Question

Potrzebuję twórców musicali. Epoka romantyzmu. Potrzebuję na jutro..

Answer 1

Romantyzm - prąd ideowy, literacki i artystyczny. Funkcjonuje na tle zrywów wolnościowych i narodowowyzwoleńczych Europy. Panuje w okresie pomiędzy Wielką Rewolucją Francuską 1789 - 99 i Wiosną Ludów 1848.
Przyjmuje się, że w Polsce romantyzm funkcjonuje pomiędzy rokiem 1822 (data wydania pierwszego tomu poezji A. Mickiewicza) a Powstaniem Styczniowym 1863r.
Towarzyszące romantyzmowi dążenia do społecznych i politycznych przemian oraz do odrodzenia lub wyzwolenia narodowego, wywarły istotny wpływ na powstanie romantycznej filozofii i sztuki. Idee te wpływały też na styl życia i obyczaju.
Dominującym wyrazem kultury romantyzmu był sprzeciw wobec kultury dworskiej. Podstawę myślenia romantycznego stanowiło przeciwstawienie uczucia i rozumu, natury i cywilizacji, spontanicznej pierwotności życia i abstrakcyjnej wtórności rozumu. Bunt romantyczny nacechowany jest poczuciem głębokiego, tragicznego niepogodzenia i stanowi jedno z najistotniejszych znamion prądu.
Romantyzm w muzyce rozpoczyna się umownie w roku śmierci L.van Beethovena 1827r. a kończy się przechodząc w Neoromantyzm w 1848r. Trwa więc do daty powstania pierwszego poematu symfonicznego Franciszka Liszta "Co słychać w górach".
W Polsce romantyzm funkcjonuje nieco dłużej tj. do Powstania Styczniowego i również przechodzi w Neoromantyzm. W muzyce doby romantyzmu pojawiają się związki z folklorem, muzyką ludową, legendami i wierzeniami charakterystycznymi dla kultury włościańskiej. Pojawiają się tutaj skojarzenia tematyczne z poezją romantyczną. Romantyzm funkcjonuje w muzyce w 1 poł. XIXw. Jednak pierwszych elementów tej epoki można dopatrywać się już w Klasycyźmie np. u Mozarta ("Eine Kleine Nachtmuzik", "Romanza cz. II"). Zauważalne sš również w barokowych utworach Bacha, Händla i innych.
Podobne związki pomiędzy epokami odnajdujemy w obszarze malarstwa romantycznego inspirowanego napięciem, ładunkiem emocji i tajemniczością obrazów baroku.
W romantycznej poezji, muzyce i malarstwie daje się zauważyć wspólne cechy charakterystyczne dla epoki. Są to między innymi wątki liryczne, orientalne, narodowe, ludowe i wiara w świat pozazmysłowy. W sztuce Romantyzmu pojawiają się też tematy współczesne twórcom, takie jak idee wolnościowe i narodowowyzwoleńcze.
Romantyzm w malarstwie pojawił się nieco wcześniej niż w muzyce. Jego początek datowany jest na rok 1760 i trwał do połowy XIX w. Dzieła romantyków różnią się w malarstwie zarówno stylem jak i tematyką, lecz oprócz podanych wcześniej cech, można stwierdzić, że dla artystów tej epoki najistotniejsza była wiara w spontaniczność i możliwość wyrażania własnych uczuć. Malarze doby romantyzmu podobnie jak poeci i kompozytorzy tej epoki starali się wyrazić uczucia, posługujšc się dostępną im materią, narzędziami i środkami wyrazu.
Zwraca uwagę ich swoboda twórcza, odchodzenie od istniejšcych kanonów i ikonografii. W tej epoce zauważamy odchodzenie od konieczności trzymania się ustalonych reguł, od skrępowania. Zarówno w muzyce jak i w malarstwie sięga się po nowe formy wyrazu zapewniajšce nowe możliwości i dużą swobodę wypowiedzi artystycznej.
W muzyce bardzo rzadko pisze się fugi, nie tylko dlatego, że to jest polifonia, ale z tego powodu, że fuga musi mieć ustalony schemat: dux, comes, następstwa tonacji, itp. Takie uzależnienie jest obce romantykom. Chopin komponuje cykl "Preludiów" dlatego, że nikt nie określił jaką budowę ma mieć preludium. Dawało to całkowitą swobodę twórcy. Schubert wprowadza nowy gatunek muzyczny "moment musical" tj. chwila muzyczna, gdyż nie posiadał on ścisłego schematu. Mendelsson - Bartholdy komponuje pieśń bez słów, gdyż było jedynie wiadomo jakie cechy ma mieć pieśń ze słowami, natomiast "Pieśni bez słów" dawała artyście niezależnoć twórczą. Umiłowanie swobody wypowiedzi artystycznej jest również widoczna w obrazach malarzy epoki. Zwraca uwagę indywidualizm W. Blakea, który odrzucał dotychczasowe kanony obowiązujšce w sztuce. F.Goya podejmował wprawdzie tradycyjną tematykę, lecz przedstawiał ją w nowy, bardzo odmienny sposób. Pomimo, że był "pierwszym malarzem dworu", malując portret "Rodzina Karola IV" - nie chciał schlebiać królowi i dowiódł swej niezależności. W. Turner - wbrew przyjętym kanonom był (szczególnie pod koniec życia) malarzem światła. Jago malarstwo stało się opoką dla malarzy 2 poł. XIX w. E.Delacroix - to wspaniały kolorysta oraz rewolucjonista w zakresie gry światłocieni i dynamiki kompozycji obrazu. Tak więc subiektywizm wyrażania tematów jest wyraźnie widoczny wśród artystów romantyków zajmujących się kompozycją muzyczną oraz malarstwem.
Wątki liryczne w muzyce są chyba najbardziej charakterystyczne dla kompozycji epoki romantyzmu. W sposób istotny liryka zaznacza się w kompozycjach romantyków niemieckich , którzy stworzyli specjalny gatunek pieśni. Głównym inicjatorem był Franciszek Szubert (1797-1828). Tworzył on wszystkie podstawowe rodzaje pieśni - od zwrotkowej do wariacyjnej. W utworach odnosił się do słów czołowych poetów niemieckiego romantyzmu, takich jak: William Müller, Goethe i Schiller. Liryka tak charakterystyczna dla pieśni występuje też w balladach Karla Loewe - twórcy właściwego typu ballady romantycznej. Typową pieśń romantyczną zawierającą cechy liryczne stworzył Robert Schumman. Wykorzystał on głównie teksty poetów romantycznych, takich jak: Schiller, Goethe, Heine, Byron i innych. Schuman oprócz pieśni solowej, tworzył pieśni chóralne na dwa głosy męskie, żeńskie, mieszane oraz zespoły podwójne.
Posługiwał się techniką dwuchórową rozwijając fakturę chóralną i zdwojenia oktawowe niektórych głosów w pieśniach np.: "Andie Sterne" , "Ungewisses Licht".
Twórcami rozwiniętej rosyjskiej liryki solowej na fortepian są: Michał Glinka, Aleksander Borodin i Piotr Czajkowski.
W liryce fortepianowej wybitnymi twórcami są kompozytorzy czescy: Vaclav Jan Tomaek piszący pieśni z elementami folkloru. Są to "Eklogi", "Rapsodie", "Dytyramby" będące formą subiektywnej wypowiedzi muzycznej.
Liryka zawiera się też w miniaturach fortepianowych Johna Fielda (Nokturny). Najbardziej dojrzałe formy liryki fortepianowej stworzyli: Schuman, Mendelson i Chopin.
Feliks Mendelson - autor "Pieśni bez słów" w których panują dwa elementy: liryczna melodia i akompaniament. Kompozytor zaopatrywał niektóre miniatury w rodzaj przygrywki i postludium, na wzór pieśni solowej.
Mendelson jest też autorem popularnych w romantyzmie pieśni: gondolierów, myśliwskiej, ludowej, wiosennej oraz kołysanki.
Fryderyk Chopin - pod wpływem lirycznego świata ballady literackiej nie narzucającej żadnych formalnych ograniczeń, zależnie od nastroju i własnych przeżyć kształtował formę artystyczną określoną "tonem balladowym".
Również w operze XIX w. powstają utwory o tematyce i nastroju lirycznym. Głównymi przedstawicielami francuskiej opery lirycznej jest: Charles Francois Gounod, wykorzystujący jako libretto wątki miłosne I części "Fausta" Goethego, oraz "Romea i Julii" Szekspira. W tym kierunku poszli też inni twórcy np.: Leo Delibes - "Lakmé", Camille Saint - Saëns - "Henryk VIII", Jules Massenet - "Warter", "Thais", "Don Kichot".
Elementy liryczne, których głównym przedmiotem są przeżycia wewnętrzne, uczucia i doznania wyrażają się przede wszystkim w literaturze epoki. Pojawiają się one również w muzyce i malarstwie romantycznym. Elementy liryczne zauważalne są w przepojonych uczuciowością i indywidualizmem obrazach niemal wszystkich znaczących malarzy epoki romantyzmu i przedstawiane w różnych tematach. Na szczególną jednak uwagę zasługują nastrojowe pejzaże, ukazujące potęgę tworów natury i zjawisk atmosferycznych oraz małość i kruchość człowieka. Tematy te wyrażane odpowiednio dobranymi środkami plastycznymi przedstawiają nastrój i głębokie przeżycia artysty. Przykładem mogą być pejzaże C.G.Carusa , w których artysta wyraża treści psychiczne i ładunek uczuć powstały pod wpływem natury. Treści te są wyraźnie widoczne w malarskich kompozycjach: "Sztorm na Rugii", "Krajobraz goeognostyczny". Obrazy Caspara Davida Friedricha: "Mnich nad brzegiem morza", "Krzyż w górach", czteroobrazowy cykl "Pory dnia", "Mężczyzna i kobieta spoglądający na księżyc", "Kobieta w świetle zachodzącego słońca", są hołdem artysty wobec tworów natury i wyrazem głębokiej wiary. Pełne tajemniczości i niepokoju widoki, w które wkomponowane są pojedyncze osoby lub małe grupy ludzi ukazują jak małą i kruchą istotą jest człowiek w zestawieniu z naturą - tworem Boga. Liryczne treści odnajdujemy w obrazach J.M.W.Turnera - jednego z największych brytyjskich malarzy oraz pejzażystów XIX w. W jego kompozycjach malarskich stojących niekiedy na pograniczu abstrakcji, zaznacza się swoboda interpretacji kolorystycznej przedstawień nieba, mgieł i wody. Pejzaże Turnera pełne nastrojowego spokoju - "Spokój: pochówek na morzu", "Ostatnia droga Temeraire'a", "Wenecja: wschód księżyca" zderzają się z pełnymi ekspresji i dramatyzmu obrazami - "Statek niewolników", "Zamieć". Przedstawiane przez Turnera burze i zamiecie wyrażają przeświadczenie o kruchości człowieka wobec niszczącej potęgi przyrody. Jednocześnie promienne barwy i świetlistość jego obrazów świadczą o przekonaniu, że natura jest w istocie życiodajna i przyjazna człowiekowi. Wątki orientalne będące wynikiem zainteresowań XIX - wiecznej Europy tajemniczą kulturą wschodu przedstawiane w literaturze Romantyzmu, spotykamy również w innych obszarach sztuki tego okresu. Tematy orientalne pojawiają się w poemacie pianistycznym "Islamej" skomponowanym przez Milija Bałakiriewicza, inspirowane twórczością Liszta i Glinki. Joahim Rossini skomponował opery - "Tankred w Syrakuzach", "Włoszka w Algierze". W malarstwie - Antoine Jean Gros (1771 - 1835) - zrywa w zakresie techniki malarskiej z doktryną neoklasycyzmu. W jego kompozycjach pojawiają się masy form tworzące zespoły dynamiczne, ukazane w ekspresyjnej grze światła i cienia. W jego twórczości pojawiają się tematy orientalne przedstawione m.in. w obrazach - "Zadżumieni w Jaffie", "Murat w bitwie pod Abukirem". Jean Auguste Dominique Ingres (1780 - 1867) którego twórczość przypada czasowo na okres Romantyzmu, maluje w manierze klasycystycznej. Jednak i on nie może oprzeć się nastrojowym tematom orientu malując świat haremów - "Łaźnia turecka", "Odaliska", "Mała kąpiąca się". Tematy orientalne często pojawiają się w twórczości wspaniałego kolorysty, jednego z największych malarzy francuskiego romantyzmu. Eugene Delacroix (1798 - 1863) wyjeżdża w 1832 do Maroka i Algierii. Z wyprawy do Mahrebu przywozi zbiór rysunków i akwarel, które stają się materiałem do obrazów przedstawiających świat orientu. Delacroix jest autorem takich obrazów jak: "Kobiety algierskie", "Kaid", "Wesele żydowskie w Maroku", "Polowanie na lwa" (3 wersje), "Śmierć Sardanapala". Podobne motywy spotykamy też w twórczości innych artystów epoki romantyzmu oraz wśród malarzy reprezentatywnych dla innych kierunków malarstwa XIX w. (np. Jan Matejko - "Hassan topiący niewierną żonę").
Uczucia narodowe występują w twórczości artystycznej wszystkich europejskich krajów, lecz dla niektórych, będących w niewoli, w tym dla Polski, miały znaczenie pierwszoplanowe.
W muzyce narodowe uczucia patriotyczne wyrażają się m.in. w opracowanych przez J. Ursyna Niemcewicza "Śpiewach historycznych". W opracowaniu tego zbioru pieśni udział wzięli: Karol Kurpiński, Franciszek Lessel, Maria Szymanowska, Józef Deszczyński. Uczucia narodowe i patriotyczne zawiera "Warszawianka" K.Kurpińskiego powstała w okresie Powstania Listopadowego.
Muzyka o cechach narodowych wyraża się też w pieśniach polonezowych (Elsner), mazurkowych (Kurpiński), krakowiakowych (Mirecki). Stanisław Moniuszko pisał pieśni o charakterze narodowym utrzymane w polskich rytmach tanecznych np.: "Wezwanie do mazura", "Wesół i szczęśliwy". Uczucia narodowe w skandynawskiej muzyce wyrażają pieśni norweskiego kompozytora Edwarda Griega. Kierunek narodowy został zapoczątkowany w Norwegii przez Rikarda Nordaaka i wyraża się głównie w melodyce. W twórczości Griega przeważają pieśni zwrotkowe. Tworzył on cykle np.: "Wspomnienia z pól i fiordów", "Dziecko z gór". Twórczość fortepianowa Schuberta, Mendelsona, Chopina i Schumanna wzbudziła powszechne zainteresowanie w XIX w. Podobne gatunki utworów uprawiano w innych krajach. Spowodowało to, że otrzymały one swoisty narodowy charakter. Najwyraźniej zaznacza się to w tańcach czeskich (polki w różnych odmianach) B.Smetany, w tańcach słowiańskich A.Dvoraka, tańcach węgierskich J.Bramsa, tańcach hiszpańskich E.Grandosa oraz tańcach norweskich E.Griega. W operze romantycznej elementy narodowe pojawiają się w librettach twórców krajów słowiańskich (Polska, Rosja, Czechy).
Istotną rolę odegrały też w twórczości zachodnioeuropejskiej np.: w Niemczech: Weber - "Wolny strzelec", Wagner - "Śpiewacy norymberscy", we Francji, Bizet - "Carmen".
W twórczość o charakterze narodowym wplatają się motywy historyczne i idee wolnościowe. Podnoszą one ducha narodowego i działają ku pokrzepieniu serc.
Upadek niepodległości Polski w 1795r. spowodował likwidację teatrów dworskich. Jednak nadal żywa jest twórczość muzyczno - dramatyczna kompozytorów polskich. Elsner w latach 1795 - 1831 napisał 39 utworów scenicznych. Kurpiński - 29, Damse (1789 - 1852) - 59 utworów. Artyści w repertuarze starali się realizować narodowy kierunek okresu stanisławowskiego. Pojawiła się też tematyka historyczna np. w operach Elsnera - "Leszek Biały", "Król Łokietek", "Jagiełło w Tęczynie", Kurpińskiego - "Jadwiga Królowa Polski", "Zabobon czyli Krakowiacy i Górale".W operze europejskiej XIX w. wprowadzano często postacie historyczne np.: Spontini - "Ferdynand Cortez", Musorgski - "Borys Godunow", Saint - Saëns - "Henryk VIII".
W operze romantycznej pojawiają się też treci wolnościowe i akcenty społeczne wyraźnie widoczne w utworach takich kompozytorów jak : Auber - "La muette de Portici", Rossini - "Wilhelm Tell", Moniuszko - "Halka", "Paria". W sztukach plastycznych tej epoki tematy narodowe, wolnościowe i historyczne stają się dość powszechne. Powodem podejmowania tej tematyki jest sytuacja polityczna ówczesnej Europy. Czas niepokojów społecznych, wojen napoleońskich, zrywów wolnościowych wywarł istotny wpływ na ikonografię i formę artystyczną obrazów, grafik i rzeźb pierwszej połowy XIX w. Wielu artystów romantycznych jest świadkiem wojen i prześladowań. Niektórzy spośród nich włączają się w działania polityczne. Przykładem może być Caspar David Friedrich wspierajšcy niemiecki ruch patriotyczny w walce o wolność i zjednoczenie kraju. Tematy współczesne walki narodowowyzwoleńczej pojawiają się w obrazach Francisco de Goya y Lucientes - "2 maja 1808 rok", "Rozstrzelanie powstańców madryckich", cykl rycin pt. "Okropności wojny". Eugene Delacroix wykazuje się ogromną wrażliwością na wydarzenia współczesne kraju i Europy. Wyraża to między innymi w kompozycjach malarskich "Masakra na Chios", "Grecja na ruinach Missolungi" oraz "Wolność wiodąca lud na barykady". Tematyka wojen napoleońskich, widziana jednak przez pryzmat polskiej sytuacji politycznej pojawia się w obrazie Piotra Michałowskiego "Bitwa pod Samosierrą". Walce o wolność narodu polskiego poświęcił swoje rysunki Artur Grottger - "Kucie kos", "Znak". Podobne tematy, chociaż mniej przejmujące w swoim wyrazie spotykamy w obrazach Stanisława Chebowskiego - "Dwaj kosynierzy" i Leona Kaplińskiego - "Szlachta i lud". Przejmujący obraz sytuacji popowstaniowej zawarty jest w kompozycjach Artura Grottgera "Już tylko nędza", "Plac Zygmunta III", "Pochód na Sybir".
W obrazach Romantyzmu podejmujących tematy narodowe i wolnościowe nie należy doszukiwać się zgodności faktów. Swoboda wyrazu artystycznego tak charakterystyczna dla twórców tej epoki nacechowana dramatyzmem i symboliką przedstawia osobiste, subiektywne poglądy. Należy pamiętać, że dla artysty romantycznego bardziej istotne jest to co czuje i to w co wierzy niż obiektywna prawda.
Twórczość romantyków zarówno w literaturze jak w muzyce i sztukach plastycznych zwraca się często do wierzeń ludowych, baśni i opowieści, w których pojawiają się postacie fantastyczne, duchy, skrzaty, nimfy i inne. Motywy ludowe przenikają się z postaciami świata nierzeczywistego, ponadzmysłowego.
W pieśniach Johannesa Bramsa pojawiają się motywy ludowe w opracowaniach pieśni ludowych uważanych przez kompozytora za ideał liryki wokalnej. Również w rosyjskiej pieśni solowej pojawiają się opracowania licznych pieśni ludowych. Artyści rosyjscy, oprócz prostych pieśni zwrotkowych, tworzyli na tych motywach samodzielne utwory. Wariacje i przekomponowania zaliczano do tzw. Romansów. Pieśni o tematyce ludowej opracowali m.in. Milij Bałakuriew, Mikołaj Rimski - Korsakow, Michał Glinka, Aleksander Borodin.
Około stu romansów Czajkowskiego reprezentuje niemal wszystkie typy pieśni romantycznej, w których wykorzystano typową rosyjską melodykę. Również w operze XIX w. pojawia się tematyka fantastyczna wywodząca się z tradycji legend i baśni ludowych. Często inspiracją do libretta stawały się dzieła wielkiej literatury czerpiące tematy z tradycji ludowej. Przykładem może być "Wolny strzelec" K.M.Webera, wykorzystujący w szerokim zakresie ludowe legendy, baśniowość i fantastykę. Świat pozazmysłowy pojawia się też u Hektora Berlioza w "Symfonii Fantastycznej" składającej się z pięciu części: 1. Marzenia i namiętności, 2. Bal, 3. Wśród pól, 4. Droga na miejsce straceń, 5. Sabat czarownic. Na mitach starogermańskich oparta jest opera "Pierścień Nibelunga" Ryszarda Wagnera.
W Polsce początki zainteresowań ludowością zauważamy w "Krakowiakach i Góralach" Jana Stefaniego (1794r.). Do tematyki ludowej odnosił się F.Chopin w Mazurkach i Polonezach, Moniuszko w operach "Halka", "Straszny Dwór". Irracjonalny świat wierzeń i podań ludowych stanowił niewyczerpany zasób tematów dla malarzy, grafików i rysowników doby romantyzmu. Wśród niemieckich artystów, zainteresowanie światem baśni i legend wyraża się nie tylko w malarstwie i grafice warsztatowej. Godne uwagi są ilustracje do bajek np. C.Brentano realizuje w 1838r. cykl ilustracji do bajki - "Gdakacz, Gdakula i Gdakuleńka"; M. von Schwind jest autorem kompozycji pt. "Kopciuszek", "Wjazd rycerza Kuno von Falkenstein", "Rusałki pojące jelenia", Baśń o siedmiu krukach", "Liczyrzepa" i inne.
W malarstwie angielskim zwraca uwagę twórczość Wiliama Blake (1757 - 1827), artysty współczesnego Goyi, jednego z najbardziej oryginalnych malarzy przełomu XVIII i XIX w. W swoich obrazach przedstawia świat postaci pozazmysłowych odnosząc się często do tematów religijnych, traktowanych podobnie jak większość romantyków, w sposób bardzo subiektywny ("Dobry i zły anioł", "Przedwieczny", "Bóg osądzający Adama", "Szatan obsypujący Hioba trądem"). W twórczości W.Blake pojawia się też świat snów ("Drabina Jakubowa", "Zły sen Chrystusa", "Duch pchły"). Niepowtarzalny klimat zawarty został w obrazie "Zbrodnia i pokuta" (1847r.), którego autorem jest J.I.I.G.Grandville. Kompozycja wykonana została pod wpływem snu.
Francesco Goya jest autorem obrazów, grafik i rysunków (dom głuchego), w których pojawiają się nierealne postacie wywodzące się z legend, mitów i snów - ("Kolos", "Saturn pożerający jednego ze swoich synów", "Gdy rozum śpi budzą się upiory", "Sabat czarownic" i inne).
Romantyzm, który trwał około pół wieku wydał wielu wspaniałych poetów, kompozytorów, malarzy i rzeźbiarzy. Dlatego przedstawione zestawy dzieł nie wyczerpujš w pełni tematu. Dają jednak nauczycielowi możliwość wyboru i doboru przykładów kompozycji muzycznych i malarskich ilustrujšcych najistotniejsze cechy tej epoki. Przedstawione dzieła muzyczne i plastyczne zawierają treści wyrażone również w literaturze i wraz z tłem historycznym epoki mogą tworzyć obraz sytuacji politycznej i kulturowej w Europie schyłku XVIII i pierwszej połowy XIX w.

Bibliografia:

J.Chomiński, K.Wilkowska - Chomińska - "Historia muzyki" cz.II, Kraków 1990, Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
J.Lenica - "Na drogach emancypacji plakatu" W-wa 1960, Wydawnictwo Artystyczno - Graficzne RSW Prasa
J.P.Couchoud - "Sztuka francuska" t.2 W-wa 1985, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.H.W.Janson - "Historia Sztuki" W-wa 1993, Wydawnictwo Alfa - Philip Wilson.
A.Ryszkiewicz - "Malarstwo Polskie" W-wa 1989, Oficyna Wydawnicza Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe w Warszawie.
M.Rzepińska - "Siedem wieków malarstwa europejskiego", Wrocław, Warszawa, Kraków - Gdańsk 1979, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich.
B.Śmiechowski - "Z muzyką przez wieki i kraje" W-wa 1993, Polski Dom Wydawniczy Sp.z o.o.
"Tematy, Tradycje i Teorie w Sztuce Doby Romantyzmu" pod redakcją J.Białostockiego, W-wa 1981, P.W.N.

Answer 2

Alfred Einstein

Enrico Fubini