Question

Opracuj warunki rozejmu Sztumskiej wsi i pokoju w Oliwie .

Answer 1

W trakcie sporu o ruch egzekucyjny Zygmunt August stanął po stronie szlachty. Jej rola w państwie wzrastała a dowodem na to były relacje pomiędzy izbami parlamentu. Zasadniczo składał się on z trzech izb:

1. sejmu – izby szlacheckiej                             
2. senatu – izby magnatów, najwyższych dostojników państwowych i   kościelnych

3. króla

Sejm zaczął w tym trójdzielnym układzie odgrywać rolę decydującą właśnie za panowania Zygmunta Augusta. Wzmocnienie pozycji szlachty w państwie było tym ważniejsze, że już za Jagiellonów zasada dziedziczenia tronu musiała ustąpić zasadzie elekcji króla. W praktyce oznaczało to, że każdy nowo powołany król Polski musiał w pewnej mierze iść na ustępstwa względem powołujących go na tron. Co ważniejsze od 1550 roku zabroniona była tzw. elekcja vivente rege, czyli obiór na króla za życia poprzedniego władcy. Zasada ta została jeszcze złamana w 1529, kiedy Zygmunt August został wybrany na Króla Polski i Wielkiego Księcia Litewskiego za życia ojca Zygmunta (od tej pory zwanego Zygmuntem Starym). Był to jednak ostatni taki przypadek w historii ustroju Rzeczypospolitej.
Zygmunt August zmarł bezpotomnie. System polityczny okazał się nieprzygotowany na tę sytuację, mimo iż wcześniej zarówno szlachta jak i magnateria chciała mieć jak największy wpływ na obiór króla. Nie wiadomo było, kto ma sprawować władzę wykonawczą w czasie bezkrólewia. Niejasny był również sposób obioru króla, w sytuacji gdy nie było dziedzicznego kandydata.

Śmierć Zygmunta Augusta napawała polskich różnowierców niepokojem. Ostatni z Jagiellonów miał opinię osoby tolerancyjnej, która przez pewien czas myślała nawet o założeniu kościoła narodowego. Do zwołania soboru narodowego w Polsce jednak nie doszło między innymi za sprawą aktywnej działalności katolików, którzy za sprawą uchwał soboru trydenckiego byli gotowi do wewnętrznych reform.

Wśród najważniejszych postaci polskiej kontrreformacji wymienić należy Stanisława Hozjusza. Zasłynął on przede wszystkim jako osoba, która sprowadziła na ziemie polskie zakon jezuitów. Widząc wyższość szkolnictwa różnowierczego Hozjusz starał się stworzyć katolicką alternatywę dla szkolnictwa na poziomie średnim. Założył słynne kolegium jezuickie w Braniewie, które przez wiele lat miało opinię jednej z najlepszych szkół w Rzeczpospolitej. Był również kardynał Hozjusz autorem jednego z najpopularniejszych w Europie katechizmów katolickich. Mówiło się wręcz, że ma szanse zostać papieżem
Silna ofensywa potrydencka zmobilizowała polskich różnowierców do porozumienia, w myśl którego trzy kościoły (kalwini, luteranie i Bracia Czescy) mieli wzajemnie uznawać sakramenty i funkcje kaznodziejów. Porozumienie to, nazywane zgodą sandomierską, zostało zawarte w roku 1570 i jak się okazało w okresie pierwszego bezkrólewia było niezmiernie ważne, mimo iż wyłączono z niego odłam Braci polskich.