Plan ramowy. Przebieg walk podczas najazdu szwedów na Polskę ok. 1655r.
Roma
Wojna ze Szwecją w II połowie XVII w. "Potop szwedzki" 1655 - 1660. Jan Kazimierz Waza (1648-1668) - Karol X Gustaw (1654 - 1660)
a) przyczyny: - chęć podporządkowania rzeczypospolitej Szwecji - chęć utworzenia z Bałtyku wewnętrznego morza szwedzkiego - chęć powstrzymania postępów Rosji w wojnie z Rzeczpospolitą
b) etapy "potopu" szwedzkiego 1655 - wkroczenie Szwedów w granice Rzeczpospolitej; kapitulacja pospolitego ruszenia wielkopolskiego pod Ujściem; układ w Kiejdanach między Karolem X Gustawem a Januszem i Bogusławem Radziwiłłem (20.10. 1655) - poddanie Litwy; kapitulacja Warszawy i Krakowa; król Kazimierz opuścił kraj - udał się na Śląsk Opolski; obrona klasztorów paulinów na Jasnej Górze (XI - XII 1655) i konfederacja w Tyszowcach (29.11.1655) momentem przełomowym
1656 - układ w Królewcu (17.01.1656) między Fryderykiem Wilhelmem (elektor brandenburski) a królem Szwecji - elektor wypowiedział posłuszeństwo Rzeczpospolitej i uznał się za lennika Szwecji; wojna podjazdowa Stefana Czarnieckiego; powrót Jana Kazimierza do kraju i dwukrotne walki o warszawę; antyszwedzki układ w Niemieży z Rosją (3.11.1656) - rozjem polsko-rosyjski na czas "potopu"; antypolski sojusz Karola X z Jerzym Rakoczym, Bolesławem Chmielnickim i Bogusławem Radziwiłłem - układ o rozbiorze Polski w Randot (Węgry - 6.12.1656); Austria i Dania wypowiadają wojnę Szwecji
1657 - najazd Rakoczego (VII 1657) na Rzeczpospolitą; pomoc austriacka i klęska Rakoczego; najazd Tatarów w służbie polskiej na Prusy Książęce; po zawarciu traktatów welawsko-bydgoskich - Fryderyk opuścił obóz szwedzki; antyszwecki sojusz z Danią
1658 - 1659 - wojna na obszarze Danii - wyprawa korpusu Stefana Czarnieckiego
1660 - zakończenie działań wojennych i pokój w Oliwie
c) skutki "potopu" - pokój w Oliwie 1660: Rzeczpospolita godzi się na zmiany terytorialne wprowadzone traktatem w Sztumskiej Wsi; Jan Kazimierz zrzeka się pretensji do tronu Szwecji; Szwecja zobowiązuje się przestrzegać wolnego handlu na Bałtyku; potwierdzono traktaty welawsko-bydgoskie - Rzeczpospolita Obojga Narodów utraciła lenno pruskie i Inflaty - ostateczna klęska państwa polskiego w walce o Dominium Maris Baltici (władztwo Morza Bałtyckiego) - ujawnienie słabości Rzeczpospolitej
Jan Kazimierz Waza (1648-1668) - Karol X Gustaw (1654 - 1660)
a) przyczyny:
- chęć podporządkowania rzeczypospolitej Szwecji
- chęć utworzenia z Bałtyku wewnętrznego morza szwedzkiego
- chęć powstrzymania postępów Rosji w wojnie z Rzeczpospolitą
b) etapy "potopu" szwedzkiego
1655 - wkroczenie Szwedów w granice Rzeczpospolitej; kapitulacja pospolitego ruszenia wielkopolskiego pod Ujściem; układ w Kiejdanach między Karolem X Gustawem a Januszem i Bogusławem Radziwiłłem (20.10. 1655) - poddanie Litwy; kapitulacja Warszawy i Krakowa; król Kazimierz opuścił kraj - udał się na Śląsk Opolski; obrona klasztorów paulinów na Jasnej Górze (XI - XII 1655) i konfederacja w Tyszowcach (29.11.1655) momentem przełomowym
1656 - układ w Królewcu (17.01.1656) między Fryderykiem Wilhelmem (elektor brandenburski) a królem Szwecji - elektor wypowiedział posłuszeństwo Rzeczpospolitej i uznał się za lennika Szwecji; wojna podjazdowa Stefana Czarnieckiego; powrót Jana Kazimierza do kraju i dwukrotne walki o warszawę; antyszwedzki układ w Niemieży z Rosją (3.11.1656) - rozjem polsko-rosyjski na czas "potopu"; antypolski sojusz Karola X z Jerzym Rakoczym, Bolesławem Chmielnickim i Bogusławem Radziwiłłem - układ o rozbiorze Polski w Randot (Węgry - 6.12.1656); Austria i Dania wypowiadają wojnę Szwecji
1657 - najazd Rakoczego (VII 1657) na Rzeczpospolitą; pomoc austriacka i klęska Rakoczego; najazd Tatarów w służbie polskiej na Prusy Książęce; po zawarciu traktatów welawsko-bydgoskich - Fryderyk opuścił obóz szwedzki; antyszwecki sojusz z Danią
1658 - 1659 - wojna na obszarze Danii - wyprawa korpusu Stefana Czarnieckiego
1660 - zakończenie działań wojennych i pokój w Oliwie
c) skutki "potopu"
- pokój w Oliwie 1660: Rzeczpospolita godzi się na zmiany terytorialne wprowadzone traktatem w Sztumskiej Wsi; Jan Kazimierz zrzeka się pretensji do tronu Szwecji; Szwecja zobowiązuje się przestrzegać wolnego handlu na Bałtyku; potwierdzono traktaty welawsko-bydgoskie
- Rzeczpospolita Obojga Narodów utraciła lenno pruskie i Inflaty
- ostateczna klęska państwa polskiego w walce o Dominium Maris Baltici (władztwo Morza Bałtyckiego) - ujawnienie słabości Rzeczpospolitej