Question

potrzebuje kilka pomysłów na prezentacje multimedialną temat wielokulturowość w powiecie garwolińskim. chce napisać o żydach proszę jak najszybciej

Answer 1

Zrób możę taki slajd o tym ,żę mimo iż jest wiele kultur to wszyscy się jednoczą. I wtedy napisz (lub wstaw zdj) jak jedni z drugim wspolpracują.;)

Answer 2

                             TEMATYKA ŻYDOWSKA W KULTÓŻE

 

Bielsko, o którym pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1312 wchodziło w skład Księstwa Cieszyńskiego i od 1327 było pod panowaniem czeskim. W roku 1526 znalazło się pod władzą habsburską, pod którą pozostawało aż do roku 1918. Po utracie części Śląska przez Marię Teresę w roku 1742 stanowiło część utworzonego Śląska Austriackiego z rządem krajowym w Opawie. W roku 1918 weszło w granice odrodzonego państwa polskiego, przynależąc w latach 1922-1939 do województwa śląskiego. Najstarsza wzmianka o Żydach w Bielsku pochodzi z roku 1653. Dowiadujemy się z niej, że w mieście pobiera myto i handluje wódką osoba pochodzenia żydowskiego, nazwana "Mautjude"1.

W wyniku edyktu tolerancyjnego wydanego przez Karola VI w roku 1713 zakazane zostało Żydom m. in.: dzierżawienie poboru ceł i podatków oraz handlu większością towarów. Spis płatników podatku tolerancyjnego, sporządzony w roku 1737 ujawnia na terenie Bielska jednego Żyda - Józefa Mojżesza2.

W wyniku utraty przez Habsburgów części Śląska i powstania tzw. Śląska Austriackiego w roku 1742 wzrosła atrakcyjność Bielska dla ludności Żydowskiej. Miasto stało się odtąd wygodnym ośrodkiem do prowadzenia handlu, a gdy w roku 1772 przyłączono do posiadłości habsburskich południową Małopolskę, zaczął rozkwitać, skierowany na wschód handel tekstyliami, w którym kluczową rolę zaczęli odgrywać Żydzi3. Przeprowadzony w 1781 roku spis ludności wykazał na terenie Bielska już 11 rodzin żydowskich, z których połowa zajmowała się handlem z Polską oraz Węgrami4.

Dalszy napływ ludności żydowskiej do Bielska nastąpił po wydaniu przez Józefa II dnia 15 grudnia 1781 roku Patentu Tolerancyjnego. Gwarantował on swobodę wyznawania religii mojżeszowej i zwiększał zakres dostępnych dla Żydów zajęć. Na mocy Patentu Żydzi mogli się trudnić rzemiosłem, wolnymi zawodami, mogli zakładać fabryki i manufaktury. Zobowiązywał on także ludność żydowską na Śląsku Cieszyńskim do nauczenia się języka niemieckiego, a także używania go we wszystkich sprawach poza życiem prywatnym i sprawami kultu. Pięć lat później cesarz nakazał Żydom przybrać niemieckie imiona i nazwiska5. Edykty te zbliżyły ludność żydowską do kultury niemieckiej oraz zapoczątkowały jej proces asymilacji z resztą mieszkańców.

W roku 1790 Bielsko zamieszkiwało 86 Żydów (co stanowiło 3,85% mieszkańców miasta) w większości zajmujących się dochodowym handlem tekstyliami z Węgrami, Rosją, Turcją i Persją. W roku 1837 liczba osób żydowskiego pochodzenia zamieszkujących Bielsko wynosiła już 4276.

Była to już dosyć spora grupa, wymagająca utworzenia warunków życia religijnego i kultowego. Żydzi bielscy, dotychczas wchodzący w skład tzw. cieszyńskiego żydostwa7, rozpoczęli starania o utworzenia niezależnej od Cieszyna gminy. Doprowadzić do tego miała próba, nieudana zresztą, zatrudnienia własnego rabina, a także wybudowanie domu modlitwy, ukończonego ostatecznie w roku 1839. Okres Wiosny Ludów rozbudził nadzieję ludności Żydowskiej na uzyskanie niezależności od Cieszyna. W roku 1848 został wydany Patent Rządzący, zapowiadający równouprawnienie, natomiast 4 kwietnia 1849 roku Patent cesarski nadawał żydowskim związkom religijnym prawo do swobodnego wyznawania swojej religii i samodzielnym zarządzie swoich praw. Jednak dojście do władzy w roku 1852 Bacha przywrócił centralistyczne tendencje w państwie8.

Kolejnym krokiem w kierunku utworzenia samodzielnej instytucji reprezentującej Żydów z Bielska i okolicy było uzyskanie w roku 1849 zgody na uruchomienia własnego cmentarza oraz zgoda gminy w Cieszynie, aby tamtejszy rabin prowadził nabożeństwa religijne w Bielsku. Ponadto Żydzi w Bielsku zostali w kwietniu roku 1852 zwolnieni z opłat na utrzymywanie cieszyńskiego rabina, a dnia 1 września zerwano ostatnią więź łączącą Żydów bielskich z Cieszynem. Bielski urząd powiatowy wyraził im zgodę na prowadzenie własnych ksiąg metrykalnych9.

Końcem roku 1863 przełożeni bielskich Żydów: Beniamin Holländer, dr Ignatz Rößler oraz Salomon Tugendath zwrócili się do Ministerstwa Kultu i Oświecenia w Wiedniu z prośbą o utworzenie niezależnej gminy wyznaniowej, powołując się na następujące argumenty:

W Bielsku mieszkają 153 rodziny żydowskie, odgrywające dużą rolę w rozwoju miasta Cieszyński rabin nie jest w stanie dobrze wypełniać swoich obowiązków, ponieważ podlegający mu teren jest zbyt duży Żydzi w Bielsku posiadają cmentarz, księgi metrykalne, szkoły, w których uczy się 150 uczniów. Ponieważ pieniądze przekazywane do Cieszyna idą na inne cele, Żydzi bielscy nie mają funduszy na utrzymanie wymienionych obiektów10.

We wrześniu roku 1864 Ministerstwo Kultu i Oświecenia wyraziło pozytywną decyzję, a po przedłożeniu przez bielskich Żydów statutu władzom, Rząd Krajowy w Opawie decyzją z dnia 27 grudnia 1865 roku zatwierdził powstanie Gminy Wyznaniowej w Bielsku11.

Na czele gminy stanął początkowo Zarząd, składający się z trzech przełożonych12 oraz pięciu doradców, natomiast od roku 1870 zarząd składał się z wybieralnego prezesa i dziewięciu radców gminnych13. Pierwszym prezesem został Beniamin Holländer, piastujący to stanowisko aż do swojej śmierci w roku 1879. Jego następcą został wybrany Adolf Brüll, zaś w roku 1898 funkcja ta została powierzona Samuelowi Pollakowi, który stał na czele Gminy aż do roku 1920. Z powyższego wynika, iż funkcje prezesa w Bielsku były sprawowane przez dłuższy okres, co nie pozostawało bez wpływy na jakość, a także umożliwiało podejmowanie dalekowzrocznych i zapewniających stabilność decyzji. Bielska gmina była uznawana za najlepiej zorganizowaną i najbardziej postępową gminę na terenie Śląska Austriackiego14.

Dla funkcjonowania gminy żydowskiej potrzebna też była osoba rabina. Wybierany on był przez reprezentację gminy, a do jego obowiązków należało: prowadzenie nabożeństw religijnych, uczenie młodzieży żydowskiej, regularne wygłaszanie kazań i wykładów moralnych, prowadzenie ksiąg metrykalnych i uczestnictwo przy ślubach i pogrzebach15.

Pierwszym rabinem, powołanym przez gminę na to stanowisko w roku 1864 był urodzony na Morawach dr Lazar Frankfurter. Pełnił on swoje obowiązki do roku 1874. Od lutego roku 1875 nowym rabinem był dr Wolf Lesser. Oprócz pełnienia funkcji rabinackich nauczał on także w bielskich średnich szkołach oraz był rewizorem w żydowskiej szkole ludowej. Po śmierci Lessera w roku 1882 nowym rabinem został wybrany dr Adolf Kurrein. Posiadał on doktorat z filozofii, w Bielsku napisał kilka prac naukowych. Był zwolennikiem reform w liturgii żydowskiej, w tym zwiększenia roli organów w czasie nabożeństw. W roku 1888 zwrócił się do gminy z prośbą o zwolnienie z pełnionych funkcji. Od tego też roku nowym rabinem w Bielsku był dr Saul Horowitz. Sprawował swą funkcję przez dziesięć lat, po czym udał się do Wrocławia. Wakujące miejsce zostało w roku 1896 przekazane dr. Markusowi Steinerowi. Był on ostatnim rabinem w bielskiej Gminie Wyznaniowej, ponieważ sprawował swoją funkcję aż do wybuchu II Wojny Światowej16. Gmina utrzymywała w Bielsku kilka obiektów, z których najważniejszym była publiczna synagoga, o której budowie podjęto decyzję w roku 1879. Samą budowę przeprowadzono w latach 1880-1881 pod nadzorem bielskiego architekta Karola Korna. Wybudowana w stylu mauretańskim, wzorowana była w głównej mierze na synagodze w Budapeszcie. Zaopatrzona została także w organy17. Wśród innych, utrzymywanych przez gminę obiektów znajdowały się: żydowska szkoła ludowa, tzw. polska modlitewnia, przytułek dla sierot. W roku 1904 zrealizowana została przez Karola Korna budowa domu gminy wyznaniowej. Do tej pory wszystkie dokumenty przechowywano w prywatnych mieszkaniach18.

Bielska gmina prowadzona była przez ludzi opowiadających się za postępowym rozumieniem religii mojżeszowej. Widoczne to było już choćby przy doborze zatrudnionych rabinów19, a także w stosowanym nazewnictwie - w użyciu były pojęcia "tempel" nie "bóżnica", "rabin" zamiast "rebbe" oraz "gmina wyznaniowa" w miejsce "kahału". Starając się jednak aby ortodoksi, których szczególnie duża liczba napłynęła w poszukiwaniu pracy z Galicji do Bielska po roku 1870 pozostali w ramach gminy, utrzymywano specjalnie dla nich osobny dom modlitwy. Utrzymywano także specjalnego podrabina, pełniącego funkcje rabinackie dla ortodoksów. W roku 1890 został na tym stanowisku zatrudniony Menachem Mendel Stern, pełniący swoje obowiązki aż do swojej śmierci w roku 192820.

W drugiej połowie XIX wieku nastąpił najsilniejszy proces asymilacji pomiędzy ludnością żydowska a niemiecką. Żydzi należeli do niemieckich stowarzyszeń, takich jak: Leseverein, Theatherverein; posyłali dzieci do niemieckich szkół i brali udział w życiu kulturalnym i towarzyskim. Bardzo dobre stosunki łączyły także gminę wyznaniową z władzami gmin ewangelickich tak Bielska jak i Białej, zaś pastor Teodor Haase, starając się o mandat do parlamentu zabiegał o żydowskie głosy. Doprowadziło to do powstania wśród katolików podejrzeń, że miasto opanowała liberalno-ewangelicko-żydowska klika, wroga oczywiście Kościołowi21.

Koniec wieku XIX to jednak także narodzimy nowoczesnego antysemityzmu, który dał się również odczuć i w Bielsku. Niemieckie organizacje zaprzestały przyjmowania Żydów, z innych z kolei sami występowali. Sytuacja taka sprawiła jednak, iż Żydzi zmuszeni zostali do zakładania własnych organizacji, cały czas pozostając jednak w kręgu kultury niemieckiej22.

Wśród powstających organizacji znalazły się akademickie, jak założony w roku 1896 Jüdisch - akademische Ferialverbingung "Emunah"; samopomocowe, w tym powstały w roku 1894 "Israelitischer Hilfs und Krankenverein"; artystyczne ("Jüdisch - literarischer Verein, założony w roku 1896). W Bielsku powstała również, założona w roku 1889 pierwsza na terenie Austrii organizacja paramasońska Bielitz Humanitätsverin B`nei B`rith- Loża Austria23.

Spory był udział Żydów w rozwoju gospodarczym miasta. Pierwsze fabryki zaczęli oni zakładać w latach 30-tych XIX wieku, były to wszystko zakłady małe bądź średnie. W roku 1865 w rękach żydowskich były m. in.: 3 fabryki sukna, farbiarnia, 1 zakład apretury. Spośród 28 firm handlujących wełną i suknem 16 należało do Żydów24.

Końcem wieku XIX-go w Bielsku znalazły zwolenników idee syjonistyczne. Już początkiem lat 90-tych utworzone zostało stowarzyszenie "Haszachar", a w roku 1895 powstał Związek Młodzieży Syjonistycznej "Hasmonea". Przygotowywaniem młodzieży do emigracji do Palestyny zajmować się miał założony w roku 1914 oddział związku "Haszomer Hacair"25.

Temu rozwojowi kulturalnemu oraz organizacyjnemu towarzyszył wzrost liczebny ludności żydowskiej w Bielsku. I tak w roku 1880 zamieszkiwało miasto 1660 osób wyznania mojżeszowego, co stanowiło 12,7 % ogółu mieszkańców. Dziesięć lat później liczba ta wynosiła 1877 (13,6 %) a w roku 1890 już 2460 (14,8 %). Ostatnia statystyka w interesującym nas tutaj okresie pochodzi z roku 1910 i wymienia ona wśród mieszkańców Bielska 3024 Żydów, stanowiących 16,3 % ogółu DODAJ DO TEGO JAKIEŚ ZDIECIA I MUZYKE MYSLE ŻE POMOGŁAM