Question

Potrzebuję streszczenie tego co się działo na świecie od XVII-XIXw. Może być kopiowane

Answer 1

Po zakończeniu wojen napoleońskich w Europie nastąpiła recesja gospodarcza. Była ona związana głównie z kryzysem w przemyśle tekstylnym i metalowym oraz w rolnictwie. Problemy te spowodowały spadek koniunktury w przemyśle. Problemem były też słabe zbiory importowanej z USA bawełny. Odbiło się to szczególnie na Wielkiej Brytanii, której przemysł tekstylny był w dużym stopniu uzależniony od niej.

Szczyt kryzysu nastąpił w latach 1846-1847. Załamanie się rynku, spowodowane przez zarazę ziemniaczaną i wielki nieurodzaj zbóż, było jedną z głównych przyczyn Wiosny Ludów.
Okres po wojnach napoleońskich charakteryzował się także wzrostem wolnej konkurencji. W wyniku tego upadło wiele małych przedsiębiorstw. Często na rynku pozostawały tylko te wielkie, korzystające często z pomocy i opieki państwa. Zapoczątkowało to proces „koncentracji kapitału”, który miał jeszcze przybrać na sile w drugiej połowie tego stulecia.

Zyskujące coraz większe możliwości wielkie przedsiębiorstwa, zaczęły popierać i wspierać finansowo postęp naukowo-techniczny. Działanie to zapewniało im pozostanie na wolnym rynku, gdyż stosując innowacyjne technologie mogli zmniejszyć koszt produkcji, lub polepszyć jakość swych wyrobów. Między innymi dzięki tym działaniom, w początkach XIX wieku pojawiły się nowe wynalazki, które wpłynęły na rozwój i industrializację świata. Najważniejszymi wynalazkami tamtych czasów był statek parowy, lokomotywa Stephensona, odkrycie zjawiska indukcji elektrycznej, zbudowanie pierwszego telegrafu przez G. Morse’a. Na rozwój przemysłu wydobywczego duży wpływ miało powstanie pierwszych wież wiertniczych.

Nowe wynalazki i technologie powodowały duże zmiany w różnych gałęziach przemysłu. W Anglii zmechanizowano przemysł włókienniczy, co spowodowało wyparcie wyrobów tradycyjnego rzemiosła. Dzięki temu towary stały się bardziej dostępne i tańsze. W efekcie poprawiła się higiena, czego skutkiem było wydłużenie ludzkiego życia. Jednak mechanizacja przemysłu powodowała również niepokoje społeczne, gdyż maszyny często zabierały pracę ludziom. Zresztą sytuacja robotników była bardzo trudna. W państwach brak było jakiegokolwiek prawodawstwa socjalnego, co powodowało samowolę pracodawców. Znacznie wydłużył się dzień pracy, a w fabrykach często zatrudniano dzieci (gdyż można im było mniej płacić).

Gospodarka pierwszej połowy XIX wieku charakteryzowała się daleko idącą ochroną własnych rynków przez poszczególne państwa. Odbywało się to głównie przy pomocy zaporowych ceł, lub poprzez całkowity zakaz sprowadzania określonych towarów. Dopiero w 1846 roku, Wilka Brytania jako pierwsza zniosła cła protekcyjne. Był to początek odejścia od zasady merkantylizmu (cła ochronne), na rzecz leseferyzmu, czyli wolnej konkurencji (leisser faire – pozwolić działać).

Ważną przemianą, jaka nastąpiła w początkach XIX wieku, była powolna utrata przez rolnictwo dominującej roli w gospodarce wielu państw. Wiązało się to z osłabieniem roli dawnej szlachty i wzmocnieniem miejskiej burżuazji. W większości krajów zniesiono poddaństwo i przeprowadzono uwłaszczenie chłopów. Był to konieczny warunek industrializacji, gdyż dawni mieszkańcy wsi poszukując lepszych warunków życia przenosili się do miast, gdzie znajdowali pracę w wielkich fabrykach. Okres uwłaszczenia chłopów można uznać za początek kapitalizmu. Zniesienie poddaństwa spowodowało wielki wzrost migracji ze wsi do miast i znacznie przyspieszyło proces urbanizacji.

Rozwój kapitalizmu w drugiej połowie XIX wieku

Ze względu na rosnącą konkurencję, by móc utrzymać się na rynku, burżuazja i kapitalistyczne państwa przeznaczały ogromne sumy pieniędzy na badania naukowe. Spowodowało to wielki rozwój wynalazczości. Zmodernizowano przemysł hutniczy poprzez modernizację sposobu wytopu stali, powstanie pierwszych pieców hutniczych i pieców regencyjnych (piece martenowskie). Rozwinął się także szybki przepływ informacji, czego przykładem mogło być położenie kabla telegraficznego między USA a Wielką Brytanią. Graham Bell w 1876 roku wynalazł telefon. Rozwijał się także szybki transport, głównie dzięki udoskonaleniu kolei, oraz wynalezieniu silnika spalinowego. Pod koniec XIX wieku powstał pierwszy samochód oraz silnik wysokoprężny stworzony przez R. Diesla. Powstawało także wiele urządzeń ułatwiających codzienne ludzkie życie, czego przykładem może być lodówka. W XIX wieku nastąpił też wielki rozwój badań nad prądem. Powstała pierwsza prądnica o stałej mocy, a Tomasz Edison wynalazł żarówkę, oraz stworzył pierwszą elektrownię na prąd zmienny

XIX wiek charakteryzował się także rozwojem i upowszechnieniem edukacji. Działo się tak, gdyż państwo potrzebowało silnej i sprawnej administracji, natomiast przemysłowcy umiejących czytać robotników. W związku z tym w wielu krajach pojawił się obowiązek szkolny.

Wiek XIX jest także stuleciem postępu medycyny. Odkryto bakterie i wynaleziono szczepionki (L. Pasteur), promienie X (W. Roentgen) czy witaminy (Polak K. Funk). Wraz z rozwojem medycyny nastąpiła także zdecydowana poprawa w dziedzinie higieny. Czynniki te spowodowały eksplozje demograficzną. Ludność świata zwiększała się w niespotykanym dotąd tempie, co powodowało liczne problemy społeczne, ale pozwalało także na kolonizację i zagospodarowanie nowych przestrzeni takich jak Syberia, Dziki Zachód, czy Australia.

Kolejną charakterystyczną dla gospodarki drugiej połowy XIX wieku cechą, była koncentracja produkcji i zastąpienie wolnej konkurencji przez gospodarkę monopolistyczną, czyli taką, gdzie dominującą pozycję osiągało jedno lub kilka największych przedsiębiorstw. Monopole, czyli zrzeszenia fabryk i spółek, stawały się jedynymi producentami określonych towarów i mogły dyktować ich ceny. W tym czasie powstawały związki przedsiębiorstw, takie jak kartel, czyli zrzeszenie niezależnych, wolnych zakładów, syndykat będący zrzeszeniem przedsiębiorstw, które wspólnie kupują i sprzedają. Powstawały także trusty zrzeszające kilka przedsiębiorstw mających wspólny zarząd, oraz koncerny, które zrzeszały przedsiębiorstwa z różnych gałęzi gospodarki (wszystkie etapy produkcji dobra finalnego, na przykład od wydobycia, przez hutnictwo, do budowy statków) Wielkie firmy potrzebowały też często dodatkowego kapitału na swój dalszy rozwój. Spowodowało to powstawanie spółek akcyjnych, w których każdy, najmniejszy nawet akcjonariusz miał swój niewielki udział i mógł partycypować w zyskach.

Wiek XIX charakteryzował się także poszukiwaniem nowych surowców i nowych źródeł energii. Wiek XIX nazywany jest często stuleciem pary i elektryczności. W związku ze zwiększającym się zapotrzebowaniem na energię zwiększano wydobycie węgla, tworzono elektrownie wodne, wykorzystywano coraz więcej stali, czy ropy naftowej (powstała lampa naftowa Ignacego Łukasiewicza). Wynalazcy zaczęli także poszukiwać coraz szybszej i sprawniejszej łączności, czego skutkiem było powstanie wielkich kanałów: sueskiego, kilońskiego i panamskiego. Wynaleziono radio i telegram. Bracia Wright wynaleźli także samolot, a wcześniej stworzono pierwsze balony.

W XIX wieku nastąpił wielki postęp cywilizacyjny i związany z nim rozwój nauki. Pojawiła się teoria ewolucji Darwina, pozytywizm A. Comte’a czy liberalizm J. S. Milla, będący uzasadnieniem wolnego rynku. Szerokie masy społeczeństwa zaczęły mieć dostęp do zdobyczy cywilizacji, nastąpił rozwój kultury masowej. W kwestiach społecznych ważnym wydarzeniem była walka o emancypacje kobiet (sufrażystki). Zaczęto tworzyć także ustawodawstwo socjalne, którego głównymi przejawami był zakaz pracy dzieci, powszechność ubezpieczeń, oraz prawo do strajku.

XIX wiek stworzył także nowe potęgi gospodarcze na mapie politycznej świata. USA po otrząśnięciu się z wojny domowej, zaczęło dominować w światowej gospodarce i handlu. Po zjednoczeniu w 1871 roku wzbogacone francuską kontrybucja Niemcy zaczęły zyskiwać coraz większe znaczenie w świecie, co spowodowało ich dążenie do nowego podziału kolonialni. Japonia po tym jak została zmuszona przez USA do wyjścia z izolacjonizmu, poprzez reformy „Meidżi” weszła na drogę kapitalistycznego rozwoju.

Główne pojęcia i teorie polityczne wiążące się z XIX-wiecznym rozwojem gospodarczym to imperializm, czyli dążenie do politycznego, lub ekonomicznego dominowania wielkich mocarstw nad resztą świata, oraz kolonializm będący skutkiem gospodarki kapitalistycznej i nacjonalistycznych tendencji mocarstw. W wieku XIX powstały także nowoczesne formy ustrojowe, takie jak monarchia konstytucyjna czy republika parlamentarna, często o charakterze parlamentarno-gabinetowym. W związku z tym powstały także wielkie partie polityczne o ogólnonarodowym programie.

Nie wiem, czy o to dokładnie chodziło :)

Answer 2

Przyczyny wybuchu powstania Chmielnickiego:
~ dążenie magnatów polskich do uczynienia z kozaków chłopów pańszczyźnianych
~ dążenie kozaków do zwiększenia rejestru kozackiego
(rejestr kozacki: spis kozaków - żołnierzy będących
na usługach Rzeczpospolitej i otrzymujących żołd)
~konflikty wyznaniowe, próby narzucenia kozakom uni brzeskiej
~ osobista niechęć Chmielnickiego do polskiej szlachty

Ważne daty:
1648 - wybuch powstania kozackiego pod dowództwem Bohdana Chmielnickiego
1648 - zwycięskie bitwy kozaków pod Żółtymi Wodami, Korsuniem i Piławcami
1649 - ugoda w Zborowie po oblężeniu Zbaraża
1651 - wygrana polaków w bitwie pod Beresteczkiem
1651 - ugoda w Białej Cerkwi
1654 - ugoda w Perejasławiu (między Chmielnickim, a Rosją)
1658 - ugoda w Hadziaczu - utworzenie Rzeczpospolitej Trzech Narodów
1667 - pokój w Andruszowie (między Rosją, a Polską)

Skutki powstania Chmielnickiego:
~ zmniejszenie i zubożenie ludności ukraińskiej
~ podzielenie Ukrainy między Polske a Rosje
~ wzrost znaczenia Rosji i Turcji
~ osłabienie Polski
~ utrata ziem wschodnich

 

Elekcja - powoływanie monarchów oraz dostojników świeckich i duchownych przez obiór. Na elekcji szlachta głosowała województwami w obecności posłów, którzy odnosili jej głosy do senatu

Królowie elekcyjni:

Henryk Walezy 1573 ? 1575
Stefan Batory 1575 ? 1586
Zygmunt III Waza 1587 ? 1632
Władysław IV Waza 1632 ? 1648
Jan II Kazimierz 1649 ? 1668
Michał Korybut Wiśniowiecki 1669 ? 1673
Jan III Sobieski 1674 ? 1696
August II Mocny 1697 ? 1704 oraz 1709 ? 1733
Stanisław Leszczyński 1704 ? 1709 oraz 1733 ? 1736
August III Sas 1736 ? 1763
Stanisław August Poniatowski 1764 ? 1795

 

 DEMOKRACJA SZLACHECKA

Demokracja szlachecka jest to ustrój polityczny Królestwa Polskiego, a następnie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wykształcił się on pod koniec XV wieku. Gwarantował on stanowi szlacheckiemu prawo głosowania i decydowania o sprawach państwa.

NARODZINY DEMOKRACJI SZLACHECKIEJ

Wzrost liczby ludności wiązał się z automatycznym zwiększeniem zapotrzebowania na zboże. Jego uprawa przynosiła wielki zysk właścicielom ziemi. Rycerze, którzy mieli jej najwięcej, zaczęli wynajmować ludzi do pracy w swych ogromnych gospodarstwach, zwanych folwarkami.
Walka przestała być sposobem na utrzymanie się rycerstwa, mieli oni przecież duży zysk ze swych gospodarstw. Rycerze zmieniali swój tryb życia, przekształcając się stopniowo w szlachtę.
Dla władców liczyło się poparcie szlachty. Dając jej coraz to nowe przywileje, chcieli pozyskać jej przedstawicieli do walki.
W ten sposób narodziła się demokracja szlachecka.

PRZYWILEJE SZLACHECKIE

Władcy nadawali szlachcie przywileje, czyli uprawnienia i uchylenia prawa w stosunku do nich. Działo się tak dlatego, że władcy chcieli uzyskać poparcie szlachty w różnych sytuacjach, takich jak uznanie dziedzica tronu czy pozyskanie rycerzy do prowadzenia wojen.
Szlachta uzyskała dzięki nim znaczące miejsce w państwie.
W 1374 roku w Koszycach Ludwik Węgierski nadał szlachcie pierwsze istotne przywileje, by uznali oni nowego następcę tronu – jego córkę. Szlachta została zwolniona z podatków, z wyjątkiem dwóch groszy od łana chłopskiego, co sprawiło, że jeszcze bardziej się wzbogaciła. Służba wojskowa poza granicami państwa stała się odpłatna i dobrowolna. Przedstawiciele tego stanu nie musieli także budować i utrzymywać zamków obronnych
W latach 1422-1433 Władysław Jagiełło zapewnił szlachcie nietykalność osobistą i majątkową. Król nie mógł także bić monety bez uzyskania zgody Rady Królewskiej.
W roku 1454 Kazimierz Jagiellończyk ustanowił, że bez zgody sejmików ziemskich nie mogły być ustanawiane nowe prawa i podatki. Szlachta miała wiec realny wpływ na prawo obowiązujące w państwie, a król bez jej przyzwolenia nie mógł nałożyć na nią podatków.
Czterdzieści dwa lata później za sprawą Jana Olbrachta szlachtę zwolniono z opłat celnych. Ograniczono także prawa chłopów i mieszczan.

NIHIL NOVI

W 1505 roku na sejmie radomskim uchwalono konstytucję Nihil Novi(łac. nic nowego). Zakazywała ona królowi wprowadzania nowych ustaw bez zgody senatu i izby poselskiej. Nie mógł on także wprowadzać żadnych zmian w przywilejach i prawach szlachty. Ukonstytuowano także sejm złożony z senatu, izby poselskiej i króla.
Uchwalenie tej konstytucji uważa się za początek demokracji szlacheckiej w Polsce.

SEJM WALNY

Sejm walny był zgromadzeniem decydującym o prawie Rzeczypospolitej. Przy pomocy tego organu szlachta sprawowała władzę w państwie.
W skład sejmu walnego wchodził senat, izba poselska oraz król.
Przed ukształtowaniem się sejmu szlachta gromadziła się na sejmikach ziemskich, które później decydowały o wyborze posłów reprezentujących dany region. Posłowie ci tworzyli izbę poselską.
Dawna rada królewska przeistoczyła się w senat. Jego członkami byli zatem arcybiskup, biskupi, wojewodowie, kasztelanowie, kanclerz, podkanclerzy, marszałek oraz podskarbi. Członkiem senatu nie zostawało się drogą wyboru, lecz z racji pełnienia wysokiego stanowiska.
Podstawową zasadą sejmu walnego była jednomyślność.
Ustawa przechodziła najpierw przez izbę poselską, gdzie poddawana była głosowaniu i dyskusji. Następnie trafiała do senatu, w którym tylko dyskutowano. Na tej podstawie król dokonywał ostatecznych poprawek i zarządzał ogłoszenie. Ustawa nie zostawała uchwalona w przypadku sprzeciwu któregokolwiek z członków sejmu.
Sejm zbierał się co dwa lata na sesjach ordynaryjnych, na okres sześciu tygodni, lub na sesjach ekstraordynaryjnych trwających nie dłużej niż dwa tygodnie. Sejm zwykle obradował w Warszawie, a co sześć lat w Grodnie. Czasem zbierał się on także w Piotrkowie.

 

KULTURA ROMAŃSKA

Okres romański (obejmuje koniec X-XII w.) szerzący się początkowo głównie na południu dzisiejszej Francji i rozszerzający się na inne obszary. W czasach wczesnego średniowiecza Kościół był najważniejszym sponsorem sztuki; wspomagał nie tylko budowę kościołów, lecz także malarstwo i rzeźbę, przede wszystkim o tematyce religijnej.
W okresie tym zachodziły wielkie zmiany w kulturze i sztuce - chrześcijański Zachód powoli wychodził z okresu barbaryzacji spodowodowanej upadkiem Cesarstwa Rzymskiego i najazdami germańskimi.Sztuka romańska była związana przede wszystkim z chrześcijaństwem. Głównymi jej ośrodkami były klasztory (benedyktynów, cystersów, norbertanów, kanoników regularnych) i stolice diecezji. Objęcie patronatem przez cesarstwa (w Niemczech) i panów feudalnych pozwolił na jej rozwój.Treści religijne przekazywane były przez rzeźbę architektoniczną i uzupełniane przez malarstwo ścienne. Źródłem dochodów były dary pielgrzymów odwiedzających miejsca kultu świętych. Pielgrzymki wiernych, którzy pragnęli modlić się przy relikwiach męczenników wiary chrześcijańskiej, były coraz liczniejsze. Aby relikwie te lepiej ochronić, a zarazem prezentować w jak najokazalszy sposób, zaczęto rozbudowywać kościoły, w których je przechowywano.


Malarstwo w średniowieczu skupiało się na Bogu. Obrazy przedstawiały sceny biblijne, postacie świętych lub sąd ostateczny. Średniowieczne malarstwo wyróżniało się prostotą, brakiem perspektywy, niesygnowaniem dzieł. Powszechne było również malowanie ikon lub malowideł ściennych. Początkowo malarstwem zajmowali się mnisi. Średniowieczni twórcy sądzili, że znacznie ważniejsze od harmonii i symetrii w sztuce jest bogactwo barw i przepych. Uważano nawet, że materialne piękno i blask są odbiciem światła boskiego, a używając kosztownych materiałów i tworzyw, składa się hołd Bogu.Na ścianach kościołów malowano całe przypowieści biblijne. Dla ludzi, którzy w większości nie potrafili czytać, oglądanie fresków było praktycznie jednym z niewielu sposobów poznania Słowa Bożego.Malarstwo romańskie to też miniatury, którymi ozdabiano szczególnie cenione rękopisy, ewangeliarze, psałterze, mszały oraz właśnie freski.

Prace o mniejszych wymiarach zachowały się głównie w postaci ilustracji do romańskich eposów i kronik ,gdzie bogato zdobione liternictwo też często nawiązywało do tematów religijnych . Pełne przepychu ilustracje zamieszczane w ręcznie pisanych egzemplarza Pisma Świętego odzwierciedlają nie tylko poświęcenie bogobojnego mnicha , który je tworzył, lecz również pychę możnowładcy , który , zamawiając je , pragnął poszczycić się swym bogactwem . Najsłynniejszy z rękopisów wykonanych w Anglii w XII w . powstał w Winchester i obecnie znajduje się w tamtejszej bibliotece katedralnej .

Literatura średniowiecza była podporządkowana Bogu i wierze ( teocentryzm ) Bóg Stworzył świat , uosobił dobro piękno i prawdę . Ludzie uznawali wyższość dóbr duchowych nad doczesnymi , różne zjawiska przyrody interpretowano jako znaki od Boga , a w filozofii dominowała myśl o życiu po śmierci . Rozwijało się także piśmiennictwo - poezja religijna oraz eposy rycerskie (pierwszy z nich to słynna "Pieśń o Rolandzie").

Rzeźby romańskie miały przedstawiać zgromadzonym w kościołach wiernym sceny o tematyce religijnej, na przykład wizerunek Chrystusa Króla czy Sąd Ostateczny. Rzeźba romańska była wykonywana najczęściej w kamieniu.Tematyka kamiennych rzeźb związana była z Pismem Świętym, głównie Starym Testamentem, a także Żywotami świętych. Częste były również motywy zwierzęce i roślinne symbolizujące, m.in. walkę dobra ze złem. Była to tak zwana "Biblia dla ubogich", ponieważ przybliżała osobom nie umiejącym czytać (czyli większości społeczeństwa) prawdy wiary i następstwa ich nieprzestrzegania. Rzeźbiono nie tylko w kamieniu, ale także w drewnie i brązie.

 

 Skutki wojen XVII wiecznych dla Polski

 W XVII wieku Polska prowadziła wiele wojen ze Szwecją, Rosją i Turcją. Niestety niosły one za sobą mnóstwo strat w gospodarce, polityce, a także kulturze.
Skutki wojen dla Rzeczpospolitej w wiekszości były negatywne. Ponieśliśmy duże straty terytorialne. Utraciliśmy większość Inflant, województwo siewierskie, czernichowskie i smoleńskie, a także lewobrzeżną część Ukrainy. W polityce zaczęła szerzyć się korupcja, zrywano sejmiki ziemskie, a wzrost znaczenia wielkich rodów doprowadził do powolnej decentralizacji władzy. Szlachta z kolei wykorzystała długi okres bezkrólewia i zaczęła organizować liczne konfederacje i rokosze. W okresie po wojennym wykształcił się nowy ustrój polityczny - oligarchia magnacka. Rzeczpospolita utraciła też silną pozycje w Europie, doszło także do upadku szkolnictwa. Gospodarka zaczęła podupadać, gdyż podczas wojen wiele pól i upraw zostało zniszczonych, a rolnicy stracili swoje gospodarstwa. Nastąpił spadek zapotrzebowania na polskie towary i zastój w handlu z innymi państwami. Dochody państwa znacznie się zmniejszyły. Rzeczpospolita przestała być narodem tolerancji religijnej, gdyż nasi wrogowie, czyli Turcy, Rosjanie i Szwedzi nie byli katolikami. W dziedzinie kultury także ponieśliśmy straty. Zniszczono wiele kościołów i pałaców, skradziono dzieła sztuki i cenne książki. Podczas wojen zginęło wiele ludzi, więc znacznie zmniejszyła sie liczba ludności.
Jednak były tez skutki pozytywne. Dzięki wojnie nastąpił rozwój polskiego wojska - wprowadzono zmiany w organizacji, uzbrojeniu i taktyce prowadzenia bitew.
Przez wojny XVII wieczne Polska została bardzo osłabiona. Chociaż dzielnie walczyliśmy i zdobyliśmy zwycięstwo, skutki tych wojen były w wiekszości negatywne. Wiele lat trwała naprawa Rzeczpospolitej.