Polecenia do tekstu są pod tekstem
Leszek Kołakowski "O sprawiedliwości"
Skoro wszyscy niemal filozofowie [...] usiłowali wyjaśnić, na czym polega sprawiedliwość, uczynek sprawiedliwy, człowiek sprawiedliwy i państwo sprawiedliwe, nalezy sądzić, że do jasności i zgody w tej sprawie nie doszli. Stąd trzeba też przypuszczać, że jest to jeden z klocków najwazniejszych w naszym gmachu pojęć. [..]
W wielu poszczególnych przypadkach łatwo dojsć do zgody co do tego, że pewien czyn był niesprawiedliwy, np. sędzia skazał niewinnego człowieka na podstawie bardzo wątpliwych poszlak. Również, ale z mniejszą oczywistością, można podać przykłady zachowań sprawiedliwych. Np: święty Mikołaj sprawiedliwie odbarował wszystkie obecne na zabawie dzieci: "sprawiedliwie" znaczyłoby "równo". Czy jednak, mówiąc tak, zakładamy mimo woli, że zasada "każdemu równo" ma uniwersalną wazność? Pomyślmy przez chwilę, jak trzeba by świat nie po prostu znienawidzić, ale na nice wywrócić, [...] żeby taką zasadę wprowadzić, a i tak z góry wiadomo, że nie osiagnie się pożądnego wyniku.
Piszący na te tematy nieraz [...] zwracali uwagę na to, że sprawiedliwość czesto pojmuje się jako nazwę ogólną dla dobra mopralnego; człowiek sprawiedliwy to człowiek zacny, uczynek sprawiedliwy to coś, co należało w tej sytuacji zrobić wedle reguł moralnych, postępować sprawiedliwie to postępowac zgodnie z kodeksem moralnym obowiązującym. [..] [Jednak] kodeksy nmoralne też bywają różne: tutaj jest wymóg odwetu, tam - wezwanie do wybaczania. [,,,] Nie można też mówić, że sprawiedliwy jest ten, kto wedle prawa kraju postępuje, wolno bowiem twierdzić, że prawo bywa niesprawiedliwe. [...]
przypuśćmy, że byłem urzędnikiem w jakimś biurze, ale zwolniono mnie z pracy, ja zaś podaję zwierzchników do sądu, domagając się zadosćuczynienia za krzywdę, bo, jak twierdzę, wypełniłem należycie swoje powinności. Przypuśćmy dalej, że rzeczywiście je wypełniłem , a usunieto mnie dlatego,że mam okropny charakter,że bez przerwy z innymi się kłócę, wszystkich obrażam, awantury robię, wytrzymać ze mną nie sposób. Czy mam prawo domagać się "sprawiedliwości"? To już zależy od definicji słowa; większość pewnie uzna moje usuniecie za sprawiedliwe, ale zawsze znajdzie się mniejszość z onną definicją (zostałem potraktowany niesprawiedliwie, skoro czynię to wszystko za co mi płacą). [..]
Wedle dzisiejszych naszych wyobrażeń ludzie mają byc równi wobez prawa, a więc o ile prawo czyni miedzy nimi różnice (np. skazując za przestępstwa, wynagradzając za zasługi, odmawiając różnych praw dzieciom, zapewniając pewne przywileje upośledzonym), to może je czynić tylko wtedy, gdy kazdy, kto w danej kategorii się mieści, bedzie traktowany tak samo[...]
Ale naprawdę tym, czego duch świata od nas oczekuje, nie jest wcale sprawiedliwość, ale życzliwość dla bliżnich, przyjażń i miłosierdzie[...]
Polecenia:
1) Podaj przywołane przez Kołakowskiego przykłady czynów sprawiedliwych i niesprawiedliwych. Dodaj do każdej grupy po jednym własnym przykładzie.
2) Uzupełnij każde z poniższych wypowiedzi odpowiednim zdaniem podrzędnym okolicznikowym . Nazwij rodzaje powstałych zdań.
-zwolniony z pracy urzędnik podał zwierzchników do sądu, aby.....
-domagał się zadośćuczynienia, ponieważ......
-zatrudniony stracił pracę, mimo że....
-zachowywał się wobec współczynników tak, że....
3) Napisz dlaczego zasada "sprawiedliwie znaczy każdemu równo" nie może mieć powszechnego zastosowania
4) Wytłumacz, na czym polega, według autora, równosć ludzi wobec prawa.
1) Podaj przywołane przez Kołakowskiego przykłady czynów sprawiedliwych i niesprawiedliwych. Dodaj do każdej grupy po jednym własnym przykładzie.
Czyn niesprawiedliwy: skazanie niewinnego człowieka na podstawie bardzo wątpliwych poszlak
Mój przykład: potraktowanie osoby z wysokim statusem społecznym w sposób bardziej tolerancyjny niż pozostałe osoby
Czyn sprawiedliwy – Święty Mikołaj sprawiedliwie obdarował wszystkie obecne na zabawie dzieci: „sprawiedliwie”, znaczyłoby „równo”
Mój przykład: - dyskwalifikacja wielokrotnego Mistrza Świata za używanie niedozwolonych środków podczas zawodów rozgrywanych w jego rodzinnym kraju
2) Uzupełnij każde z poniższych wypowiedzi odpowiednim zdaniem podrzędnym okolicznikowym .
Nazwij rodzaje powstałych zdań
- zwolniony z pracy urzędnik podał zwierzchników do sądu, aby dostać zadośćuczynienie za swoją krzywdę (ok. celu)
- domagał się zadośćuczynienia, ponieważ twierdził, że wypełnił należycie swoje powinności (ok. przyczyny)
- zatrudniony stracił pracę, mimo że czynił to wszystko za co mu płacą (ok. przyzwolenia)
- zachowywał się wobec współpracowników tak, że nie sposób było z nim wytrzymać (ok. sposobu)
3) Napisz dlaczego zasada "sprawiedliwie znaczy każdemu równo" nie może mieć powszechnego zastosowania
Zasad ta skompromitowała się w poprzednim systemie społeczno - gospodarczym, gdzie propagowano m.in. hasło „Wszyscy mamy takie same żołądki”. Owszem każdy powinien mieć równe prawa obywatelskie i społeczne, brak ograniczeń w dostępie do edukacji, czy służby zdrowia. Nie powinny ograniczać naszych praw płeć, wiek, przekonania, czy pochodzenie etniczne. Ale wyobraźmy sobie przykładowo konkretną sytuację. W tej samej firmie 2 osoby pracują na tych samych stanowiskach np. jako przedstawiciele handlowi. Każdy ma do obsługi po 50 klientów. Jeden pracuje z zaangażowaniem, poświęca dużo czasu i uwagi swoim klientom próbując jednocześnie pozyskać nowych. Drugi – pracuje tyle ile wymaga regulamin, nie ma czasu na rozmowy z klientami, bywa nieuprzejmy. Po miesiącu okazuje się, że pierwszy z nich ma już 60 klientów (utrzymał dotychczasowych i pozyskał 10 nowych), wpływy ze sprzedaży wzrosły mu o ponad 40%, a klienci chwalą go do Szefów firmy. Drugi z nich po miesiącu ma już tylko 40 klientów (stracił 10, nie pozyskał żadnego nowego), są na niego skargi, a sprzedaż spadła o 30%.
Wyobraźmy sobie sytuację, że Dyrekcja daje po miesiącu taką samą premię dla obydwóch. Co będzie z ich motywacją do pracy? Jakie mogą być efekty „równego” potraktowania tych dwóch pracowników? Także dla firmy?
To dlatego właśnie zasada "sprawiedliwie znaczy każdemu równo" nie może i nie powinna (!!!) mieć powszechnego zastosowania
4) Wytłumacz, na czym polega, według autora, równość ludzi wobec prawa.
Równość ludzi wobec prawa polega z jednej strony na równym ich traktowaniu niezależnie od pozycji zawodowej i społecznej, z drugiej zaś – gdy sytuacja wymaga bardziej liberalnego potraktowania np. pewne przywileje w grupie dzieci dla dzieci upośledzonych – traktowanie tak samo każdego, który jest w tej „uprzywilejowanej” grupie