Question

POMOCY!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Musze na dzisiaj napisac referat o NAJWARZNIEJSZEJ chearkstryce karpat referat musi być długi.

daje naj:]

Answer 1

Długość łuku karpackiego od przełomu Dunaju pod Bratysławą na granicy austriacko-słowackiej do przełomu Żelaznej Bramy na pograniczu rumuńsko-jugosłowiańskim wynosi około 1300 km, ale karpackie struktury geologiczne przekraczają w obu tych miejscach Dunaj i geologiczne granice Karpat sięgają nieco dalej.

W Jugosławii należą do nich Góry Wschodnioserbskie aż po obniżenie rzeki Timok. Cały obszar karpacki, wraz z zewnętrznymi obniżeniami podkarpackimi i wewnętrznym Basenem Panońskim, ale bez Gór Wschodnioserbskich i Bałkanu, obejmuje łącznie 555 tys. km2 powierzchni, z czego na same Karpaty przypada około 209 tys. km2, na Basen Panoński około 172 tys. km2, zaś na zewnętrzne Podkarpacie około 174 tys. km2.

Karpaty są górami, które powstały ze sfałdowania osadów morskich typu geosynklinalnego. Stopniowo obniżające się dno dało początek seriom skalnym o bardzo dużej miąższości. Geosynkliny tworzą się zawsze pomiędzy usztywnionymi partiami skorupy ziemskiej, które przesuwając się względem siebie mogą wywierać nacisk boczny na nagromadzone w geosynklinach i mniej lub więcej przeobrażone pod wpływem ciśnienia i temperatury różnego typu osady: pochodzenia organicznego (wapienne), lub mineralnego (piaszczyste, mułowe, ilaste). Geosynklina karpacka powstała na początku ery mezozoicznej, czyli około 200 mln lat temu. Była ona wypełniona morzem geosynklinalnym, zwanym w geologii historycznej Oceanem Tetydy. Pozostałością Oceanu Tetydy jest obecnie Morze Śródziemne, Czarne i Kaspijskie (to ostatnie będące notabene największym jeziorem na świecie). Ruchy górotwórcze w geosynklinie zaczęły się w okresie kredowym, przed około 100 mln lat, a więc po 100 mln lat narastania osadów, których miąższość dochodziła do kilku tysięcy metrów. Z końcem paleogenu i początkiem neogenu, tj. około 25 mln lat wstecz, miała miejsce następna wielka faza górotwórcza, w czasie której ruchom fałdowym i nasunięciom zostały poddane serie fliszowe, zaś w obrębie zrównanych już i częściowo przykrytych fliszem struktur wcześniejszych powstały spękania, wydźwignięcie pewnych bloków, zapadnięcie innych, z czym wiązały się także procesy wulkaniczne po wewnętrznej stronie łuku karpackiego. Dopiero w tej fazie powstał zarys Karpat w dzisiejszej postaci. Wewnątrz łuku karpackiego ląd uległ zapadnięciu, a na jego miejscu pojawiło się morze, które pod koniec neogenu przekształciło się w jezioro. Cały obszar karpacki prawie do końca neogenu znajdował się w strefie klimatu podzwrotnikowego - najpierw wilgotnego, kiedy istniały warunki do powstawania złóż węgli brunatnych, a później suchego, sprzyjającego powstawaniu w płytkich zbiornikach wodnych złóż soli i gipsu. Pod koniec neogenu (w górnym pliocenie) klimat zaczął się oziębiać, a jednocześnie ożywiły się ruchy wypiętrzające, które na brzegu Karpat Wschodnich przybrały nawet charakter ruchów fałdowych. Obydwa te czynniki doprowadziły w plejstocenie do pojawienia się w najwyższych partiach gór lokalnych lodowców. Skandynawska czasza lodowa w czasie swego największego zasięgu (zlodowacenie krakowskie) dotarła do północnego skłonu Karpat, ale nie wywarła większego wpływu na ich rzeźbę.

W ogólnym przebiegu łańcucha górskiego zarysowują się dwie główne zmiany kierunków:

na linii dolin Sanu i Osławy po stronie zewnętrznej, przez Przełęcz Łupkowską, a dalej dolinami Laborca i Bodrogu po stronie wewnętrznej, gdzie zaznacza się skręt w kierunku południowo-wschodnim.    

mniej więcej na linii doliny Prahowy, przez Przełęcz Predeal, gdzie łuk górski skręca na zachód.    

  Z tymi zmianami kierunku wiążą się również zmiany budowy geologicznej i ogólnego charakteru gór, które pozwalają na wyodrębnienie Karpat Zachodnich, Karpat Wschodnich i Karpat Południowych. Jednakże te dwa ostatnie człony traktuje się czasem w literaturze naukowej, jako jedną, większą prowincję, zwaną Karpatami Wschodnimi (A. Rehman), lub Karpatami Południowo-Wschodnimi, przeciwstawiając im Karpaty Północno-Zachodnie (poglądy geografów rumuńskich).

Charakterystyka głównych prowincji Karpat

Karpaty Zachodnie mają dobrze wyrażoną pasowość budowy geologicznej i rzeźby (zewnętrzny pas fliszowy, centralny - zbudowany przeważnie ze skał węglanowych i krystalicznych, oraz wewnętrzny - zbudowany ze skał wulkanicznych), przy czym najwyższe ich wzniesienia występują w części centralnej - Tatrach i Niżnych Tatrach, sięgające ponad 2000 m n.p.m. Ponieważ Zewnętrzne Karpaty Zachodnie tworzą łuk o wypukłości, skierowanej na północny-zachód, cała prowincja Karpat Zachodnich ma zarys owalny. Szereg mniej lub bardziej rozległych kotlin zapadliskowych w części centralnej rozrywa ciągłość struktur tektonicznych i stwarza specyficzną mozaikowość rzeźby. Pas fliszowy Karpat Zachodnich ma budowę bardziej zwartą, przy czym jego charakterystycznym elementem jest rozległe nasunięcie, noszące nazwę płaszczowiny magurskiej i zajmujące wewnętrzną część pasa fliszowego. Na granicy Zewnętrznych i Centralnych Karpat Zachodnich rozpościera się wąską strefą Pieniński Pas Skałkowy (PPS), który ciągnie się łukiem od Bramy Myjawskiej na zachodzie (obniżenie między Małymi i Białymi Karpatami) po wulkaniczne pasmo Wyhorlatu, zaliczane już do Karpat Wschodnich. Zewnętrzne Karpaty Zachodnie mają charakter gór średnich, ze słabo wyrażoną piętrowością klimatyczno-roślinną. Najwyższym ich wzniesieniem jest Babia Góra (1725 m n.p.m.), na pograniczu polsko-słowackim. Znaczną część Zewnętrznych Karpat Zachodnich nie ma krajobrazu górskiego, lecz przedstawia rodzaj zrównanej przez procesy denudacyjne pagórkowatej wyżyny, wznoszącej się do 400-500 m n.p.m. i nazywanej pogórzem. Centralne Karpaty Zachodnie składają się z szeregu izolowanych grup górskich, rozdzielonymi tektonicznymi obniżeniami. Najwyższą z tych grup są Tatry (Gerlach 2655 m n.p.m.) o typowo wykształconej rzeźbie lodowcowej, z licznymi jeziorami cyrkowymi (karowymi) i wodospadami (doliny zawieszone). Główny trzon Tatr zbudowany jest ze skał krystalicznych (granitów) i metamorficznych, ale po jego północnej stronie występują nasunięte z południa serie skał wapiennych i dolomitowych, w których rozwinęły się zjawiska i formy krasowe. Wewnętrzne Karpaty Zachodnie zbudowane są ze starszych struktur paleozoicznych i neogeńskich skał pochodzenia wulkanicznego, wśród których występują izolowane mezozoiczne serie wapienne, jak np. Kras Słowacko-Węgierski, czy Góry Bukowe. Rozległe obniżenia wypełnione są młodotrzcierzędowymi osadami morskimi. 

 

Karpaty Południowo-Wschodnie mają odmienny plan budowy. Tworzą one blok, zbliżony kształtem do trójkąta, z obniżonym basenem transylwańskim pośrodku, otoczonym trzema różnymi pod względem struktury i rzeźby górotworami:

Karpatami Wschodnimi, których głównym elementem jest pas fliszowy, stanowiący przedłużenie Zewnętrznych Karpat Zachodnich, znacznie mniej rozległy pas wewnętrzny, zbudowany ze skał węglanowych i krystalicznych, ale odmienny od zachodniokarpackiego, wreszcie pas wulkaniczny. Zewnętrzne Karpaty Wschodnie, stanowiące przedłużenie Zewnętrznych Karpat Zachodnich, są od nich wyższe i mają bardziej zwartą budowę pasmową. Najwyższą grupą górską jest tutaj Czarnohora (Howerla 2061 m n.p.m.) w ukraińskiej części Karpat, z dobrze zachowanymi śladami zlodowacenia (np. piętrowy Kocioł Gadżyny, jezioro karowe pod Gutin Tomnatykiem). Wewnętrzne Karpaty Wschodnie są również bardziej zwarte od Centralnych i Wewnętrznych Karpat Zachodnich. Osiągają one największą wysokość w zbudowanych ze skał krystalicznych Górach Rodniańskich (Alpy Rodniańskie). Najwyższym szczytem jest Pietros, 2305 m n.p.m. Do Wewnętrznych Karpat Wschodnich zalicza się także pas wygasłych wulkanów, ciągnący się na długości 400 km, po wewnętrznej stronie gór. Jego najwyższymi wzniesieniami są Góry Kelimeńskie (2102 m n.p.m.), oraz Hargita (1801 m n.p.m.).   

Karpatami Południowymi, w których zanikają pasy fliszowy i wulkaniczny, a góry zbudowane są głównie ze skał metamorficznych i w mniejszym stopniu z osadowych serii węglanowych. Karpaty Południowe osiągają największe wysokości w Górach Fogaraskich (Moldoveanu 2543 m n.p.m.) oraz w Retezacie (2509 m n.p.m.), zbudowanych ze skał metamorficznych i wykazujących dosyć silne ślady zlodowacenia plejstoceńskiego. Zachodnią część tej podprowincji tworzą znacznie niższe Góry Banackie, nie dochodzące do 1500 m n.p.m. wysokości,   

Górami Zachodniorumuńskimi, przeważnie zbudowanymi ze skał metamorficznych, ale z partiami skał wapiennych i wulkanicznych (np. Góry Bihorskie). Góry Zachodniorumuńskie (Apuseni) zajmują wewnątrz łuku karpackiego dosyć izolowaną pozycję pomiędzy kotlinową Wyżyną Transylwańską a Wielką Niziną Węgierską. Wnętrze masywu cechują rozległe, płaskie powierzchnie szczytowe, których najwyższym wzniesieniem jest Curcubeta (1848 m n.p.m.), ale części peryferyjne mają urozmaiconą, częściowo krasową rzeźbę z głęboko wciętymi dolinami.    

Wyżyna Transylwańska zajmuje w obrębie Karpat Południowo-Wschodnich centralne położenie, a otoczenie pasmami górskimi nadaje jej charakter kotliny. Jest ona zbudowana z mało odpornych ilasto-marglistych neogeńskich osadów morskich, które zalegają do wysokości 500-700 metrów, tworząc wskutek rozcięcia erozyjnego krajobraz łagodnych wzgórz.

Mam nadzieję że pomogłam ;)