Question

Potrzebuję jak najwięcej informacji na temat "Rzeźba rusztowa w Polsce"
Proszę o pomoc.

Answer 1

Rusztowe góry, rusztowa rzeźba, obszar z systemem równoległych do siebie pasm górskich o regularnej (najczęściej fałdowej) budowie, uwarunkowanej dużą odpornością skał.

Grzbiety oddzielone są od siebie szerokimi obniżeniami, wyerodowanymi w skałach mniej odpornych. Wykorzystujące obniżenia cieki przedzierają się miejscami w poprzek grzbietów, tworząc wąskie doliny przełomowe, w efekcie powstaje układ pasm górskich podobny do rusztu.

Sieć rzeczna w górach rusztowych przybiera charakter kratowy. Przykładem gór rusztowych są Bieszczady Wysokie.

W Beskidzie Niskim występują szczególnie niskie wielkości mini­malnych odpływów jednostkowych (Ziemońska 1973). Wielu auto­rów wiąże to z budową geologiczną. Jej wpływ na odpływy gruntowe nie jest jednak dobrze rozpoznany. Problem ten dotyczy również całej Polski (Chełmicki 1991). W Polsce południowo-wschodniej, w obrębie dwóch płaszczowin, śląskiej i dukielskiej charakterystycz­na jest rzeźba rusztowa z kratowym układem sieci rzecznej. Domi­nują w tej części Polski doliny podłużne i poprzeczne względem głównych jednostek tektonicznych.

Badania nad odpływami niżówkowymi w Beskidzie Niskim wskazują, że w subsekwentnej dolinie Mszanki w porównaniu z po­przeczną doliną Bełczy, występują:

—      dwukrotnie większe odpływy gruntowe i retencyjność zlewni,

—      wyższe   na   ogół   procentowe   udziały   odpływu   gruntowego w odpływie całkowitym,

—      wyższe współczynniki odpływu gruntowego,

—      większe zasoby wody gruntowej,

—      wolniejsze zczerpywanie większej ilości wody gruntowej krótko­ okresowej,

—      większy udział zasilania długookresowego w odpływie całkowi­tym,

—      większe odpływy wody gruntowej zmniejszające krzywiznę prze­biegu krzywej zczerpywania,

—      krótsze drogi krążenia wody w podłożu, przy dużych falach wezbraniowych.

 

Duże zróżnicowanie charakterystyk odpływów wód gruntowych w podobnych powierzchniowo zlewniach wynika z:

 

—      stosunku budowy geologicznej do rzeźby terenu; Mszanka płynie w dolinie subsekwentnej. Upady warstw na kataklinalnych  zbo­czach są często mniejsze niż nachylenie zboczy. Potok główny doliny  rozciął  erozyjnie warstwy przepuszczalne,  wodonośne i strop łupków cergowskich. Dolina Bełczy biegnie poprzecznie do struktur geologicznych. Upady warstw są nachylone w przeciwnym kierunku, niż bieg potoku. Występuje tutaj większa ryt­miczność warstw oraz są częstsze zaburzenia tektoniczne,

—      występowania w zlewni Mszanki dużego osuwiska strukturalnego, oddalonego od koryta potoku,

—      różnego zczerpywania wody w zależności od wielkości opa­dów wywołujących  małe  i  duże  fale  wezbraniowe  (powyżej110 000 m3),

—      położenia terenów podmokłych; w zlewni Mszanki tereny te wy­stępują na niniejszej powierzchni, ale najczęściej są znacznie od­dalone od koryta potoku, w drugiej zlewni tereny takie położone są głównie na terasach w pobliżu koryta,

—      różnej   lesistości   oraz   różnego   składu   gatunkowego   drzew; w zlewni Bełczy jest o 14% większa lesistość, większą powierz­chnię o 17% zajmuje jodła; w zlewni Mszanki występuje więcej o 8% lasu parkowego, z wysoką nie koszoną trawą, mniejszy jest również udział buka o 10% oraz większy sosny o 2%,

—      użytkowania ziemi; w zlewni Bełczy grunty orne występują śladowo, zaś w zlewni Mszanki zajmują 6% powierzchni i spotkać je można głównie na glinach lekkich pylastych,*

*Badania przeprowadzono w Beskidzie Niskim w dwóch reprezentatywnych dla rzeźby rusztowej zlewniach, o zbliżonej powierzchni: Mszanki — 27,5 km2 oraz Bełczy — 28 km2. Mszanka jest typową doliną subsekwentną, a Bełcza poprzeczną. Na obu dopływach Jasiołki zamontowano limnigrafy typu B-2. Z godzinnych stanów wody w okresie wegetacyjnym (od maja do października) w latach 1980—1983, przy pomocy ustalonych funkcji krzywych konsumpcyjnych, obliczono odpływy dobowe. Okres ten obejmował podstawowe typy pogody, od gwałtownych wezbrań w 1980 roku do głębokich niżówek w 1982 roku. W skali roku w badanych miesiącach występują najwyższe średnie z wielolecia miesięczne stany wód podziemnych (Chełmicki 1991).

Do badań odpływów wód gruntowych wykorzystano dane z 10 posterunków opadowych IMGW leżących w pobliżu i na terenie badanych zlewni.