naszych sił witalnych i leczenia różnych chorób. Dzięki tym naszym preferencjom rozwija się turystyka w miejscowościach uzdrowiskowych.
III Geneza powstania złóż wód mineralnych
III.1. Pochodzenie wód na Ziemi.
Skąd pochodzi woda? To pytanie po dzień dzisiejszy trapi także i naukowców, gdyż do tej pory nie przyjęto jednej, właściwej wersji. Dominują jednak dwie hipotezy: • solarna - zakłada, że woda powstała w wyniku wiązania się z tlenem w atmosferze wodoru, docierającego do Ziemi wraz z wiatrem słonecznym • ziemska - według której woda jest pochodzenia ziemskiego - powstała z odgazowania wody zawartej w skałach płaszcza Ziemi Nauką zajmującą się wodami podziemnymi jest hydrogeologia. Zajmuje się ona badaniem zjawisk i procesów związanych z występowaniem, gromadzeniem i krążeniem wód podziemnych, oddziaływaniem skał na wodę i wody na skały. Bada ośrodki skalne, w których wody krążą, cechy chemiczne i fizyczne wód podziemnych, a także określa ich genezę, sposób formowania i wielkość zasobów.
III.2.Powstanie wód mineralnych
Wody podziemne powstają, gdy woda opadowa dostaje się w głąb ziemi w szczeliny skalne. Składniki mineralne są wypłukiwane przez wody infiltracyjne ze skał lub też są produktami reakcji zachodzących między składnikami chemicznymi. Jeśli woda infiltracyjna zetknie się z pokładami mineralnymi, które mają składniki łatwo rozpuszczalne w wodzie, wówczas przechodzą one do wody. Miedzy skałami tworzą się pokłady wody mineralnej. Szczególnie gdy woda zostaje nasycana CO2, tworzy się słaby kwas węglowy, będący chemicznie agresywny. Wtedy nagazowana woda rozpuszcza te związki mineralne, które znajdują się w występujących tam skałach. np. ługowanie szczelin wypełnionych żyłami wapienno- magnezowymi jest przyczyną dużej koncentracji w wodzie jonów Mg2+,Ca2+. Taka woda jest dobrze zmineralizowana. Litologia warstw skalnych, głębokość występowania i czas przebywania wody w środowisku skalnym decydują o jej składzie chemicznym i stopniu mineralizacji. W wodach podziemnych wykryto dotychczas 50 naturalnych pierwiastków z 88 występujących w przyrodzie. Dzielą się one na: 1. Pierwiastki główne (makroelementy) - wodór, węgiel, tlen, sód, magnez, siarka, potas, chlor, wapń, mangan, brom, żelazo, jod 2. Pierwiastki rzadkie ( mikroelementy) - lit, bor, fosfor, miedź, cynk, arsen, chrom, kobalt, nikiel, srebro, bar, ołów 3. Pierwiastki śladowe - rubid, złoto, rtęć. 4. Pierwiastki promieniotwórcze - radon, toron, uran, rad i tor. Gazy takie jak dwutlenek węgla , siarkowodór czy radon dostają się do wody wskutek procesów zachodzących w głębi ziemi. Każda woda posiada określone właściwości fizyczne, takie jak: temperatura, przezroczystość, smak, zapach, barwa, przewodnictwo elektryczne, a czasami radoczynność. Właściwości te, zależą przede wszystkim od środowiska geologicznego, w którym woda występuje lub przez które się przemieszcza. Wydajność źródeł zależy od ilości opadów atmosferycznych, więc jest zmienna. Każdy rodzaj wody mineralnej powstaje w sposób i w warunkach nieco odmiennych. Solanki powstają w wyniku ługowania złóż soli kamiennej lub skał osadowych pochodzenia morskiego. Szczawy powstają z wód podziemnych przez nasycenie CO2,w warunkach wysokiej temperatury i wysokiego ciśnienia, najczęściej w procesach wulkanicznych, ale również ze skał wapiennych w procesach chemicznych, a także w sąsiedztwie złóż torfowych lub węgla brunatnego, gdzie w wyniku reakcji chemicznych uwalnia się CO2 w formie pęcherzyków zwanych mofetami(np. w Kudowie). Wody siarczkowo- siarkowodorowe powstają w głębi ziemi przez saturowanie siarkowodorem wód o małej mineralizacji, zwłaszcza z kwaśnym jej odczynem, najczęściej w wyniku wietrzenia i rozpuszczania gipsów i anhydrytów. Duże ilości H2S wyzwalają się w ekshalacjach wulkanicznych. Wody radoczynne powstają przez nasycenie wód podziemnych radonem, wydzielającym się ze skał zawierających rad powstały z uranu. Wody termalne powstają albo z wód infiltracyjnych słabo zmineralizowanych, które mają kontakt z warstwami skał aktywnymi wulkanicznie lub też wysoko zmineralizowanych, pochodzących z dużej głębokości ziemi, np. solanki termalne. (źródło 22)
IV Klasyfikacja wód mineralnych
IV.1. Podział wód na Ziemi:
Wody występujące na Ziemi dzielimy na: •powierzchniowe (np. morza, rzeki,jeziora) •podziemne- te znajdują się w próżniach i szczelinach skalnych, występujące w postaci naturalnych wypływów, źródeł, studni kopanych i wierconych Wody podziemne są najbardziej czystymi i nie skażonymi ze wszystkich wód. Zawierają one wiele minerałów. Ilościowym wyrazem stopnia ich mineralizacji jest określenie liczbowe ciężaru osadu jaki pozostaje po odparowaniu wody w temp. 105 stopni C. Na tej podstawie, umownie dzieli się wody podziemne na trzy grupy: 1)normalne lub słodkie wody -pozostawiają mniej niż 0,5 g osadu z 1 litra 2)akratopegi - od 0,5 do 1,0 g/l 3)mineralne - powyżej 1 g/l
IV.2. Podział wód mineralnych.
a)wg składu chemicznego: 1)solanki zwykłe, zawierające głównie sól kamienną NaCl i solanki gorzkie (tzw. woda gorzka, przeczyszczająca), czyli wody chlorkowo -sodowe 2)wody siarkowe(siarczkowo-siarkowodorowe)-zawierają wolny siarkowodór H2S, bądż rozpuszczony w wodzie w wodzie wodorosiarczek HS, siarczki: sodu Na2S i wapnia CaS oraz siarczany: gł. wapnia CaSO4 , magnezu MgSO4 i sodu Na2SO4wody 3)szczawy –wody z wolnym dwutlenkiem węgla CO2, zawierające wodorowęglany (kwaśne węglany): wapnia Ca(HCO3)2 i sodu NaHCO3, dzielą się na: alkaliczne, słono-alkaliczne, żelaziste i inne lub na: proste, wodorowo-węglanowo-sodowo-wapniowe, wodorowo – węglanowo – magnezowo – sodowo - żelaziste( zawierające ponadto związki żelaza), 4)wody radoczynne - zawierają małe ilości pierwiastków promieniotwórczych, co najmniej 2nC/kg
b) wg ogólnej mineralizacji: 1). woda niskozmineralizowana - naturalna woda mineralna, naturalna woda źródlana - woda zawierająca w jednym litrze poniżej 500 mg rozpuszczonych składników mineralnych 2) woda średniozmineralizowana - naturalna woda mineralna, naturalna woda źródlana i woda stołowa - woda zawierająca w 1 litrze od 500 do 1500 rozpuszczonych składników mineralnych 3) woda wysokozmineralizowana - naturalna woda mineralna i stołowa - woda zawierająca w 1 litrze powyżej 1500 mg rozpuszczonych składników mineralnych
c) wg pochodzenia CO2 w wodzie: 1) wody z naturalną zawartością CO2 2) wody nasycone CO2 naturalnego pochodzenia 3) wody nasycane CO2 o jakości wymaganej dla środków spożywczych 4) wody odgazowane i wtórnie zasycone CO2 naturalnego pochodzenia lub o jakości wymaganej dla środków spożywczych
d) według stopnia nasycenia C02: 1) wody nie nasycone CO2 - niegazowane 2) wody niskonasycone CO2 - do stężenia 1500 mg/l CO2 3) wody średnionasycone CO2 od 1500 do 4000 mg/l CO2 4) wody wysokonasycone C02 od 4000 do 6000 mg/l CO2 IV.3.Wody lecznicze i ich zastosowanie. Wodami swoistymi nazywamy wody, które charakteryzują się podwyższoną zawartością pewnych składników, tzw. specyficznych (swoistych), o szczególnym oddziaływaniu na organizm człowieka, jak również wody o podwyższonej temperaturze. Składnikami, które oddziaływają leczniczo są np. jony bromkowe (Br-), jodkowe (J-), fluorkowe (F-), żelazowe(Fe2+). Część z wód mineralnych stanowią wody lecznicze, do których zalicza się także wody, tzw. słabo zmineralizowane, zawierające mniej niż 1 g/l soli minerałów i gazów leczniczych; wyróżnia je obecność składników o szczególnej aktywności farmakodynamicznej. W nazwie wód leczniczych uwzględnia się najpierw aniony, potem kationy w kolejności malejących stężeń, np. woda chlorkowo-sodowa, woda siarczanowo-magnezowa. „Formalnie woda zostaje uznana za leczniczą przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, a jej eksploatacja - już jako kopaliny - podlega prawu górniczemu. Obecnie za lecznicze uznawane są w Polsce wody z 63 złóż (M.P. nr 28 z 1990r. i nr 36 z 1992r.).”Przy stosowaniu tych wód należy zachować szczególną ostrożność, gdyż zamiast pomóc, mogą zaszkodzić. Powinno się je pić profilaktycznie lub leczniczo jedynie w ilościach zaleconych przez lekarza. Wody termalne, czyli cieplicze to wody o temperaturze wyższej niż średnia temperatura roku danej miejscowości, w której woda występuje. Także one uznawane są za wody lecznicze. “Stanowią one prawie połowę wszystkich zasobów źródeł mineralnych odkrytych w Polsce.”(źródło: 2) Są one bazą terapii uzdrowiskowych w Ciechocinku, Cieplicach Zdroju, Lądku Zdroju. Występują też w miejscowościach wypoczynkowych spełniających niektóre kryteria i warunki zawarte w ustawie o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym: Koszutach, Krynicy Morskiej, Zakopanem, Trzebnicy oraz w: Łabędziu, Maruszy, Polwicy. Wody mineralne stosuje się do zabiegów baneologicznych, zwłaszcza kąpieli leczniczych (w wannach i w basenach), do inhalacji, płukań oraz kuracji pitnej. Kąpiele przeznaczone są do lecznictwa chorób układu krążeniowo-oddechowego, dermatologicznych, układu ruchu i innych. Kuracja pitna tzw. krenoterapia natomiast stosowana regularnie zapobiega lub uzupełnia niedobory mikro- i makroelementów w organizmie, co ma obecnie duże znaczenie, biorąc pod uwagę zubożenie gleby i środków spożywczych w niektóre z niezbędnych składników mineralnych np. magnez, jod. Krenoterapia wywiera także działanie miejscowe na przewód pokarmowy. Nie jest jednak bez znaczenia jaką wodę mineralną pijemy. Nie wszystkie wody mineralne nadają się do powszechnego spożycia w dowolnych ilościach. Czynnikiem ograniczającym jest mineralizacja ogólna, duże nasycenie dwutlenkiem węgla, zawartością sodu , chlorków, siarczanów, jodków i fluorków.
Obszary występowania wód mineralnych w Polsce
Ciechocinek, Kołobrzeg, Połczyn Zdrój, Kamień Pomorski, Świnoujście, Goczałkowice, Rabka oraz Busko, Solec, Iwonicz, Rymanów, Wieniec ,Krynica, Polanica, Kudowa, Muszyna, Duszniki, Rymanów, Iwonicz, Długopole, Czerniawa, Szczawno, Szczawnica, Wysowa, Żegiestów, Świeradów
wody mineralne i termalne wykorzystuje sie w uzdrowiskach. Najczęściej spotykaną formą wykorzystania wód termalnych są gorące żródła, poprzez kąpiel można dostarczyć ciału niezbądnych minerałów zawartych w tej wodzie. Wode mineralną moża też pic dostąpna jest na pewno w wiekszości sanatoriów czy uzdrowisk jako butelkowana woda do picia. Niektórzy wierzą że nacieranie nią skóry może taż pomagać. Ciekawym wykorzystaniem są łażnie czy sauny gdzie woda paruje i jako para wodna jest wdychana do organizmu dostarcza także dużej ilości minerałów
Pozdrawiam .
Zdrowy styl życia wymaga zdrowej wody. Już przed wiekami mówiono: „Mens sana in corhore sano”, co znaczy: W zdrowym ciele zdrowy duch. Obecnie poszukując metody na dobre samopoczucie powracamy właśnie do tej dewizy. Coraz bardziej staje się popularny zdrowy tryb życia. Zaczynamy zwracać uwagę na to, co kryje się na opakowaniach produktów, które spożywamy. Staramy się także zwiększać naszą aktywność ruchową. Sanatoria i lecznicze wody mineralne są bardzo popularne nie tylko wśród ludzi starszych. U wielu osób na stołach zaczyna pojawiać się woda mineralna zamiast napojów słodzonych o zawartości wielu „ E-...”. W Polsce posiadamy dużą bazę wód mineralnych. Pobierana jest ona z wielu ujęć w różnych miejscowościach. Powstałe tam uzdrowiska cieszą się zainteresowaniem turystów głównie ze względu na walory przyrodnicze oraz lecznicze.
Wykazanie wpływu występowania wód mineralnych na atrakcyjność turystyczną danego obszaru jest celem mojej pracy. Postaram się wyjaśnić to na przykładzie rozwoju cieszących się uznaniem uzdrowisk w Polsce, które zdobyły swą sławę właśnie dzięki wodom mineralnym i ich eksploatacji.
I. Pojęcie atrakcyjności turystycznej i walorów turystycznych
„Uważa się na ogół, że atrakcyjność turystyczna przejawia się poprzez istnienie określonej cechy charakterystycznej, przyciągającej turystów w pewne tereny dzięki walorom krajobrazu naturalnego, klimatu, pomników historii, a także różnych interesujących obiektów zagospodarowania turystycznego. Podkreśla się przy tym, że termin atrakcyjność turystyczna posiada znaczenie względne, a to z powodu różnych warunków psychofizycznych jej odbiorców. Obecnie, wobec wielkiego rozwoju urbanizacji , z jej wszystkimi ujemnymi skutkami, atrakcyjna turystycznie może być dla pewnej grupy turystów- strefa ciszy wraz z przyrodą możliwie nienaruszoną, czystym powietrzem i wodą, podczas gdy dla innej grupy atrakcyjne są właśnie tereny o intensywnym zagospodarowaniu, zawierające obiekty turystyczne, obfitujące w możliwość rozrywek wszelkich rodzajów.
W innym nieco ujęciu uważa się, że atrakcyjność turystyczna regionu oznacza stopień przyciągania przez dany region określonego rodzaju turystyki i jest związana z ilością występujących w nim (czyli właściwych mu) obiektów i zjawisk, na których istnieje popyt danej formy ruchu turystycznego. Także i w tym przypadku podkreśla się, iż jest to pojęcie o charakterze względnym, z uwagi na konieczność określenia , gdy mowa o atrakcyjności, do jakiej formy turystyki się ona odnosi.. Jeżeli natomiast jeden i ten sam obszar może być wykorzystywany dla różnych rodzajów turystyki, to można mówić o jego integralnej lub uniwersalnej atrakcyjności turystycznej.
Należy mieć na uwadze, że pojęcie atrakcyjności jest względne jeszcze w innym aspekcie. Otóż dla różnych grup socjalno – etnicznych, uprawiających te samą formę turystyki, jeden i ten sam region (obiekt) może być w różnym stopniu atrakcyjny.(...)
W opinii innych autorów atrakcyjność turystyczna jest pojęciem złożonym i należy ją rozpatrywać kompleksowo. Decydują bowiem o niej walory turystyczne, dostępność komunikacyjna, oraz podaż usług związanych z zagospodarowaniem obszarów odwiedzanych. Jest więc ona pojęciem integrującym elementy, które stanowią podstawę rozwoju ruchu turystycznego, to znaczy walory turystyczne z warunkami zaspokojenia potrzeb tego ruchu w postaci odpowiednio wykształconej infrastruktury turystycznej(...)
Elementem atrakcyjności turystycznej są walory turystyczne. Pod pojęciem tym rozumie się najczęściej pewien zespół elementów środowiska geograficznego, który może być przedmiotem zainteresowań turysty i stanowić zarazem motyw wyjazdu do danego regionu lub miejscowości. Walorem turystycznym może być nie tylko krajobraz, właściwości lecznicze klimatu, dobre warunki do uprawiania narciarstwa, zabytki architektury, ale także cisza, spokój, uprzejmość mieszkańców, możliwość rozrywki, wysoki poziom usług itp.(...)
Podział uwzględniający kryterium funkcjonalne wyróżnia:
- walory wypoczynkowe, stanowiące podstawę rozwoju funkcji wypoczynkowych, pozostające w ścisłej zależności od warunków środowiska przyrodniczego,
- walory specjalistyczne, wiążące się również z cechami elementów środowiska przyrodniczego, umożliwiające uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej, a w przypadku występowania na jakimś obszarze wód mineralnych i korzystnych warunków klimatycznych, stanowiące podstawę rozwoju funkcji uzdrowiskowych
- walory krajoznawcze (...)” (źródło 21)
Z powyższych definicji wynika, że rozwój turystyki wypoczynkowej i leczniczej na danym obszarze jest ściśle uzależniony od występujących tam walorów turystycznych i są one istotnym element atrakcyjności turystycznej regionu, a zarówno walory wypoczynkowe, jaki i walory specjalistyczne, w tym walory uzdrowiskowe, ściśle wiążą się z cechami środowiska przyrodniczego. ”Warunkiem przydatności środowiska przyrodniczego dla celów leczniczych i profilaktycznych są nieprzeciętne walory krajobrazowe i naturalne czynniki lecznicze, a w tym także korzystne właściwości bioklimatyczne. Podstawę rozwoju funkcji uzdrowiskowych stanowią zatem wody mineralne, torfy lecznicze, zwane borowinami oraz lecznicze właściwości klimatyczne.(...).Największe jednak znaczenie dla lecznictwa uzdrowiskowego posiadają wody mineralne.”( źródło 21).
II. Znaczenie wody w życiu człowieka
Tak naprawdę, chyba nikt nie zaprzeczy ogromnego znaczenia wody dla życia na Ziemi. Dlaczego? Bo woda jest wszędzie. Otacza nas z każdej strony, jest także głównym składnikiem naszego (i każdego innego, żywego) organizmu. Już 20 procentowy spadek jej zawartości w organizmie może doprowadzić do śmierci. Bez wody - związku dwóch pierwiastków tlenu i wodoru - nie byłoby życia na naszej planecie, nie mógłby funkcjonować żaden żywy organizm. Niedobór wody już po kilkunastu godzinach powoduje gorsze ukrwienie mózgu, spada więc zdolność koncentracji, występują zaburzenia koordynacji ruchów i pamięci, dokuczają nam uporczywe bóle głowy, pojawiają się kłopoty z sercem i trawieniem. U człowieka odwodnionego w całym organizmie następuje wysychanie błon śluzowych, które przestają być naturalną barierą dla bakterii i wirusów, spada więc odporność na choroby.
Rada Promocji Zdrowia i dietetycy zalecają, że aby utrzymać prawidłowy bilans wodny organizmu, przeciętnie pracujący człowiek powinien wypijać nie mniej niż 2 l płynów (w upały nawet do 3 l), w tym 1-1,5 l wody mineralnej. Zawarte w niej pierwiastki w łatwo przyswajalnej i zjonizowanej formie mogą korzystnie wpływać na zdrowie i uzupełniać niedobory niektórych składników mineralnych, których brakuje organizmowi lub traci je w sposób nadzwyczajny.
Woda stanowi życiodajną bazę kształtującą środowisko życia i działalność człowieka. Bez niej niemożliwym jest utrzymanie higieny, produkcja przemysłowa, roślinna i zwierzęca. Dlatego wielkie starożytne cywilizacje powstawały właśnie w pobliżu wielkich ujęć wodnych.
Woda nigdy nie zginie, ale przyjmie od środowiska każdą ilość trucizn i zostanie przyjęta przez każdy zakład wodociągowy. Niestety tam nie do końca możliwe jest usunięcie substancji trujących, a my nie mając wyjścia pijemy ją na co dzień, gdyż jest ona nam niezbędna do życia i prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu . Z tego powodu coraz częściej uciekamy na „łono natury” , do nieskażonych ekologicznie rejonów, wykorzystując lecznicze działanie mikroklimatu i wód mineralnych w różnych uzdrowiskach do regeneracji naszych sił witalnych i leczenia różnych chorób. Dzięki tym naszym preferencjom rozwija się turystyka w miejscowościach uzdrowiskowych.
III Geneza powstania złóż wód mineralnych
III.1. Pochodzenie wód na Ziemi.
Skąd pochodzi woda? To pytanie po dzień dzisiejszy trapi także i naukowców, gdyż do tej pory nie przyjęto jednej, właściwej wersji. Dominują jednak dwie hipotezy:
• solarna - zakłada, że woda powstała w wyniku wiązania się z tlenem w atmosferze wodoru, docierającego do Ziemi wraz z wiatrem słonecznym
• ziemska - według której woda jest pochodzenia ziemskiego - powstała z odgazowania wody zawartej w skałach płaszcza Ziemi
Nauką zajmującą się wodami podziemnymi jest hydrogeologia. Zajmuje się ona badaniem zjawisk i procesów związanych z występowaniem, gromadzeniem i krążeniem wód podziemnych, oddziaływaniem skał na wodę i wody na skały. Bada ośrodki skalne, w których wody krążą, cechy chemiczne i fizyczne wód podziemnych, a także określa ich genezę, sposób formowania i wielkość zasobów.
III.2.Powstanie wód mineralnych
Wody podziemne powstają, gdy woda opadowa dostaje się w głąb ziemi w szczeliny skalne. Składniki mineralne są wypłukiwane przez wody infiltracyjne ze skał lub też są produktami reakcji zachodzących między składnikami chemicznymi. Jeśli woda infiltracyjna zetknie się z pokładami mineralnymi, które mają składniki łatwo rozpuszczalne w wodzie, wówczas przechodzą one do wody. Miedzy skałami tworzą się pokłady wody mineralnej. Szczególnie gdy woda zostaje nasycana CO2, tworzy się słaby kwas węglowy, będący chemicznie agresywny. Wtedy nagazowana woda rozpuszcza te związki mineralne, które znajdują się w występujących tam skałach. np. ługowanie szczelin wypełnionych żyłami wapienno- magnezowymi jest przyczyną dużej koncentracji w wodzie jonów Mg2+,Ca2+. Taka woda jest dobrze zmineralizowana.
Litologia warstw skalnych, głębokość występowania i czas przebywania wody w środowisku skalnym decydują o jej składzie chemicznym i stopniu mineralizacji.
W wodach podziemnych wykryto dotychczas 50 naturalnych pierwiastków z 88 występujących w przyrodzie. Dzielą się one na:
1. Pierwiastki główne (makroelementy) - wodór, węgiel, tlen, sód, magnez, siarka, potas, chlor, wapń, mangan, brom, żelazo, jod
2. Pierwiastki rzadkie ( mikroelementy) - lit, bor, fosfor, miedź, cynk, arsen, chrom, kobalt, nikiel, srebro, bar, ołów
3. Pierwiastki śladowe - rubid, złoto, rtęć.
4. Pierwiastki promieniotwórcze - radon, toron, uran, rad i tor.
Gazy takie jak dwutlenek węgla , siarkowodór czy radon dostają się do wody wskutek procesów zachodzących w głębi ziemi.
Każda woda posiada określone właściwości fizyczne, takie jak: temperatura, przezroczystość, smak, zapach, barwa, przewodnictwo elektryczne, a czasami radoczynność. Właściwości te, zależą przede wszystkim od środowiska geologicznego, w którym woda występuje lub przez które się przemieszcza. Wydajność źródeł zależy od ilości opadów atmosferycznych, więc jest zmienna. Każdy rodzaj wody mineralnej powstaje w sposób i w warunkach nieco odmiennych.
Solanki powstają w wyniku ługowania złóż soli kamiennej lub skał osadowych pochodzenia morskiego.
Szczawy powstają z wód podziemnych przez nasycenie CO2,w warunkach wysokiej temperatury i wysokiego ciśnienia, najczęściej w procesach wulkanicznych, ale również ze skał wapiennych w procesach chemicznych, a także w sąsiedztwie złóż torfowych lub węgla brunatnego, gdzie w wyniku reakcji chemicznych uwalnia się CO2 w formie pęcherzyków zwanych mofetami(np. w Kudowie).
Wody siarczkowo- siarkowodorowe powstają w głębi ziemi przez saturowanie siarkowodorem wód o małej mineralizacji, zwłaszcza z kwaśnym jej odczynem, najczęściej w wyniku wietrzenia i rozpuszczania gipsów i anhydrytów. Duże ilości H2S wyzwalają się w ekshalacjach wulkanicznych.
Wody radoczynne powstają przez nasycenie wód podziemnych radonem, wydzielającym się ze skał zawierających rad powstały z uranu.
Wody termalne powstają albo z wód infiltracyjnych słabo zmineralizowanych, które mają kontakt z warstwami skał aktywnymi wulkanicznie lub też wysoko zmineralizowanych, pochodzących z dużej głębokości ziemi, np. solanki termalne. (źródło 22)
IV Klasyfikacja wód mineralnych
IV.1. Podział wód na Ziemi:
Wody występujące na Ziemi dzielimy na:
•powierzchniowe (np. morza, rzeki,jeziora)
•podziemne- te znajdują się w próżniach i szczelinach skalnych, występujące w postaci naturalnych wypływów, źródeł, studni kopanych i wierconych
Wody podziemne są najbardziej czystymi i nie skażonymi ze wszystkich wód. Zawierają one wiele minerałów. Ilościowym wyrazem stopnia ich mineralizacji jest określenie liczbowe ciężaru osadu jaki pozostaje po odparowaniu wody w temp. 105 stopni C. Na tej podstawie, umownie dzieli się wody podziemne na trzy grupy:
1)normalne lub słodkie wody -pozostawiają mniej niż 0,5 g osadu z 1 litra
2)akratopegi - od 0,5 do 1,0 g/l
3)mineralne - powyżej 1 g/l
IV.2. Podział wód mineralnych.
a)wg składu chemicznego:
1)solanki zwykłe, zawierające głównie sól kamienną NaCl i solanki gorzkie (tzw. woda gorzka, przeczyszczająca), czyli wody chlorkowo -sodowe
2)wody siarkowe(siarczkowo-siarkowodorowe)-zawierają wolny siarkowodór H2S, bądż rozpuszczony w wodzie w wodzie wodorosiarczek HS, siarczki: sodu Na2S i wapnia CaS
oraz siarczany: gł. wapnia CaSO4 , magnezu MgSO4 i sodu Na2SO4wody
3)szczawy –wody z wolnym dwutlenkiem węgla CO2, zawierające wodorowęglany (kwaśne węglany): wapnia Ca(HCO3)2 i sodu NaHCO3, dzielą się na:
alkaliczne, słono-alkaliczne, żelaziste i inne
lub na: proste, wodorowo-węglanowo-sodowo-wapniowe, wodorowo – węglanowo – magnezowo – sodowo - żelaziste( zawierające ponadto związki żelaza),
4)wody radoczynne - zawierają małe ilości pierwiastków promieniotwórczych, co najmniej 2nC/kg
b) wg ogólnej mineralizacji:
1). woda niskozmineralizowana - naturalna woda mineralna, naturalna woda źródlana - woda zawierająca w jednym litrze poniżej 500 mg rozpuszczonych składników mineralnych
2) woda średniozmineralizowana - naturalna woda mineralna, naturalna woda źródlana
i woda stołowa - woda zawierająca w 1 litrze od 500 do 1500 rozpuszczonych składników mineralnych
3) woda wysokozmineralizowana - naturalna woda mineralna i stołowa - woda zawierająca w 1 litrze powyżej 1500 mg rozpuszczonych składników mineralnych
c) wg pochodzenia CO2 w wodzie:
1) wody z naturalną zawartością CO2
2) wody nasycone CO2 naturalnego pochodzenia
3) wody nasycane CO2 o jakości wymaganej dla środków spożywczych
4) wody odgazowane i wtórnie zasycone CO2 naturalnego pochodzenia lub o jakości
wymaganej dla środków spożywczych
d) według stopnia nasycenia C02:
1) wody nie nasycone CO2 - niegazowane
2) wody niskonasycone CO2 - do stężenia 1500 mg/l CO2
3) wody średnionasycone CO2 od 1500 do 4000 mg/l CO2
4) wody wysokonasycone C02 od 4000 do 6000 mg/l CO2
IV.3.Wody lecznicze i ich zastosowanie.
Wodami swoistymi nazywamy wody, które charakteryzują się podwyższoną zawartością pewnych składników, tzw. specyficznych (swoistych), o szczególnym oddziaływaniu na organizm człowieka, jak również wody o podwyższonej temperaturze. Składnikami, które oddziaływają leczniczo są np. jony bromkowe (Br-), jodkowe (J-), fluorkowe (F-), żelazowe(Fe2+).
Część z wód mineralnych stanowią wody lecznicze, do których zalicza się także wody, tzw. słabo zmineralizowane, zawierające mniej niż 1 g/l soli minerałów i gazów leczniczych; wyróżnia je obecność składników o szczególnej aktywności farmakodynamicznej. W nazwie wód leczniczych uwzględnia się najpierw aniony, potem kationy w kolejności malejących stężeń, np. woda chlorkowo-sodowa, woda siarczanowo-magnezowa.
„Formalnie woda zostaje uznana za leczniczą przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, a jej eksploatacja - już jako kopaliny - podlega prawu górniczemu. Obecnie za lecznicze uznawane są w Polsce wody z 63 złóż (M.P. nr 28 z 1990r. i nr 36 z 1992r.).”Przy stosowaniu tych wód należy zachować szczególną ostrożność, gdyż zamiast pomóc, mogą zaszkodzić. Powinno się je pić profilaktycznie lub leczniczo jedynie w ilościach zaleconych przez lekarza.
Wody termalne, czyli cieplicze to wody o temperaturze wyższej niż średnia temperatura roku danej miejscowości, w której woda występuje. Także one uznawane są za wody lecznicze. “Stanowią one prawie połowę wszystkich zasobów źródeł mineralnych odkrytych w Polsce.”(źródło: 2) Są one bazą terapii uzdrowiskowych w Ciechocinku, Cieplicach Zdroju, Lądku Zdroju. Występują też w miejscowościach wypoczynkowych spełniających niektóre kryteria i warunki zawarte w ustawie o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym: Koszutach, Krynicy Morskiej, Zakopanem, Trzebnicy oraz w: Łabędziu, Maruszy, Polwicy.
Wody mineralne stosuje się do zabiegów baneologicznych, zwłaszcza kąpieli leczniczych (w wannach i w basenach), do inhalacji, płukań oraz kuracji pitnej. Kąpiele przeznaczone są do lecznictwa chorób układu krążeniowo-oddechowego, dermatologicznych, układu ruchu i innych.
Kuracja pitna tzw. krenoterapia natomiast stosowana regularnie zapobiega lub uzupełnia niedobory mikro- i makroelementów w organizmie, co ma obecnie duże znaczenie, biorąc pod uwagę zubożenie gleby i środków spożywczych w niektóre z niezbędnych składników mineralnych np. magnez, jod. Krenoterapia wywiera także działanie miejscowe na przewód pokarmowy.
Nie jest jednak bez znaczenia jaką wodę mineralną pijemy. Nie wszystkie wody mineralne nadają się do powszechnego spożycia w dowolnych ilościach. Czynnikiem ograniczającym jest mineralizacja ogólna, duże nasycenie dwutlenkiem węgla, zawartością sodu , chlorków, siarczanów, jodków i fluorków.