1. Cywilizacja, poziom rozwoju osiągnięty przez daną społeczność w pewnym okresie historycznym, przede wszystkim w dziedzinie kultury materialnej, zwłaszcza nauki i techniki, które traktuje się jako środki pozwalające nie tylko sprostać wymogom związanym z życiem w takim czy innym środowisku naturalnym, ale także maksymalnie wykorzystywać jego zasoby i neutralizować negatywne oddziaływanie sił przyrody na człowieka.
2. Tak pojętą cywilizację przeciwstawia się nierzadko kulturze w znaczeniu kultury duchowej (literatura, sztuka, religia, filozofia itp.); często też traktuje się je jako pojęcia komplementarne.
3. W XIX-wiecznej nauce (np. E.B. Tylor, L.H. Morgan) terminem cywilizacji określano najwyższe stadium hipotetycznej społeczno-kulturowej ewolucji ludzkości, następujące po okresach dzikości (gospodarka zbieracko-łowiecka) i barbarzyństwa (pasterstwo), związane z przejściem od nomadyzmu do życia osiadłego, zapoczątkowane zaś wynalezieniem pisma. Z ujęciem takim koresponduje dzisiejsze rozumienie cyawilizacji jako typu kultury charakterystycznej dla społeczeństw o złożonej hierarchii i organizacji politycznej, zaawansowanych pod względem materialnym i ideologicznym, z rozbudowanymi systemami prawa i religii oraz wysoko rozwiniętą literaturą, sztuką, nauką i techniką.
4. Współcześnie mianem cywilizacji określa się też krąg kulturowy, czyli zespół kultur lokalnych połączonych wspólnotą losów historycznych, bliskich sobie pod względem obyczajowości, systemu wartości, wzorców kulturowych itp. (np. cywilizacja europejska, cywilizacja chrześcijańska, cywilizacja chińska).
5. Termin cywilizacja wywodzi się z łacińskiego civilitas, słowa oznaczającego zespół cech składających się na ogólną ogładę, jaka winna była charakteryzować obywatela Rzymu, odróżniając go od barbarzyńców. W znaczeniu bliskim dzisiejszemu jako pierwsi terminem tym posłużyli się w 2. połowie XVIII w. francuscy i angielscy, a później m.in. polscy (S. Staszic) pisarze epoki oświecenia.
6. Upowszechnił się on w XIX i XX w., wraz z rozwojem socjologii, etnografii, etnologii oraz antropologii społecznej i kulturowej. Cywilizacja była przedmiotem nie tylko pochwał i apologii, ale również krytyk, które wydobywały różne jej aspekty negatywne, np. prymat wartości materialnych nad duchowymi, uprzedmiotowienie człowieka, zniszczenie jego więzi z naturą i sformalizowanie związków z innymi ludźmi. Według niektórych ujęć (O. Spengler) cywilizacja to skostniała postać kultury, która urzeczywistniła całość swoich możliwości i chyli się ku upadkowi.
1. Cywilizacja, poziom rozwoju osiągnięty przez daną społeczność w pewnym okresie historycznym, przede wszystkim w dziedzinie kultury materialnej, zwłaszcza nauki i techniki, które traktuje się jako środki pozwalające nie tylko sprostać wymogom związanym z życiem w takim czy innym środowisku naturalnym, ale także maksymalnie wykorzystywać jego zasoby i neutralizować negatywne oddziaływanie sił przyrody na człowieka.
2. Tak pojętą cywilizację przeciwstawia się nierzadko kulturze w znaczeniu kultury duchowej (literatura, sztuka, religia, filozofia itp.); często też traktuje się je jako pojęcia komplementarne.
3. W XIX-wiecznej nauce (np. E.B. Tylor, L.H. Morgan) terminem cywilizacji określano najwyższe stadium hipotetycznej społeczno-kulturowej ewolucji ludzkości, następujące po okresach dzikości (gospodarka zbieracko-łowiecka) i barbarzyństwa (pasterstwo), związane z przejściem od nomadyzmu do życia osiadłego, zapoczątkowane zaś wynalezieniem pisma. Z ujęciem takim koresponduje dzisiejsze rozumienie cyawilizacji jako typu kultury charakterystycznej dla społeczeństw o złożonej hierarchii i organizacji politycznej, zaawansowanych pod względem materialnym i ideologicznym, z rozbudowanymi systemami prawa i religii oraz wysoko rozwiniętą literaturą, sztuką, nauką i techniką.
4. Współcześnie mianem cywilizacji określa się też krąg kulturowy, czyli zespół kultur lokalnych połączonych wspólnotą losów historycznych, bliskich sobie pod względem obyczajowości, systemu wartości, wzorców kulturowych itp. (np. cywilizacja europejska, cywilizacja chrześcijańska, cywilizacja chińska).
5. Termin cywilizacja wywodzi się z łacińskiego civilitas, słowa oznaczającego zespół cech składających się na ogólną ogładę, jaka winna była charakteryzować obywatela Rzymu, odróżniając go od barbarzyńców. W znaczeniu bliskim dzisiejszemu jako pierwsi terminem tym posłużyli się w 2. połowie XVIII w. francuscy i angielscy, a później m.in. polscy (S. Staszic) pisarze epoki oświecenia.
6. Upowszechnił się on w XIX i XX w., wraz z rozwojem socjologii, etnografii, etnologii oraz antropologii społecznej i kulturowej. Cywilizacja była przedmiotem nie tylko pochwał i apologii, ale również krytyk, które wydobywały różne jej aspekty negatywne, np. prymat wartości materialnych nad duchowymi, uprzedmiotowienie człowieka, zniszczenie jego więzi z naturą i sformalizowanie związków z innymi ludźmi. Według niektórych ujęć (O. Spengler) cywilizacja to skostniała postać kultury, która urzeczywistniła całość swoich możliwości i chyli się ku upadkowi.