kwas acetylooctowy C4H6O3 lub CH3-CO-CH2-COOH. - organiczny związek chemiczny - najprostszy ketokwas - występuje w ogranizmie człowieka jako produkt pośredni metabolizmu tłuszczów - łatwo ulega rozkładowi do dwutlenku węgla i acetonu - stosowany w syntezie do otrzymywania związków organicznych
CO TO SĄ SOLE? związki chemiczne wywodzące z kwasów, których roztwory wodne zawierająkationy metali. Złożone są z atomów metali połączonych z resztamikwasowymi. Sole są ciałami stałymi, krystalicznymi. Ich rozpuszczalnośćw wodzie jest zróżnicowana od bardzo dobrej do bardzo słabej. W solachamonowych metali jest zastąpiony grupą NH4. Sole są produktami wielureakcji chemicznych, a przede wszystkim kwasów z zasadami, kwasów zmetalami i tlenkami metali. Roztwory wodne soli oraz stopione soleprzewodzą prąd elektryczny.
RODZAJE SOLI ZE WZGLĘDU NA SKŁAD – sole tlenowe- nazwy tych soli mają końcówkę -an - sole beztlenowe- nazwy tych soli mają końcówkę –ek -sole proste -sole podwójne -sole wielokrotne - wodorosole - hydroksole - sole obojętne Sole tlenowe- pochodne od kwasów tlenowych, na przykład: -siarczany (VI) Na2SO4, MgSO4 -azotany (V) AgNO3, KNO3 Sole beztlenowe- pochodne od kwasów beztlenowych, na przykład: -chlorki AgCl, NaCl -siarczki Na2S, CaS Sole proste to sole zawierające jeden rodzaj kationów i jeden rodzaj anionów, np. MgCO3, Na2S, Na2SiO4. Sole podwójne to sole, które mogą zawierać dwa rodzaje kationów, np. MgAl2(SO4)4, lub dwa rodzaje anionów, np. Pb2Cl2CO3. Sole wielokrotne to sole, które zawierają trzy i więcej kationów lub anionów. Są to na ogół minerały, np. CaNaCu5Cl(AsO4)4. Sole, które w swej cząsteczce zawierają aniony z atomami wodoru nazywasię wodorosolami, np. NaHCO3 wodorowęglan sodu, Ca(H2PO4)2wodorofosforan wapnia. Sole, które zawierają kationy z grupami wodorotlenkowymi noszą nazwę hydroksoli, np. [Cu(OH)]2CO3 węglan hydroksomiedzi (II). Wszystkie sole, które składają się z kationów metali i anionów resztkwasowych noszą nazwę soli obojętnych, np. NaCl, CuSO4, AgNO3. Istnieją także sole uwodnione (hydraty). Sole te w stanie stałym mająwbudowane w sieć krystaliczną cząsteczki wody (woda hydratacyjna), np.CuSO4 × 5H2O, CaSO4× 2H2O (gips)
RÓŻNE SPOSOBY OTRZYMYWANIA SOLI 1) W reakcji tlenku metalu z kwasem MgO + 2HNO3 › Mg(NO3)2 + H2 O 2) W reakcji metalu z kwasem Zn + H2SO › ZnSO4 + H2^ 3) W reakcji metalu z niemetalem 2Na + Cl2 › 2NaCl 4) W reakcji zasady z kwasem (w reakcji zobojętnienia) NaOH + HCl › NaCl + H2O 5) W reakcji tlenku niemetalu z zasadą SO3 + 2NaOH › Na2SO4 + H2 O 6)W reakcji tlenku metalu z bezwodnikiem kwasowym CaO + CO2 › CaCO3 7)W reakcji soli z solą (reakcja strąceniowa) CaCl2 + Na2CO3 › CaCO3 + 2NaCl
SOLE W PRZYRODZIE Sole są bardzo rozpowszechnione w przyrodzie. Skorupa ziemska składasię głównie z soli i tlenków. W wodzie morskiej występują różne jonysoli np.: Na+, K+, Mg2+, Cl-, SO4 2-. Wiele soli stanowią kopaliny,czyli surowce wydobywane z ziemi metodami górniczymi. Przede wszystkimjest to chlorek sodu – sól kamienna – wydobywany w Polsce w okolicyWieliczki, Bochni oraz Inowrocławia. Sól kamienna zawiera niewielkieilości bromków i jodków sodu oraz potasu. Ważnym minerałem jest węglanwapnia [CaCO3] główny składnik wapienia i marmuru ( przy okazji równieżkredy piszącej po szkolnych tablicach ), a ponadto dolomit MgCO3 ×CaCO3, stosowany jako kamień budowlany, topnik w metalurgii i składnikmateriałów ceramicznych. Do kopalin należą też różne azotany, zwanesaletrami, przede wszystkim saletra chilijska – NaNO3, indyjska – KNO3i wapniowa – Ca(NO3)2, a ponadto fosforan wapnia, Ca3(PO4)2, stanowiącygłówny składnik fosforytów i apatytów, oraz siarczan wapnia CaSO4 × 2H2O, czyli gips. Sole znalazły liczne zastosowania, przede wszystkim jako nawozysztuczne, a ponadto w budownictwie ( CaCO3 i CaSO4 ), komunikacji (NaCl i CaCl2 do zabezpieczania dróg przed zamarzaniem ), w przemyślespożywczym ( NaCl i NaNO3 jako konserwanty ) i wiele innych.
SOLE W NAJBLIŻSZYM OTOCZENIU Zimą zaśnieżone i oblodzone powierzchnie posypywane są solą, abyspowodować obniżenie temperatury zamarzania wody i śniegu z wodą. Takiepostępowanie bardzo szkodzi nie tylko karoseriom samochodów, gdyż słonawoda powoduje szybką korozję, ale także powoduje obumieranie(usychanie) drzew rosnących w pobliżu. Warto dodać, że dla zdrowialudzkiego nadmiar soli w pożywieniu jest szkodliwy. Z soli składa sięteż kamień kotłowy, który nie tylko gromadzi się w kotłach, a nawet wzwykłym czajniku, ale także w kaloryferach, powodując słabsze działaniegrzewcze. Warstwa kamienia kotłowego jest izolatorem dla gorącej wodypłynącej w radiatorach centralnego ogrzewania. Stają się one przez tomniej gorące i słabiej ogrzewają pomieszczenia. Sole bywająrozpuszczalne, jak chociażby te najbardziej znane z życia codziennego-sól kuchenna, czyli chlorek sodu, tak zwana soda, czyli wodorowęglansodu. Nawozy sztuczne to też sole. Bywają też sole trudno i bardzotrudno rozpuszczalne, jak na przykład minerały, z których zbudowane sąskały i kamienie. Cement po stwardnieniu jest w dużym stopniumieszaniną soli. Solą jest też gips. Powszechnie znane jestzastosowanie gipsu w medycynie (do unieruchamiania złamanych kości)oraz w gospodarstwie domowym (do wypełniania ubytków w ścianach czyodlewania niewielkich przedmiotów). Jest to siarczan wapnia, ale wkryształach występuje jako sól dwuwodna. Jeżeli go wyprażymy, totracimy dwie cząsteczki wody i staje się substancją silniehigroskopijną, co oznacza, że ma silną skłonność do łączenia się zwodą. Ściąga także z powietrza parę wodną. Dlatego gips zakupiony docelów gospodarskich powinien być przechowywany w bardzo szczelnych naczyniach. W przeciwnymrazie szybko „skamienieje” i nie będzie się nadawać do użytku.Użyteczność jego polega na tym, że gips bezwodny wymieszany z wodątężeje, gdyż zachodzi reakcja tworzenia się cząsteczek siarczanu wapniadwuwodnego. Gdy po stężeniu wyschnie, wówczas staje się twardą skorupą.Dlatego stosowany jest nie tylko w gospodarstwie domowym, na przykładdo mocowania haków w ścianie, ale także w lecznictwie przy złamaniachkończyn: umożliwia łatwe ich unieruchomienie.
RODZAJE SOLI ICH BUDOWA I ZASTOSOWANIE ALGINIANY, sole kwasu alginowego wykazujące w roztworach dużą lepkość;alginiany są wykorzystywane do produkcji deserów błyskawicznych, naprzykład budyni, galaretek, także jako środki zagęszczające sosów,soków, alginiany są stosowane przemyśle farmaceutycznym, gumowym, doprodukcji klejów itp.
Kwasy są to substancje, któe przewodzą prąd elektryczny i powodują takie samo zabarwienie danego wskaźnika np. lakmusu na kolor czerwony. Kwasy dzielą się na kwasy tlenowe i beztlenowe. Kwasy, jak i inne związki chemiczne, można formalnie podzielić na: kwasy nieorganiczne (np. kwasy mineralne, woda sodowa, wodorotlenki wykazujące amfoteryczność) oraz kwasy organiczne (np. kwasy karboksylowe, kwasy tłuszczowe, hydroksykwasy, aminokwasy, kwasy nukleinowe). Bardzo rozcieńczone roztwory wielu kwasów mają smak kwaśny (np. kwasek cytrynowy, ocet, woda sodowa), niektóre są trujące (stężone kwasy porażają zmysł smaku). Kwas nazywa się mocnym, jeśli łatwo ulega dysocjacji (miarą mocy kwasu jest wartość ich stałej dysocjacji). Do najczęściej używanych mocnych kwasów Arrheniusa należą: kwas azotowy(V), kwas siarkowy(VI), kwas solny. Stężone roztwory tych substancji, z powodu ich dużej reaktywności chemicznej, mogą niszczyć niektóre materiały, jak metale, tkaniny, papier czy skórę, dlatego praca z nimi wymaga wielu środków ostrożności.
kwas acetylooctowy C4H6O3 lub CH3-CO-CH2-COOH.
- organiczny związek chemiczny
- najprostszy ketokwas
- występuje w ogranizmie człowieka jako produkt pośredni metabolizmu tłuszczów
- łatwo ulega rozkładowi do dwutlenku węgla i acetonu
- stosowany w syntezie do otrzymywania związków organicznych
CO TO SĄ SOLE?
związki chemiczne wywodzące z kwasów, których roztwory wodne zawierająkationy metali. Złożone są z atomów metali połączonych z resztamikwasowymi. Sole są ciałami stałymi, krystalicznymi. Ich rozpuszczalnośćw wodzie jest zróżnicowana od bardzo dobrej do bardzo słabej. W solachamonowych metali jest zastąpiony grupą NH4. Sole są produktami wielureakcji chemicznych, a przede wszystkim kwasów z zasadami, kwasów zmetalami i tlenkami metali. Roztwory wodne soli oraz stopione soleprzewodzą prąd elektryczny.
RODZAJE SOLI ZE WZGLĘDU NA SKŁAD
– sole tlenowe- nazwy tych soli mają końcówkę -an
- sole beztlenowe- nazwy tych soli mają końcówkę –ek
-sole proste
-sole podwójne
-sole wielokrotne
- wodorosole
- hydroksole
- sole obojętne
Sole tlenowe- pochodne od kwasów tlenowych, na przykład:
-siarczany (VI) Na2SO4, MgSO4
-azotany (V) AgNO3, KNO3
Sole beztlenowe- pochodne od kwasów beztlenowych, na przykład:
-chlorki AgCl, NaCl
-siarczki Na2S, CaS
Sole proste to sole zawierające jeden rodzaj kationów i jeden rodzaj anionów, np. MgCO3, Na2S, Na2SiO4.
Sole podwójne to sole, które mogą zawierać dwa rodzaje kationów, np. MgAl2(SO4)4, lub dwa rodzaje anionów, np. Pb2Cl2CO3.
Sole wielokrotne to sole, które zawierają trzy i więcej kationów lub anionów. Są to na ogół minerały, np. CaNaCu5Cl(AsO4)4.
Sole, które w swej cząsteczce zawierają aniony z atomami wodoru nazywasię wodorosolami, np. NaHCO3 wodorowęglan sodu, Ca(H2PO4)2wodorofosforan wapnia.
Sole, które zawierają kationy z grupami wodorotlenkowymi noszą nazwę hydroksoli, np. [Cu(OH)]2CO3 węglan hydroksomiedzi (II).
Wszystkie sole, które składają się z kationów metali i anionów resztkwasowych noszą nazwę soli obojętnych, np. NaCl, CuSO4, AgNO3.
Istnieją także sole uwodnione (hydraty). Sole te w stanie stałym mająwbudowane w sieć krystaliczną cząsteczki wody (woda hydratacyjna), np.CuSO4 × 5H2O, CaSO4× 2H2O (gips)
RÓŻNE SPOSOBY OTRZYMYWANIA SOLI
1) W reakcji tlenku metalu z kwasem
MgO + 2HNO3 › Mg(NO3)2 + H2 O
2) W reakcji metalu z kwasem
Zn + H2SO › ZnSO4 + H2^
3) W reakcji metalu z niemetalem
2Na + Cl2 › 2NaCl
4) W reakcji zasady z kwasem (w reakcji zobojętnienia)
NaOH + HCl › NaCl + H2O
5) W reakcji tlenku niemetalu z zasadą
SO3 + 2NaOH › Na2SO4 + H2 O
6)W reakcji tlenku metalu z bezwodnikiem kwasowym
CaO + CO2 › CaCO3
7)W reakcji soli z solą (reakcja strąceniowa)
CaCl2 + Na2CO3 › CaCO3 + 2NaCl
SOLE W PRZYRODZIE
Sole są bardzo rozpowszechnione w przyrodzie. Skorupa ziemska składasię głównie z soli i tlenków. W wodzie morskiej występują różne jonysoli np.: Na+, K+, Mg2+, Cl-, SO4 2-. Wiele soli stanowią kopaliny,czyli surowce wydobywane z ziemi metodami górniczymi. Przede wszystkimjest to chlorek sodu – sól kamienna – wydobywany w Polsce w okolicyWieliczki, Bochni oraz Inowrocławia. Sól kamienna zawiera niewielkieilości bromków i jodków sodu oraz potasu. Ważnym minerałem jest węglanwapnia [CaCO3] główny składnik wapienia i marmuru ( przy okazji równieżkredy piszącej po szkolnych tablicach ), a ponadto dolomit MgCO3 ×CaCO3, stosowany jako kamień budowlany, topnik w metalurgii i składnikmateriałów ceramicznych. Do kopalin należą też różne azotany, zwanesaletrami, przede wszystkim saletra chilijska – NaNO3, indyjska – KNO3i wapniowa – Ca(NO3)2, a ponadto fosforan wapnia, Ca3(PO4)2, stanowiącygłówny składnik fosforytów i apatytów, oraz siarczan wapnia CaSO4 × 2H2O, czyli gips.
Sole znalazły liczne zastosowania, przede wszystkim jako nawozysztuczne, a ponadto w budownictwie ( CaCO3 i CaSO4 ), komunikacji (NaCl i CaCl2 do zabezpieczania dróg przed zamarzaniem ), w przemyślespożywczym ( NaCl i NaNO3 jako konserwanty ) i wiele innych.
SOLE W NAJBLIŻSZYM OTOCZENIU
Zimą zaśnieżone i oblodzone powierzchnie posypywane są solą, abyspowodować obniżenie temperatury zamarzania wody i śniegu z wodą. Takiepostępowanie bardzo szkodzi nie tylko karoseriom samochodów, gdyż słonawoda powoduje szybką korozję, ale także powoduje obumieranie(usychanie) drzew rosnących w pobliżu. Warto dodać, że dla zdrowialudzkiego nadmiar soli w pożywieniu jest szkodliwy. Z soli składa sięteż kamień kotłowy, który nie tylko gromadzi się w kotłach, a nawet wzwykłym czajniku, ale także w kaloryferach, powodując słabsze działaniegrzewcze. Warstwa kamienia kotłowego jest izolatorem dla gorącej wodypłynącej w radiatorach centralnego ogrzewania. Stają się one przez tomniej gorące i słabiej ogrzewają pomieszczenia. Sole bywająrozpuszczalne, jak chociażby te najbardziej znane z życia codziennego-sól kuchenna, czyli chlorek sodu, tak zwana soda, czyli wodorowęglansodu. Nawozy sztuczne to też sole. Bywają też sole trudno i bardzotrudno rozpuszczalne, jak na przykład minerały, z których zbudowane sąskały i kamienie. Cement po stwardnieniu jest w dużym stopniumieszaniną soli. Solą jest też gips. Powszechnie znane jestzastosowanie gipsu w medycynie (do unieruchamiania złamanych kości)oraz w gospodarstwie domowym (do wypełniania ubytków w ścianach czyodlewania niewielkich przedmiotów). Jest to siarczan wapnia, ale wkryształach występuje jako sól dwuwodna. Jeżeli go wyprażymy, totracimy dwie cząsteczki wody i staje się substancją silniehigroskopijną, co oznacza, że ma silną skłonność do łączenia się zwodą. Ściąga także z powietrza parę wodną. Dlatego gips zakupiony docelów gospodarskich powinien być przechowywany w bardzo szczelnych naczyniach. W przeciwnymrazie szybko „skamienieje” i nie będzie się nadawać do użytku.Użyteczność jego polega na tym, że gips bezwodny wymieszany z wodątężeje, gdyż zachodzi reakcja tworzenia się cząsteczek siarczanu wapniadwuwodnego. Gdy po stężeniu wyschnie, wówczas staje się twardą skorupą.Dlatego stosowany jest nie tylko w gospodarstwie domowym, na przykładdo mocowania haków w ścianie, ale także w lecznictwie przy złamaniachkończyn: umożliwia łatwe ich unieruchomienie.
RODZAJE SOLI ICH BUDOWA I ZASTOSOWANIE
ALGINIANY, sole kwasu alginowego wykazujące w roztworach dużą lepkość;alginiany są wykorzystywane do produkcji deserów błyskawicznych, naprzykład budyni, galaretek, także jako środki zagęszczające sosów,soków, alginiany są stosowane przemyśle farmaceutycznym, gumowym, doprodukcji klejów itp.
Kwasy są to substancje, któe przewodzą prąd elektryczny i powodują takie samo zabarwienie danego wskaźnika np. lakmusu na kolor czerwony. Kwasy dzielą się na kwasy tlenowe i beztlenowe. Kwasy, jak i inne związki chemiczne, można formalnie podzielić na: kwasy nieorganiczne (np. kwasy mineralne, woda sodowa, wodorotlenki wykazujące amfoteryczność) oraz kwasy organiczne (np. kwasy karboksylowe, kwasy tłuszczowe, hydroksykwasy, aminokwasy, kwasy nukleinowe). Bardzo rozcieńczone roztwory wielu kwasów mają smak kwaśny (np. kwasek cytrynowy, ocet, woda sodowa), niektóre są trujące (stężone kwasy porażają zmysł smaku). Kwas nazywa się mocnym, jeśli łatwo ulega dysocjacji (miarą mocy kwasu jest wartość ich stałej dysocjacji). Do najczęściej używanych mocnych kwasów Arrheniusa należą: kwas azotowy(V), kwas siarkowy(VI), kwas solny. Stężone roztwory tych substancji, z powodu ich dużej reaktywności chemicznej, mogą niszczyć niektóre materiały, jak metale, tkaniny, papier czy skórę, dlatego praca z nimi wymaga wielu środków ostrożności.