Question

Pomocy to jest strasznie ważne 1. wyjaśnij w jaki spoób utwór osiem dni stworzenia nawiązuje do Księgi rodzaju. Uzupełnij tabelkę.

Jakie informacje z Biblii zmnienia W jaki sposób je zmnienia

? ?

Answer 1

BIBLIA 
1.Biblia - (grec.) od biblos – zwój papirusu, łodyga papirusu
Autor Biblii: ludzie, kierowani przez Boga; Bóg

2.Stary Testament ST
przez ok. 1000 lat
głównie w języku hebrajskim, ale również w greckim i aramejskim.
46 Ksiąg Judaistycznych (Rodzaju/Genesis, Hioba, Koheleta, Psalmów, Pieśń nad Pieśniami)
Kanon- przyjęta liczba(zbiór) ksiąg uznanych za święte

3.Nowy Testament NT
mniej więcej 51-96 r. n.e. (po narodzeniu Chrystusa)
głównie w języku Greckim
Ewangelia wg Św. Mateusza – pisana po aramejsku
27 Ksiąg (Ewangelia Św. Marka, Jana, Mateusza, Dzieje Apostolska, Apokalipsa Św. Jana)

4. Podział ksiąg biblijnych 
Historyczne – opis życia Jezusa
ST: Księga Rodzaju
NT: Dzieje Apostolskie 
Dydaktyczne – ma na celu pouczać i nauczać jak żyć
ST: Księga Hioba
NT: Listy Apostolskie
Profetyczne (prorocze)
ST: Księga Izajasza, Księga Jeremiasza
NT: Apokalipsa Św. Jana
Jednostka organizacyjna Biblii: 1 werset = 1 myśl

5. Znaczenie Biblii:
1.Biblia wykształciła poczucie czasu i historii – kultury starożytne żyły pojęciem czasu cyklicznego (powtarza się coś), ukształtowanego przez rytm kultowy i rytm obrządków religijnych. Izraelici wykształcili poczucie linearne upływającego czasu, oni też wypracowali zmysł historii, opisując dzieje narodu wybranego.
2.Biblia wprowadziła dekalog i pojęcie moralności, które stanowią fundamenty życia na świecie; podzieliła dobro od zła.
3.Biblia podnosi godność człowieka, wskazuje wzorce osobowe – człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo samego boga; Pismo Św. pokazuje ludzi, którzy się poświęcają, kochają bliźniego, martwią się (np. Hiob i Chrystus z NT).
4.Biblia jest źródłem inspiracji dla kultury i sztuki. Inspiracje biblijne w:
1.malarstwie – Leonardo Da Vinci „Ostatnia wieczerza”
2.rzeźbie – Michał Anioł „Pieta”
3.literaturze – Zbigniew Herbert „Książka”
4.muzyce – Arka Noego „Taki duży, taki mały” ; Krzysztof Penderecki „Pasja wg Św. Łukasza”
5.filmie – Mel Gibson „Pasja”
6.teatrze – Konrad Swinarski „Dziady”
7.architekturze – kościół Św. Patryka
8.języku – kainowe znamię, hiobowe wieści, niewierny Tomasz, manna z nieba; wykrzyknienia: Boże! Judasz! Cham! Jezu!

6. Tłumaczenia Biblii:
Septuaginta - język oryginalny, przekład z hebrajskiego na grecki 
Wulgata - św. Hieronim, z greckiego na łacinę
Biblia Jakuba Wujka - 1. polski przekład z łaciny na polski
Biblia Tysiąclecia (BT) – w 1965 r. powstała z języków oryginalnych

7. Tłumaczenia polskie Biblii (z Wulgaty):
Katolickie:
Biblia Królowej Zofii (XV w.)
Biblia Leopolity (1561 r.)
Biblia Jakuba Wujka (1599 r. do 1956 r. → BT)
Innowiercze: (w XVI w.)

8.Kosmogonia
Kosmogonia mitologiczna – o powstaniu świata. Z chaosu powstał świat i zaczęli wyłaniać się pierwsi bogowie (Uranos, Gaja i inni)
Kosmogonia Biblii - (z gr. kosmos – świat, gnomoi - powstawanie) zapisana jest w Księdze Rodzaju, czyli Genezis.
Księga Genezis (początek, źródło) należy do Pięcioksięgu Mojżesza.

9.Z Księgi Rodzaju [Stworzenie świata] przez wypowiedzenie przez Boga słów
1. dzień: noc i dzień
2. dzień: niebo
3. dzień: flora, lądy i morza
4. dzień: ciała niebieskie
5. dzień: ptaki, zwierzęta, wodne
6. dzień: zwierzęta lądowe, człowiek
7. dzień: odpoczynek
- zostaje wprowadzony refren(jest nim stwierdzenie Boga, ze to co stworzył jest dobre – ale nie dosłownie – każdy dzień trzeba rozumieć jako jedną epokę). Uznaje się, że biblijny obraz o stworzeniu świata jest poematem. Kolejne dni stworzenia stanowią kolejne zwrotki. 

10. Wnioski z biblijnego obrazu świata:
1.To co stworzył Bóg jest dobre.
2.Świat został stworzony od chaosu do porządku.
3.Człowiek jest uhonorowaniem stworzenia.
4.Biblijny obraz świata nie jest traktatem naukowym, jest poematem.
5.Stwarzanie zostało podzielone na kolejne etapy (czyli dni) – świadczy to o porządku w działaniu
6.ustanowienie 7. dnia – dniem odpoczynku.
7.Jest tylko jeden Bóg – Biblia jest wykładem monoteistycznym.
Bóg pozwala człowiekowi nazywać zwierzęta i rośliny.

11.Wygnanie z raju – topos człowieka wędrowca. Symbole:
wąż – zło i szatan
owoc – pokusa, grzech, nieposłuszeństwo
raj – szczęśliwe miejsce
gałązka figowa – wstyd
proch – śmierć, pokuta
drzewo – wiedza, poznanie
homo viator – człowiek wędrowiec

12. Apokalipsa Św. Jana
Apokalypsis – rodzaj utworu opisującego tajemnicę dotyczące czasu ostatecznego.
Mitologia nie miała wizji końca świata (cykliczne pojmowanie czasu), chrześcijaństwo odmierza czas w sposób linearny.
Apokalipsa – od I w. p.n.e. do IIw. n.e. była popularnym gatunkiem literackim, wtedy lud Boży cierpiał prześladowania a Apokalipsa zapowiadała przyjście Boga na świat, triumf dobra nad złem; niosła pociechę. 
Symbole: baranek – Jezus Chrystus; bestia o liczbie 666 – ucieleśnienie zła; siedmiogłowy smok – szatan; Babilon – zło świata; Nowa Jeruzalem – obietnica Królestwa Bożego; czterej jeźdźcy – usposobienie nieszczęść wojny → biały koń- zapowiedź śmierci, zmartwychwstanie; łuk- łowy, polowanie, płodność, żywotność; koń barwy ognia- błyskawice, Słońce i księżyc; miecz- walka, sprawiedliwość, śmierć, władza; czarny koń- śmierć, ciemność; waga- sprawiedliwość, sąd, śmierć; koń trupio-blady- śmierć; włosienny wór- pokuta, uniżenie; księga- mądrość, wszechświat, wiedza; smok- ogień, zło, grzech, chaos, szatan
Zdarzenia z Apokalipsy Św. Jana: baranek otwiera kolejne pieczęcie; pojawiają się czterej jeźdźcy Apokalipsy, którzy niosą śmierć, wojnę i głód; umierają grzesznicy i okrutnicy i proszą o litość i przebaczenie; pojawiają się różne kataklizmy na Ziemi; ludzie uciekają, boją się i uciekają przed gniewem Boga; pojawia się bestia.
Sposób obrazowania:
chronologiczny układ wydarzeń wskazuje na to iż zagłada przebiega zgodnie z bożym planem;
PARALELIZM SKŁADNIOWY – podobieństwo następujących zdań. Wprowadzają pewien rytm do opisu końca świata.
Wprowadzenie symboli, które się wielokrotnie powtarzają, podkreśla faktyczny koniec świata, jego zagładę i nakłania, by przygotować się do sądu ostatecznego.
Narrator wypowiada się w czasie przeszłym, 1 os. l.p. - podkreśla to prawdziwość przedstawionej wizji.

13. Czesław Miłosz „Piosenka o końcu świata” → kontrast między: piosenka a koniec świata; wiersz nowoczesny
Zdarzenia w wierszu: obraz zwykły, sielankowy, normalny, np.: staruszek podwiązuje pomidory
Sposób obrazowania: 
wszystko dzieje się jednocześnie, równolegle=codzienność, w dzień końca świata wszystko się toczy normalnie
nagromadzenie epitetów – wzmacniają pogodny nastrój dnia końca świata(błyszcząca sieć)
PARALELIZM SKŁADNIOWY
wprowadzona anafora ma podkreślić postawę ludzi, którzy nie są w stanie uwierzyć, że nadejdzie koniec świata
nawiązanie do Apokalipsy Św. Jana = ALUZJA BIBLIJNA
wprowadzenie znaków zapowiadający nadejście końca świata
powtórzenia zdań „innego końca świata nie będzie” - podkreśla, że koniec świata będzie inny niż w Apokalipsie Św. Jana
Czesław Miłosz polemizuje z apokaliptyczną wizją świata
Interpretacja: każdy ma swój koniec świata, czyli śmierć, a inni będą dalej żyć własnym życiem. Polacy będą osamotnieni w czasie II wojny światowej, nikt im nie pomoże. Koniec świata dla Miłosza → zagłada kultury, która nastąpiła razem z wkroczeniem wojsk radzieckich do Polski. Wiersz jest wielowymiarowy.

14.Z księgi Rodzaju „Próba Abrahama”
Abraham – ojciec narodu wybranego, jedna z najważniejszych postaci biblijnych ST.
Abraham jest symbolem wiary oparty na całkowitym zaufaniu i posłuszeństwie Bogu. W tekście nie ma opisów, bo nie one są ważne. Bóg jest okrutny, bo żąda od człowieka, by się wykazał. Bóg wynagradza człowieka za posłuszeństwo i wierność.

15.Cechy stylu biblijnego:
przewaga zdań współrzędnie złożonych
powtarzanie tych samych spójników (i, a) często w funkcji anafory
stosowanie mowy niezależnej (cytowanie)
paralelizmy składniowe
stosowanie imiesłowowych równoważników zdania – najczęściej zakończonych na –łszy, -wszy.
Stosowanie tzw. składni łacińskiej, w której czasownik znajduje się na końcu zdania
powtarzanie tych samych zwrotów, np.: I rzekł, Onego czasu mówił Jezus uczniom swoim, zaprawdę powiadam Wam
wizyjność
symboliczność
hiperbolizacja – wyolbrzymianie
brak opisów, uczuć, miejsc

16.Psalmy 
Psalm – (od gr. psalmos – wprawić w ruch struny instrumentu muzycznego) należy do liryki. To poemat z akompaniamentem muzycznym. Psalmy powstawały na przestrzeni siedmiu wieków o XI do IV w. p.n.e. Były i są modlitwami narodu wybranego, są tekstami liturgicznymi chrześcijan. Autorstwo największej liczby psalmów – 73 przypisuje się Królowi Dawidowi (W Biblii jest 150 psalmów)
Rodzaje psalmów:
błagalne
dziękczynne
pochwalne
mądrościowe
królewskie
o Syjonie
tzw. pieśni wstępne

17. Psalm „6”
1.Rodzaj psalmu: psalm błagalny, bo podmiot liryczny używa zdań rozkazujących i wykrzyknikowych i stawia pytania retoryczne.
2.Sytuacja liryczna: błaga o boże miłosierdzie (modlitwa)
3.Portret Boga: Bóg jest istotą surowo karzącą.
4.Miłosierny i łaskawy: „I usłyszał Pan moje błaganie i modlitwę moją przyjmie”
5.Sprawuje szczególną opiekę nad swymi wiernymi: „Zawstydzą się i zatrwożą wszyscy wrogowie moi. Zaraz odstąpią i będą zhańbieni”
6.Stosunek człowieka do Boga: 
a)człowiek boi się Boga, przyjmuje postawę uniżoną
b)ufa Bogu, wierzy w jego miłosierdzie: „Zwróć się o Panie, wyswobódź duszę moją...”
c)człowiek przyjmuje postawę skruchy, płacze, bo zgrzeszył przeciwko Bogu „Spracowałem się w pracy mojej”
d)człowiek chce się uwolnić od zła „Odstąpcie ode mnie wszyscy”

18. Psalm „144” 
1.psalm pochwalny, bo podmiot liryczny wypisuje zasługi Boga, bo zastosowany jest kontrast między wielkością Boga a nędzą człowieka
2.podmiot liryczny wychwala Boga i prosi o miłosierdzie i pomoc (modlitwa)
3.Bóg jest dobroczyńcą i obrońcą człowieka, wybawcą „wybawcą moim, tarczą moją”
4.Bóg daje władzę
5.Bóg uczy człowieka walki ze złem „Ćwiczy moje ręce do bitwy, moje palce do wojny”
6.człowiek mówi o swojej małości, wie że jest istotą kruchą, słabą, przemijającą „Panie cóż jest człowiek, że na niego baczysz”, człowiek jest przekonany, że Bóg pomoże mu w walce ze złem „Uratuj mnie i wyrwij mnie z ręki cudzoziemców, których usta mówią kłamstwo których prawica jest prawicą krzywoprzysięstwa”, głęboko wierzy w to, że Bóg uszczęśliwi człowieka, otoczy go i wszystkie jego pokolenia opieką „Aby synowie nasi byli jak latorośle”
Wniosek: podmiot liryczny psalmów jest całkowicie poddany Bogu, wie że bez jego pomocy nie może uczynić nic, że jego istnienie jest całkowicie zależnie od Stwórcy.
Psalm jako gatunek literacki: 
jest przeznaczony do wykonywania z akompaniamentem muzycznym
podzielony na wersety (biblijny)
zbudowany na podstawie apostrofy, a psalm 144 jest na podstawie kontrastu
oszczędne stosowanie środków stylistycznych

19.„Z Księgi Koheleta”
Księga Koheleta (Eklesiastesa) – zawiera sens rozważania nad sensem życia ludzkiego
Autor stwierdza, że wszystko jest jednością („Vanitas vanitatum et omnia vanitas”- marność nad marnościami i wszystko marność), szczęścia nie przynoszą ani bogactwa i słowa, ani rozkaz, ani mądrość czy wiedza. Życie jest pełne utrapień, niesprawiedliwości i trudów. Pod jego koniec wszystkich spotka śmierć. Jedyną wartością trwałą i niezmienną jest Bóg. 

20. Z Księgi Hioba „Próba Hioba”
Bóg poddaje swojego wiernego wyznawcę Hioba straszliwej próbie, która jest wynikiem zakładu z szatanem. Bóg chce udowodnić Szatanowi, ze Hiob ufa bezgranicznie Bogu, zachować pokorę i pogodzić się z jego wyrokami, czyli oprzeć się złu.
Najważniejsza: traci cały majątek- bydło, służbę, stracił 10. dzieci, dom, został dotknięty trądem.
Sens w cierpieniu Hioba: cierpienie może spaść na człowieka bez jego winy. Może dotyczyć sfery psychicznej i fizycznej. Hiob został poddany męce zwątpienia w dobrą sprawiedliwość boską.
Historia Hioba dowodzi, że cierpienie wpisane jest w ludzi los. Można je traktować jako próbę, przez którą Bóg doskonali ludzką trwogę (wolę).
Sentencja – prawda życiowa, złota myśl
4 sentencje z księgi Hioba:
„Nagi wyszedłem z łona matki i nagi tam powrócę”
„Dał Pan i zabrał Pan”
„Niech będzie imię Pańskie błogosławione”
„Bojowanie jest żywot człowieczy na ziemi”

21.Anna Kamieńska „Powrót Hioba” - wiersz współczesny 
Hiob jest człowiekiem, który jest wynagrodzony za cierpienie, tęskni za poprzednim życiem, ma wyrzuty sumienia, że on przeżył, a rodzina nie, jest nieszczęśliwy, boi się zaznać szczęścia, bo boi się, że znowu go to spotka, jest człowiekiem, który przeżył II wojnę światową, obóz koncentracyjny i wyniku tego zginęła jego rodzina, a on przeżył. Paradoks – nowe szczęśliwie staje się przekleństwem. Wiersz głęboki, mądry, smutny.

22. Przypowieści ewangeliczne – są tylko w NT, w Ewangeliach, jest 40 przypowieści
Przypowieść – gat. literacki, opowieść z morałem. Jest to PARABOLA – istotą paraboli jest porównanie dwóch składników. Pierwszy z nich jest obrazem wziętym z życia codziennego, drugi nie jest dostępnym zmysłom, gdyż leży w sferze pojęciowej.
Przypowieść ewangeliczna – opowiadanie zmyślone, oparte na podobieństwie, prawdopodobne, które objaśnia w stopniu dostępnym dla człowieka tajemnicę Królestwa Bożego, jego istotę i wymagania stawiane człowiekowi. 
Przypowieści ewangeliczne mają charakter: 
1.Dogmatyczny – wyjaśniają naukę o Kościele, np. przypowieść o siewcy
2.Moralny – mówią o tym, jak należy żyć, np. przypowieść o synu marnotrawnym

23.Z Ewangelii Św. Łukasza „Przypowieść o miłosiernym samarytaninie”
Ma charakter moralny. Wynika morał, żeby realizować przykazanie „Będziesz miłował swojego bliźniego jak siebie samego”. Jest ilustracją przykazania miłości. Pokazuje historię zmyśloną lecz prawdopodobną – sytuacja rabunku na podróżującym człowieku, znieczulica społeczna, pomoc udzielona przez samarytanina (nie dotykał czystych), czyli kogoś kto innych traktuje jak wroga.

24.„Pieśń nad Pieśniami” → jedna z ksiąg ST
Oblubieńcem jest Chrystus porównywany do gazeli, młodego jelenia, a oblubienicą jest dusza pragnąca zjednoczenia z Bogiem porównana do lilii. Forma poetyckiego dialogu pary kochanków. Dziś ten tekst odczytuje się również dosłownie – prawdziwa miłość między ludźmi jest bowiem odbiciem miłości bożej. Jest wiosna i pokazana jest wiosenna natura, świat i ludzie się budzą do miłości. Spotkanie jest na łonie natury- podkreślona jest bliska więź między nimi. 
Nosi cechy dramatu, jest podzielony na role, wprowadzony jest chór, brak narratora, są elementy operowe.

25.„Hymn o miłości” Św. Pawła –? Z pierwszego listu Św. Pawła do Koryntian (NT)
Dary wymienione przez Św. Pawła:
języków
prorokowania
wiary
wiedzy
poświęcenia ciała i majątku
Cechy miłości wg Św. Pawła:
łaskawa – hojna
cierpliwa
nie zazdrości
nie szuka poklasku
jest bezinteresowna
nie unosi się pychą
nie jest bezwstydna
nie unosi się gniewem
nie pamięta złego – wybaczająca
nie cieszy się z niesprawiedliwości – prawa
współweseli się z prawdą
wszystko znosi – trwała
wszystkiemu wierzy – oparta na zaufaniu
nigdy się nie kończy
Miłość jest największą wartością w życiu człowieka. Bez niej nic nie ma znaczenia. Jest ona w przeciwieństwie do darów wymienionych przez Św. Pawła jest wieczna.

26. Wisława Szymborska „Na wieży Babel”
Wypowiedź dwojga ludzi, między nimi nie ma porozumienia choć mówią tym samym językiem, uczucie było nieprawdziwe, chwilowe, forma surowa (zaznaczony dialog mężczyzny i kobiety), miłość nie była pielęgnowana. Wymieszanie sacrum i profanum→ miłość jest nieprawdziwa. Nie są w stanie się porozumieć mimo prób. Powodem rozstania jest zdrada. Desakralizacja miłości – miłość rozbija się o rzeczy codzienne, drobne.

27.Stanisław Grochowiak „Walka Jakuba z aniołem” (11 sylab – 11 zgłoskowe)
Jest to walka między człowiekiem a Bogiem. Są anafory – ty (Bóg) i ja (podmiot liryczny). Ty – wersy są dłuższe, podkreślają wypowiedzi Boga, ja – wersy są krótsze. Człowiek ma mniejsze możliwości w tej walce → krótsze wersy, potoczne słownictwo. Bóg obdarowuje go „lepszym” słownictwem – ważniejszym. Kontrast między człowiekiem a Bogiem, walka jest nie równa bo człowiek jest słabszy.
Chleb, kamień, kościół – słownictwo patetyczne – bogate słownictwo, ważne
żebro, grób, zmarszczki – naznaczenie doli człowieka, słownictwo dosadne, do rzeczy materialnych
Protest przeciwko nędzy człowieka, który nie może stanąć do równej walki.

28.BÓG
Bóg – obrońca, wieczny, Stwórca, sprawiedliwy, łaskawy, sędzia, okrutny, Nauczyciel, Wszechmocny, zakłada się z Szatanem, Ojciec(3 osoby), miłosierny.

29. Staro Testamentalna wizja Boga
Bóg to surowy sędzia, sprawiedliwie Karzący człowieka za grzechy, wymagający od niego absolutnego posłuszeństwa, wystawiający człowieka na próby.

30.Nowo Testamentalna wizja Boga
Bóg jest miłosierny, wybaczający, nauczający, miłujący człowieka, gotowy do największej ofiary w imię jego zbawienia.

31.Gatunki literackie w Biblii:
1.epika – przypowieść(parabola), listy(Św, Pawła), dzieje(opowieść o Chrystusie w Ewangeliach), opowiadanie(o Hiobie), apokalipsa
2.liryka – psalm(6,144,130), pieśń(Pieśń nad Pieśniami), hymn(hymn o miłości Św. Pawła), poemat(O powstaniu świata), lament
3.dramat – (Pieśń nad Pieśniami) – dialog między Oblubieńcem a Oblubienicą, elementy operowe

32.Pojęcia
Eschatologia – nauka o rzeczach ostatecznych – dział filozofii.
Ewangelia – jedna z ksiąg NT, opisuje życie i śmierć Jezusa (Ew. Św. Marka, Mateusza, Łukasza, Jana)
Apokalipsa - opis szczególnego rodzaju proroctwa, dotyczącego tego, co ma się wydarzyć w dniach ostatecznych, przekazywanego przez Boga wybranemu prorokowi. 
Wulgata - przekład Biblii na łacinę wykonany przez św. Hieronima na przełomie IV/V w. 
Hymn - uroczysta i podniosła pieśń pochwalna o apostroficznym charakterze wypowiedzi, komponowana na cześć bóstwa, szczególnej osoby, wydarzenia, ojczyzny (kraju), a także idei. 
Przypowieść (parabola) – opowiadanie zawierające ukryte znaczenie symboliczne, dotyczące sensu ludzkiego życia w perspektywie Królestwa Bożego. W Biblii szczególnie często korzystał z formy paraboli Jezus Chrystus.
Psalm – hebrajska pieśń religijna; ma zwykle formę modlitewnego hymnu. Wśród 150 psalmów, które weszły do Biblii, wyróżnia się pieśni pochwalne, sławiące moc Boga, dziękczynne, błagalne, mądrościowe, królewskie, o Syjonie i tzw. wstępne.
Symbol - zastąpienie jednego pojęcia innym, krótszym, bardziej wyrazistym lub najlepiej oddającym jego naturę, albo mniej abstrakcyjnym.