Question

Prawo magdenburskie

Answer 1

Prawo niemieckie – termin powstały w początkach XIII w. na Śląsku i Morawach początkowo jako prawo napływającej ludności, a następnie jako wzór przy organizacji samorządowej w miastach i lokacji polskich wsi. Prawo magdeburskie składało się, dla ujęcia całości życia prawnego, z dwu spisów prawa tj. obszerniejszego i bardziej wszechstronnego Zwierciadła Saskiego

Answer 2

Prawo magdeburskie (prawo niemieckie) (łac. ius municipale magdeburgense) - prawo miejskie wzorowane na prawie miasta Magdeburga. Na ziemie polskie przyniesione zostało przez niemieckich zasadźców. Z czasem wykształciły się lokalne odmiany takie jak prawo poznańskie, prawo średzkie, prawo chełmińskie. Na prawie magdeburskim lokowano głównie miasta Śląska (Złotoryja, Lwówek Śląski) oraz inne, znaczące miasta w pozostałej części kraju (Poznań). Pierwsze lokacje miejskie dokonały się na Śląsku w pierwszym czterdziestoleciu XIII wieku, czyli za panowania Henryka Brodatego. Zwykle przy lokalizacji wytyczono rynek i w miarę regularną sieć ulic przecinających się pod kątem prostym. Olbrzymia większość lokacji miast na prawie niemieckim odbywała się na obszarze lub w pobliżu już istniejących miast wczesnośredniowiecznych. Lokalizacja była więc nie tyle założeniem nowego miasta co nowym etapem w życiu miasta które już dawno istniało. Organizował miasto zasadźca - który organizował na podstawie umowy z panem feudalnym werbunek osadników i który dostawał od księcia przywilej lokacyjny. Książę określał w nim prawa i obowiązki zasadźcy (który zwykle potem zostawał sołtysem lub wójtem) oraz pozostałych mieszkańców. Wójt z fachowymi mierniczymi wytyczał plan przyszłego miasta. Zmiany w regularnym kształcie ulic wynikały z wcześniejszej zabudowy np.: z położenia murowanych kościołów. Całą powierzchnię miasta dzielono na działki budowlane w kształcie prostokąta. Do rynku przylegały krótszym bokiem. Dlatego niektóre kamieniczki przy rynku są bardzo wąskie i mają tylko dwa okna na każdym piętrze. Właściciel dwóch sąsiednich działek mógł wybudować dom z szerokim czterookiennym frontem.Większe miasta obwiedziono murami, które wzmacniano za pomocą baszt. Zabudowa była ciasna, uliczki wąskie i błotniste. Na środku rynku stał ratusz i sukiennice mieszczące kramy. Domy murowane w rynku należały do patrycjatu, pod murami fortyfikacji gnieździła się biedota. Boczne uliczki zajmowali rzemieślnicy na ogół tej samej specjalności. Byli oni zorganizowani w cechy czyli zrzeszenia rzemieślników tego samego zawodu. Pozostałością po nich są do dziś nazwy ulic w miastach lokowanych w średniowieczu np.: Szewska, Piekarska. Większe miasta posiadały już wodociągi, zastępujące prymitywne studnie. Niekiedy pierwsza lokalizacja była nieudana i miasto lokowano powtórnie. Często lokowanie miasta trwało kilka lat. Miasta lokowane na prawie magdeburskim posiadały własne władze: dziedzicznego wójta i ławę miejską tj. zespół kilkuosobowy pełniący funkcję sądu miejskiego. Obok tego pojawia się z czasem przedstawicielstwo patrycjatu miejskiego tzw. Rada miejska z burmistrzem na czele.Wójt był w mieście przedstawicielem pana miasta. Zarządzał on miastem z jego imienia i sprawował sądy według surowego prawa magdeburskiego. W sądach towarzyszyli mu ławnicy spośród mieszczan. Wyroki sądu wykonywano przy pręgierzu. Wójt pobierał szóstą część czynszów należnych księciu i trzecią część pieniężnych kar sądowych. Posiadał rzeźnię, jatki mięsne, młyny i łąki. Przyjęcia norm prawa magdeburskiego nie należy utożsamiać z kolonizacją niemiecką w Polsce, gdyż prawem tym posługiwano się w wielu miejscowościach zamieszkałych wyłącznie przez Polaków. Podstawowym zbiorem praw w Magdeburgu był tzw. Weichblid Magdeburski, który powstał z połączenia "traktatu o ustroju sądowym" z "prawem ławniczym magdeburskim". Zbiór ten znany był w dwóch formach:1. "Wulgata" - wersja podstawowa używana głównie w Niemczech,2. "Układ Konrada z Opola" używany w Polsce, Litwie i Ukrainie. Drugą z nich na potrzeby polskie tłumaczył na język łaciński kanclerz Jan Łaski (Commune incliti Poloniae Regni privilegium, 1506) oraz krakowski pisarz miejski M. Jaskier (Ius municipalis Magdeburgensis liber vulgo Weichbild nuncupatus, 1535). Król Zygmunt Stary nadał temu przekładowi moc obowiązującą. Tłumaczenie polskie ukazało się w 1581 r. staraniem syndyka lwowskiego P. Szczerbca pt. Ius municipale, to jest prawo miejskie magdeburskie. Od XVI w. stał się podstawą lokacji miejskich i wiejskich.Prawo magdeburskie zostało wprowadzone po raz pierwszy w Złotoryi na Śląsku w 1211 r. a następnie w Środzie Śląskiej przed 1235 r. we Wrocławiu w 1242 r., a w Krakowie 1257 r. Miasta były wspomagane ulgami celnymi oraz przywilejami ekonomicznymi, z których najbardziej porządane było prawo składu- zobowiązujące przejezdnych kupców do zatrzymania się w mieście i wystawienia wiezionego towaru na sprzedaż. Prawo takie na sól, ołów, i miedź otrzymał Kraków i Kazimierz oraz niektóre inne miasta miały przywilej na inne towary. Intensywna kolonizacja od XIII do XV wieku spowodowała, że stworzona wówczas sieć miast i wsi przetrwała do XIX wieku.