Organizm człowieka: budowa i funkcje układu oddechowego, pokarmowego, krwionośnego, kostnego, rozrodczego, zmysły człowieka i ich rola, zasady prawidłowego odżywiania się, higiena ciała. Orientacja w terenie: kierunki główne i pośrednie, sposoby wyznaczania kierunków w terenie, czytanie i interpretacja mapy i planu, formy wypukłe i wklęsłe na mapie poziomicowej. Pogoda: składniki pogody i przyrządy służące do ich pomiaru, jednostki pomiaru. Właściwości substancji: zjawiska fizyczne, przemiany chemiczne, substancje proste i złożone, budowa i właściwości ciał stałych, cieczy i gazów, rozszerzalność temperaturowa. Krajobrazy Polski: góry, wyżyny, niziny, krajobraz wielkomiejski, przemysłowy, rolniczy, zależności między formami krajobrazu a działalnością człowieka. Rośliny i zwierzęta żyjące w jeziorze lub rzece, przystosowania ich budowy i czynności życiowych do środowiska życia, zależności pokarmowe w środowisku wodnym. Warstwowość lasu: warunki abiotyczne panujące w lesie, pospolite gatunki roślin i zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu, zależności pokarmowe. Rośliny nasienne: budowa, funkcje i modyfikacje liści, łodyg, korzenia, przystosowania do środowiska życia. Rozpoznawanie pospolitych gatunków drzew i krzewów występujących w Polsce. Rodzaje gleb i typy lasów występujących w Polsce. Wody powierzchniowe Polski. Czytanie i interpretacja wykresów, diagramów, tabel
PROSZE O KRÓTKIE ODPOWIEDZI , ALE NA TEMAT ;) PLISSS
układ oddechowy: jama nosowa, ustna część gardła, krtań, tchawica, oskrzela, płuca- rola wymiana gazowa dostarczanie tlenu, usuwanie dwutlenkuwęgla
układ pokarmowy: jama ustna, zęby, język,, gardło, przełyk żołądek, wątroba, trzustka, dwunastnica, jelito grubre, jelito cienkie, odbytnica, odbyt.-. przekształca pokarm spożywany przez człowieka, dostarczając organizmowi energii i składników odżywczych, których potrzebuje on do spełnienia różnorodnych funkcji życiowych. Główną jego rolą jesttrawienie i wchłanianie pokarmu.
układ krwionośny- serce, naczynia krwionośne: żyły, tętnice, naczynia włośniczkowe, krew, naczynia limfatyczne, limfa- najważniejszy z układów, krwe krążąca dostarcza do tkanek tlen, oraz nie zbędnę składniki odżywcze i mikroelementy potrzebne do prawidłowego ich funkcjomowania wraz z krwią po organiźmie krążą hormony które mają duży wpły na funkcjonowanie organizmu, w ukłanie limfatycznym krąży limfa, w której krążą limfocyty odpowiedzialne za odpornośc organizmu
układ rozrodczy damski: jajniki, jajowody, macica, pochwa, wejście do pochwy, wargi sromowe mniejsze, wargi sromowe większe, łachteczka- odgrywa rolę rozrodczą co miecąc jeden z jajników uwanilia komórke jajową, która jajowodami przemieszcza się do macicy, jeżeli nie zostanie zapołodniona zostaje usuwana z organizmu podczas menstruacji, co miesięcznego krwawienia, jezeli zostaje zapłodniona zagnieżdża sie w silnie umięśnionej macicy i rozpoczyna się rozwój zarodka.
Układ oddechowy
Oddychanie- zużycie tlenu w procesach życiowych.
Etapy oddychania:
-pobieranie tlenu
-doprowadzanie tlenu do komórek
-wymiana tlenu na dwutlenek węgla
-wydalenie dwutlenku węgla z organizmu
Układ oddechowy:
jama nosowa-oczyszczenie, ogrzanie, nawilżenie powietrza.
krtań-narząd głosu.
tchawica-łączy krtań z oskrzelami.
oskrzela-przewody, którymi powietrze płynie do pęcherzyków płucnych.
płuca- filtr, w którym następuje wymiana tlenu na dwutlenek węgla.
Układ pokarmowy
Jedząc dostarczamy organizmowi składników odżywczych. (białka, wapń, cukry, tłuszcze, witaminy, woda)
''Wędrówka pokarmu''
-jama ustna- rozdrobnienie, wymieszanie ze śliną, wstepny proces trawienny pokarmu.
-przełyk- przeniesienie papki pokarmowej do żołądka.
-żołądek- proces trawienny, rozłożenie pokarmu.
-jelito cienkie- końcowe procesy trawienne, wchłanianie przez organizm substancji pokarmowych.
-jelito grube- odcinek przewodu pokarmowego, gdzie docierają niestrawione resztki pozywienia, z których powstaje kał.
-Odbyt- końcowa część przewodu pokarmowego, przez który organizm usuwa niestrawione resztki pożywienia w postaci kału, oraz gromadzące się w jelitach gazy.
Narządy wspierające trawienie:
-Ślinianki-są w górnej części przewodu pokarmowego (przy jamie ustnej) wydzielają slinę z elzynami, które trawią cukier.
-Wątroba- jest największym narządem układu pokarmowego. Wchłania z krwi i magazynuje wiele substancji. Unieszkodliwia substancje szkodliwe.
-Przy wątrobie znajduje się woreczek wytwarzający żółć.
-Trzustka- Wytwarza sok trzystkowy, który zawiera enzymy trawiące, białko, cukry, tłuszcze.
Układ krwionośny
-serce
-naczynia krwionośne
Naczynia krwionośne:
-tętnice(krew natleniona dociera do komórek organizmu)
-żyły (krew odtleniona zawiera Co2, czyli dwutlenek węgla)
-naczynia włosowate (łączą tętnice i żyły)
Krew:
-osocze
-krwinki czerwone (transportują tlen do komórek)
-krwinki białe (tworzą system ochronny organizmu)
-płytki krwi (doprowadzają do krzepnięcia krwi)
Układ kostny
Szkielet tworzą kości.
Szkielet jest rusztowaniem dla organizmu.
Mięśnie i szkielet tworzą układ ruchu.
Ruchome połączenie kości to stawy.
Mięśnie przytwierdzone są do kości ścięgnami.
Są to mięśnie szkieletowe.Pracują one, kiedy wykonujemy ruch, siedzimy, stoimy.
Skielet człowieka:
-czaszka (twarzoczaszka, mózgoczaszka)
-kręgosłup (kręgi szyjne- 7, piersiowe- 12, lędżwiowe- 5, krzyżowe- 5, ogonowe- 3-5)
-klatka piersiowa (żebra- 12 par, mostek, obojszyki- 2, łopatki- 2)
-kończyna górna (kończyny górne, kość ramieniowa, kości przedramieniowe, kość łokciowa, kość promieniowa, kości palców)
-pas miednicowy (kości biodrowe, kości łonowe)
Układ rozrodczy
Narządy rozrodcze człowieka:
-narządy zewnętrzne (Kobieta- wzgórek łonowy, wargi sromowe, Mężczyzna- moszna, penis)
-narządy wewnętrzne (Kobieta- 2 jajniki, 2 jajowody, macica, pochwa, Mężczyzna- 2 nasieniowody, 2 jądra, przewód moczowo-płciowy)
Zmysły człowieka
Każdy człowiek odbiera bodźce zewnętrzne.
Odbieramy je za pomocą zmysłów:
-wzrok (dzięki niemu widzimy, co wokół nas się dzieje)
-węch (czujemy różne zapachy)
-dotyk (czujemy np. dłońmi, jak dotykamy czegoś ostrego, miękkiego itp.
-smak (czujemy w buzi jakiś konkretny smak, np. jedzenia.
-słuch (słyszymy, jak ktoś coś do nas mówi, słyszymy różne dźwięki)
Zasady prawidłowego odżywiania się
1. Odpowiedni dobór produktów żywnościowych.
2. spożywanie świeżej, zdrowej żywności.
3.Prawidłowe zaplanowanie kolejnych posiłków.
4.Higieniczne warunki przyrządzania i spożywiania posiłków.
Chigiena ciała
Chigiena- utrzymywanie swojego ciała i najbliższego otoczenia w czystości.
Oriętacja w terenie
Kierunki świata (główne i pośrednie)
północ
północny zachód północny wschód
zachód wschód
południowy zachód południowy wschód
południe
(U góry północ, na dole południe, po lewej zachód, po prawej wschód, pomiędzy lewym bokiem a górą północny zachód, pomiędzy lewym bokiel a dołem południowy zachód, pomiędzy prawym bokiem a górą północny wschód, pomiędzy prawym bokiem a dołem południowy wschód.