Kwaśne deszcze – przyczyny i skutki Sabina Ludwikowska
Zanieczyszczanie środowiska naturalnego jest problemem światowym od zamierzchłych czasów. Już na początku pierwszego wieku naszej ery Pliniusz Starszy narzekał na szkody wyrządzone przez dymy zakładów wytapiających metale. Jednak aż do XVIII wieku człowiek nie powodował wyraźnych zaburzeń w przyrodzie. XVIII wiek przyniósł jednak niespotykany rozwój działalności gospodarczej, a od połowy XIX wieku skutki tej działalności stały się wyraźnie odczuwalne na całej Ziemi. Jedną z przyczyn degradacji środowiska są kwaśne deszcze. Normalny deszcz wykazuje pH=5,6, co odpowiada pH roztworu dwutlenku węgla w wodzie. Przyczyną powstawania kwaśnych deszczy, których pH jest mniejsze od 5,6 a nawet osiąga wartość 2,0 są zanieczyszczenia spowodowane głównie przez SO2 i tlenki azotu. Przebiegające w powietrzu reakcje powodują, że odczyn opadów atmosferycznych wykazuje znaczne odchylenia od pH=5,6. Odczyn opadów atmosferycznych w krajach Europy oscyluje w granicach od pH=2 do pH=9. Wartości pH nie są stałe i niezmienne lecz zależą od wielu czynników. Deszcz jest bardziej kwaśny po długim okresie suszy i bezwietrznej pogody, która sprzyja gromadzeniu się w powietrzu zanieczyszczeń. Stwierdza się również, że niewielkie opady deszczu są często bardziej kwaśne, niż obfite opady, które rozcieńczają opadające kwasy. Duży wpływ ma również kierunek wiejącego wiatru, który przenosi zanieczyszczenia. Kwaśne deszcze zatruwają rośliny, zwierzęta, ludzi. Obserwujemy częste zjawisko wymierania lasów, uszkodzenia drzew, a nawet wyginięcia niektórych gatunków całkowicie. Przy spadku pH poniżej 5 uwalniają się z gleby toksyczne jony metali: Pb, Zn, Cu, Al, Cd. Dalszy spadek pH powoduje degradację gleby. Szkody wywołane kwaśnymi deszczami obserwuje się również na obiektach budowlanych. Ostatnie 25 lat poczyniło większe spustoszenie wśród starożytnych obiektów w Atenach niż poprzednie 2500 lat. Kwaśne opady powodują tragiczne skutki dla ubogich w pożywienie jezior. Większość zwierząt wodnych czuje się dobrze przy pH=6. Rak rzeczny wymaga jednak wody o znacznie wyższym pH. Przy pH=5 ginie większość ryb. Żyje jeszcze okoń i szczupak, ale tylko z pewnej części ich ikry rodzą się młode. Przy pH=4 pozostaje węgorz i niektóre rośliny, owady i plankton. Obecność SO2 i NOx w powietrzu wywołuje schorzenia układu oddechowego i krążeniowego, a może nawet doprowadzić do śmierci (np. smog – Londyn 1952r.) Polska znajduje się w ścisłej czołówce państw, które emitują znaczne ilości tlenku siarki i azotu do atmosfery. SO2 powstaje głównie w wyniku spalania paliw zanieczyszczonych siarką. Za każdym razem, kiedy spalamy 1 kg węgla kamiennego około 10 g siarki zostaje utlenione i ulatuje w powietrze w postaci SO2. W przypadku spalania 1 dm³ oleju opałowego i napędowego do atmosfery przedostaje się około 2 g siarki w postaci SO2. Tlenki azotu powstają w czasie wysokotemperaturowego (czyli w temp. 1208-1765°C) spalania paliw. Procesy takie zachodzą w elektrociepłowniach, w przemyśle i gospodarstwach domowych. Wielkość tej emisji wydatnie zwiększają samochody, statki i samoloty. Podczas spalania 1 kg gazu ziemnego powstaje ok. 13 g NOx. Przejechanie samochodem osobowym 1 km drogi wyzwala 2 g NOx, a na tej samej drodze duże samochody ciężarowe i autobusy emitują ok. 13 g NOx. Samochody wyposażone w katalizator wydzielają znacznie mniej tlenków azotu. Chcąc ograniczyć emisję tych tlenków należy: odsiarczyć paliwa i gazy spalinowe, doprowadzić do całkowitego spalania paliw oraz ograniczyć emisję NOx przez powszechne stosowanie katalizatorów w samochodach. Po przejściu gazów spalinowych nad ogrzanym katalizatorem zachodzą reakcje eliminujące nie tylko NOx, ale także szkodliwe CO i CxHy. Powszechne stosowanie katalizatorów w samochodach pociąga za sobą konieczność wprowadzenia benzyny bezołowiowej zamiast benzyny zawierającej Pb(C2H5)4. W wyniku spalania etyliny powstaje obok PbO niezwykle toksyczny dla zwierząt i roślin kation Pb(C2H5)3+. Głównym jego źródłem jest benzyna, która nie uległa spaleniu tj. około 2% paliwa. Przy biegu jałowym i przy rozruchu silnika ilość niespalonej benzyny wzrasta do 30%. Czy uda nam się zatrzymać degradację środowiska naturalnego, aby oddychać zdrowym powietrzem? To zależy od nas samych. Referat przygotowałam w celu gromadzenia materiału do realizacji treści edukacji ekologicznej.
Literatura:
1.W.Skinder, Chemia a ochrona środowiska, Warszawa 1991, WSiP 2.Z.Kozłowski, R,Gutowski, Chemia nieorganiczna dla techników chemicznych, Warszawa 1993, WSiP 3.S.Tilling, A.Nisbet, K.Chell, Kwaśne deszcze, zbadaj to sam, Warszawa 1992, WSiP
Kwaśne deszcze – przyczyny i skutki
Sabina Ludwikowska
Zanieczyszczanie środowiska naturalnego jest problemem światowym od zamierzchłych czasów. Już na początku pierwszego wieku naszej ery Pliniusz Starszy narzekał na szkody wyrządzone przez dymy zakładów wytapiających metale. Jednak aż do XVIII wieku człowiek nie powodował wyraźnych zaburzeń w przyrodzie. XVIII wiek przyniósł jednak niespotykany rozwój działalności gospodarczej, a od połowy XIX wieku skutki tej działalności stały się wyraźnie odczuwalne na całej Ziemi.
Jedną z przyczyn degradacji środowiska są kwaśne deszcze. Normalny deszcz wykazuje pH=5,6, co odpowiada pH roztworu dwutlenku węgla w wodzie. Przyczyną powstawania kwaśnych deszczy, których pH jest mniejsze od 5,6 a nawet osiąga wartość 2,0 są zanieczyszczenia spowodowane głównie przez SO2 i tlenki azotu. Przebiegające w powietrzu reakcje powodują, że odczyn opadów atmosferycznych wykazuje znaczne odchylenia od pH=5,6. Odczyn opadów atmosferycznych w krajach Europy oscyluje w granicach od pH=2 do pH=9. Wartości pH nie są stałe i niezmienne lecz zależą od wielu czynników. Deszcz jest bardziej kwaśny po długim okresie suszy i bezwietrznej pogody, która sprzyja gromadzeniu się w powietrzu zanieczyszczeń. Stwierdza się również, że niewielkie opady deszczu są często bardziej kwaśne, niż obfite opady, które rozcieńczają opadające kwasy. Duży wpływ ma również kierunek wiejącego wiatru, który przenosi zanieczyszczenia. Kwaśne deszcze zatruwają rośliny, zwierzęta, ludzi. Obserwujemy częste zjawisko wymierania lasów, uszkodzenia drzew, a nawet wyginięcia niektórych gatunków całkowicie. Przy spadku pH poniżej 5 uwalniają się z gleby toksyczne jony metali: Pb, Zn, Cu, Al, Cd. Dalszy spadek pH powoduje degradację gleby.
Szkody wywołane kwaśnymi deszczami obserwuje się również na obiektach budowlanych. Ostatnie 25 lat poczyniło większe spustoszenie wśród starożytnych obiektów w Atenach niż poprzednie 2500 lat.
Kwaśne opady powodują tragiczne skutki dla ubogich w pożywienie jezior. Większość zwierząt wodnych czuje się dobrze przy pH=6. Rak rzeczny wymaga jednak wody o znacznie wyższym pH. Przy pH=5 ginie większość ryb. Żyje jeszcze okoń i szczupak, ale tylko z pewnej części ich ikry rodzą się młode. Przy pH=4 pozostaje węgorz i niektóre rośliny, owady i plankton.
Obecność SO2 i NOx w powietrzu wywołuje schorzenia układu oddechowego i krążeniowego, a może nawet doprowadzić do śmierci (np. smog – Londyn 1952r.)
Polska znajduje się w ścisłej czołówce państw, które emitują znaczne ilości tlenku siarki i azotu do atmosfery.
SO2 powstaje głównie w wyniku spalania paliw zanieczyszczonych siarką. Za każdym razem, kiedy spalamy 1 kg węgla kamiennego około 10 g siarki zostaje utlenione i ulatuje w powietrze w postaci SO2. W przypadku spalania 1 dm³ oleju opałowego i napędowego do atmosfery przedostaje się około 2 g siarki w postaci SO2. Tlenki azotu powstają w czasie wysokotemperaturowego (czyli w temp. 1208-1765°C) spalania paliw. Procesy takie zachodzą w elektrociepłowniach, w przemyśle i gospodarstwach domowych. Wielkość tej emisji wydatnie zwiększają samochody, statki i samoloty. Podczas spalania 1 kg gazu ziemnego powstaje ok. 13 g NOx. Przejechanie samochodem osobowym 1 km drogi wyzwala 2 g NOx, a na tej samej drodze duże samochody ciężarowe i autobusy emitują ok. 13 g NOx. Samochody wyposażone w katalizator wydzielają znacznie mniej tlenków azotu.
Chcąc ograniczyć emisję tych tlenków należy: odsiarczyć paliwa i gazy spalinowe, doprowadzić do całkowitego spalania paliw oraz ograniczyć emisję NOx przez powszechne stosowanie katalizatorów w samochodach. Po przejściu gazów spalinowych nad ogrzanym katalizatorem zachodzą reakcje eliminujące nie tylko NOx, ale także szkodliwe CO i CxHy. Powszechne stosowanie katalizatorów w samochodach pociąga za sobą konieczność wprowadzenia benzyny bezołowiowej zamiast benzyny zawierającej Pb(C2H5)4. W wyniku spalania etyliny powstaje obok PbO niezwykle toksyczny dla zwierząt i roślin kation Pb(C2H5)3+. Głównym jego źródłem jest benzyna, która nie uległa spaleniu tj. około 2% paliwa. Przy biegu jałowym i przy rozruchu silnika ilość niespalonej benzyny wzrasta do 30%.
Czy uda nam się zatrzymać degradację środowiska naturalnego, aby oddychać zdrowym powietrzem? To zależy od nas samych.
Referat przygotowałam w celu gromadzenia materiału do realizacji treści edukacji ekologicznej.
Literatura:
1.W.Skinder, Chemia a ochrona środowiska, Warszawa 1991, WSiP
2.Z.Kozłowski, R,Gutowski, Chemia nieorganiczna dla techników chemicznych, Warszawa 1993, WSiP
3.S.Tilling, A.Nisbet, K.Chell, Kwaśne deszcze, zbadaj to sam, Warszawa 1992, WSiP