W ramach projektu zamawianego badano roślinność tundry (rośliny naczy− niowe, mszaki oraz sinice i glony) w bezpośrednim oddziaływaniu dwóch dużych kolonii ptaków morskich. Jedna z nich zlokalizowana jest na stokach Ariekammen i gniazdują tu alczyki, natomiast kolonia nurzyków i mew trójpalczastych mieści się pod Gnålberget. W zasięgu oddziaływania kolonii tych ptaków wykształciły się ornitokopro− filne zbiorowiska roślinne, zróżnicowane strefowo. W zakresie bezpośredniego oddziaływania kolonii, gdzie koncentracja odchodów jest najwyższa i silnie tok− syczna dla roślin, występuje strefa pozbawiona roślinności lub spotkać tu można jedynie pojedyncze rośliny. W strefie bardzo silnego wpływu odchodów ptasich, gdzie stężenie biogenów N i P jest również wysokie, wykształciły się ubogie zbio− rowiska roślinne zdominowane zwykle przez jeden gatunek, trawę Poa alpina (zbiorowisko Poa alpina–Prasiola crispa) w przypadku kolonii alczyków, i war− zuchę Cochlearia grenlandica (zbiorowisko Cochlearia grenlandica–Prasiola crispa) w kolonii nurzyków i mew trójpalczastych. Ogólny wskaźnik różnorod− ności Shannona dla tych zbiorowisk jest niski i zawiera się w zakresie 1,05–1,40, a liczba gatunków nie przekracza 10 (4,75–10,0).Wkolejnej strefie, zlokalizowa− nej w pewnym oddaleniu od kolonii, gdzie zawartość biogenów w podłożu jest ciągle bardzo wysoka, wykształcają się najbogatsze w gatunki układy roślinne. Występujące tu zbiorowiska roślinne (Cerastium arcticum–Chrysosplenium te− trandrum w kolonii alczyków oraz Cerastium arcticum–Poa alpina i Saxifraga caespitosa w kolonii nurzyków i mew trójpalczastych) charakteryzują się naj− wyższymi wartościami wskaźnika Shannona (2,35–2,70) oraz liczbą gatunków, wynoszącą od 11 do 15. Zbiorowiska ornitokoprofilne badanych kolonii różnią się pod względem do− minujących gatunków roślin naczyniowych. W przypadku kolonii alczyków do− minuje Cerastium arcticum, natomiast w kolonii nurzyków panuje Cochlearia grenlandica. Różnica ta może być związana z biologią i dietą występujących tu ptaków (planktonożerne alczyki vs rybożerne nurzyki i mewy trójpalczaste) – o odmiennej diecie i w efekcie odchody różniące się składem chemicznym. Badane zbiorowiska ornitokoprofilne wyróżniają się obfitym występowaniem takich gatunków roślin naczyniowych, jak: Poa alpina, Cochlearia grenlandica, Cerastium arcticum, Saxifraga caespitosa oraz zielenicy Prasiola crispa. Pośród mszaków wyznacza je obecność Tetraplodon mnioides i Haplodon wormskjoldii. Rozpatrując fizjonomię fitocenoz zbiorowisk ornitokoprofilnych, a zwłaszcza ich strukturę warstwową, charakteryzują się one dobrze wykształconą i dominującą warstwą zielno−krzewinkową (śred. zwarcie 80,3%), ubogą warstwą mszystą (śred. zwarcie 25,0%) oraz całkowitym brakiem porostów naziemnych. W porównaniu do wyżej opisanych, zbiorowiska niebędące pod wpływem kolonii ptasich mają wyraźnie niższe ogólny wskaźnik różnorodności Shannona (1,40±0,68) i liczbę gatunków (8,9±3,54) oraz inną strukturę fitocenoz. Ich warstwa mszysta (śred. zwarcie 53,8%) wyraźnie dominuje nad zielno−krzewin− kową (śred. zwarcie 18,8±18,8) a zwarcie porostów wynosi tu średnio 11,5%. Chociaż zwarcie warstwy sinocowo−glonowej w obydwu grupach zbiorowisk jest bardzo zbliżone (4,3 vs 4,8), to jednak tutaj stwierdzono najciekawsze różnice. Aby pokazać powyższe różnice wybrano trzy typy siedlisk zlokalizowane w obszarach oddziaływania dwóch dużych koloni lęgowych ptaków wspomnia− nych na wstępie. 1. Siedliska pozostające pod silnym wpływem ptaków zlokalizowane odpo− wiednio na stoku Ariekammen w odległości 30–40 m, i u podnóża klifu Gnålber− get 0–40 m. Na tym wyraźnie nitrofilnym siedlisku, gatunkiem dominującym jest Prasiola crispa, tworząca jasnozielone, płaciaste plechy pokrywające znaczną część powierzchni gleby. Towarzyszyły jej licznie występujące sinice niehetero− cytowe, szczególnie Phormidium autumnale, tworzące duże, ciemne plechy oraz Pseudoanabaena frigida, Leptolyngbya fragilis, Schizotrix calcicola i S. fragilis, Oscillatoria rupicola, jaki i Gloeacapsopsis magma oraz zielenice, np. z rodzajów Chlamidomonas i Ulothrix. 2. Siedliska o charakterze mezotroficznym.Wtej tundrze, położonej 500–1000m od kolonii ptaków, zaobserwowano brak Prasilola crispa oraz mniejszy udział Phormidium autumnale, podczas gdy bogactwo sinic było wyższe. Znaleziono wiele gatunków nitkowatych, nieheterocytowych takich jak Lyngbya margarethea− na, Planthotrix clathrata, Jaaginema gracile, Phormidium subcapitatum, Lepto− lyngbya treleasi, Pseudanabaena galeata, Planctolyngbya limnetica, pojawiją się już sinice heterocytowe, takie jak Thotypothrix tenis oraz zielenice Borodinellopsis taxensis i Ulothrix variabilis. 3. Siedliska bez wpływu ptaków. Sinice i glony zbierano w obrębie zbiorowi− ska Saxifraga oppositifolia–Sanonia unicinata. Siedliska te charakteryzowały się znacznym udziałem sinic heterocyctowych z wyraźną dominacją Nostoc com− mune, N. punctiforme, N. paludosum, z dużym udziałem gatunków z rodzaju Ana− baena, m. in. A. varabilis. Towarzyszą im zielenice, bardzo rzadki w tundrze Excentrosfera viridis oraz Uothrix sp. i Hlorchrmidium sp. Projekt Zamawiany: PBZ−KBN−108/PO4/2004−2007 29 Aanalizy składu taksonomicznego wykazały, że: – siedliska ubogie w azot charakteryzują się znacznie większą bioróżnorodnością sinic i glonów, – w siedliskach silnie nitrofilnych dominuje zielenica Prasila crispa z dużym udziałem sinic niehetrocytowych, tworząc koprofilne zbiorowiska sinicowo− −glonowe, – w siedliskach mezotroficznych pod względem zawartości związków azotu zaobserwowano stopniowe wkraczanie sinic heterocytowych, szczególnie Nos− toc commune (Ariekammen) i N. punctiforme (Gnålberget), – zbiorowiska glonów występujących pod Gnålberget wyróżniają się większym udziałem zielenic, np. Haematococcus pluvialis, Borodinellopsis texensis i Ex− centosphaera viridis, co świadczy o większej żyzności tych gleb od siedlisk położonych na stoku Ariekammen, – w warunkach arktycznych sinice tworzą własne asocjacje, w niektórych miejs− cach pokrywające 100% powierzchni gleby, jak też występują jako istotny składnik większości zbiorowisk roślinnych tundry.
W ramach projektu zamawianego badano roślinność tundry (rośliny naczy−
niowe, mszaki oraz sinice i glony) w bezpośrednim oddziaływaniu dwóch dużych
kolonii ptaków morskich. Jedna z nich zlokalizowana jest na stokach Ariekammen
i gniazdują tu alczyki, natomiast kolonia nurzyków i mew trójpalczastych mieści
się pod Gnålberget.
W zasięgu oddziaływania kolonii tych ptaków wykształciły się ornitokopro−
filne zbiorowiska roślinne, zróżnicowane strefowo. W zakresie bezpośredniego
oddziaływania kolonii, gdzie koncentracja odchodów jest najwyższa i silnie tok−
syczna dla roślin, występuje strefa pozbawiona roślinności lub spotkać tu można
jedynie pojedyncze rośliny. W strefie bardzo silnego wpływu odchodów ptasich,
gdzie stężenie biogenów N i P jest również wysokie, wykształciły się ubogie zbio−
rowiska roślinne zdominowane zwykle przez jeden gatunek, trawę Poa alpina
(zbiorowisko Poa alpina–Prasiola crispa) w przypadku kolonii alczyków, i war−
zuchę Cochlearia grenlandica (zbiorowisko Cochlearia grenlandica–Prasiola
crispa) w kolonii nurzyków i mew trójpalczastych. Ogólny wskaźnik różnorod−
ności Shannona dla tych zbiorowisk jest niski i zawiera się w zakresie 1,05–1,40,
a liczba gatunków nie przekracza 10 (4,75–10,0).Wkolejnej strefie, zlokalizowa−
nej w pewnym oddaleniu od kolonii, gdzie zawartość biogenów w podłożu jest
ciągle bardzo wysoka, wykształcają się najbogatsze w gatunki układy roślinne.
Występujące tu zbiorowiska roślinne (Cerastium arcticum–Chrysosplenium te−
trandrum w kolonii alczyków oraz Cerastium arcticum–Poa alpina i Saxifraga
caespitosa w kolonii nurzyków i mew trójpalczastych) charakteryzują się naj−
wyższymi wartościami wskaźnika Shannona (2,35–2,70) oraz liczbą gatunków,
wynoszącą od 11 do 15.
Zbiorowiska ornitokoprofilne badanych kolonii różnią się pod względem do−
minujących gatunków roślin naczyniowych. W przypadku kolonii alczyków do−
minuje Cerastium arcticum, natomiast w kolonii nurzyków panuje Cochlearia
grenlandica. Różnica ta może być związana z biologią i dietą występujących tu
ptaków (planktonożerne alczyki vs rybożerne nurzyki i mewy trójpalczaste) –
o odmiennej diecie i w efekcie odchody różniące się składem chemicznym.
Badane zbiorowiska ornitokoprofilne wyróżniają się obfitym występowaniem
takich gatunków roślin naczyniowych, jak: Poa alpina, Cochlearia grenlandica,
Cerastium arcticum, Saxifraga caespitosa oraz zielenicy Prasiola crispa. Pośród
mszaków wyznacza je obecność Tetraplodon mnioides i Haplodon wormskjoldii.
Rozpatrując fizjonomię fitocenoz zbiorowisk ornitokoprofilnych, a zwłaszcza
ich strukturę warstwową, charakteryzują się one dobrze wykształconą i dominującą
warstwą zielno−krzewinkową (śred. zwarcie 80,3%), ubogą warstwą mszystą (śred.
zwarcie 25,0%) oraz całkowitym brakiem porostów naziemnych.
W porównaniu do wyżej opisanych, zbiorowiska niebędące pod wpływem
kolonii ptasich mają wyraźnie niższe ogólny wskaźnik różnorodności Shannona
(1,40±0,68) i liczbę gatunków (8,9±3,54) oraz inną strukturę fitocenoz. Ich
warstwa mszysta (śred. zwarcie 53,8%) wyraźnie dominuje nad zielno−krzewin−
kową (śred. zwarcie 18,8±18,8) a zwarcie porostów wynosi tu średnio 11,5%.
Chociaż zwarcie warstwy sinocowo−glonowej w obydwu grupach zbiorowisk
jest bardzo zbliżone (4,3 vs 4,8), to jednak tutaj stwierdzono najciekawsze
różnice.
Aby pokazać powyższe różnice wybrano trzy typy siedlisk zlokalizowane
w obszarach oddziaływania dwóch dużych koloni lęgowych ptaków wspomnia−
nych na wstępie.
1. Siedliska pozostające pod silnym wpływem ptaków zlokalizowane odpo−
wiednio na stoku Ariekammen w odległości 30–40 m, i u podnóża klifu Gnålber−
get 0–40 m. Na tym wyraźnie nitrofilnym siedlisku, gatunkiem dominującym jest
Prasiola crispa, tworząca jasnozielone, płaciaste plechy pokrywające znaczną
część powierzchni gleby. Towarzyszyły jej licznie występujące sinice niehetero−
cytowe, szczególnie Phormidium autumnale, tworzące duże, ciemne plechy oraz
Pseudoanabaena frigida, Leptolyngbya fragilis, Schizotrix calcicola i S. fragilis,
Oscillatoria rupicola, jaki i Gloeacapsopsis magma oraz zielenice, np. z rodzajów
Chlamidomonas i Ulothrix.
2. Siedliska o charakterze mezotroficznym.Wtej tundrze, położonej 500–1000m
od kolonii ptaków, zaobserwowano brak Prasilola crispa oraz mniejszy udział
Phormidium autumnale, podczas gdy bogactwo sinic było wyższe. Znaleziono
wiele gatunków nitkowatych, nieheterocytowych takich jak Lyngbya margarethea−
na, Planthotrix clathrata, Jaaginema gracile, Phormidium subcapitatum, Lepto−
lyngbya treleasi, Pseudanabaena galeata, Planctolyngbya limnetica, pojawiją się
już sinice heterocytowe, takie jak Thotypothrix tenis oraz zielenice Borodinellopsis
taxensis i Ulothrix variabilis.
3. Siedliska bez wpływu ptaków. Sinice i glony zbierano w obrębie zbiorowi−
ska Saxifraga oppositifolia–Sanonia unicinata. Siedliska te charakteryzowały się
znacznym udziałem sinic heterocyctowych z wyraźną dominacją Nostoc com−
mune, N. punctiforme, N. paludosum, z dużym udziałem gatunków z rodzaju Ana−
baena, m. in. A. varabilis. Towarzyszą im zielenice, bardzo rzadki w tundrze
Excentrosfera viridis oraz Uothrix sp. i Hlorchrmidium sp.
Projekt Zamawiany: PBZ−KBN−108/PO4/2004−2007 29
Aanalizy składu taksonomicznego wykazały, że:
– siedliska ubogie w azot charakteryzują się znacznie większą bioróżnorodnością
sinic i glonów,
– w siedliskach silnie nitrofilnych dominuje zielenica Prasila crispa z dużym
udziałem sinic niehetrocytowych, tworząc koprofilne zbiorowiska sinicowo−
−glonowe,
– w siedliskach mezotroficznych pod względem zawartości związków azotu
zaobserwowano stopniowe wkraczanie sinic heterocytowych, szczególnie Nos−
toc commune (Ariekammen) i N. punctiforme (Gnålberget),
– zbiorowiska glonów występujących pod Gnålberget wyróżniają się większym
udziałem zielenic, np. Haematococcus pluvialis, Borodinellopsis texensis i Ex−
centosphaera viridis, co świadczy o większej żyzności tych gleb od siedlisk
położonych na stoku Ariekammen,
– w warunkach arktycznych sinice tworzą własne asocjacje, w niektórych miejs−
cach pokrywające 100% powierzchni gleby, jak też występują jako istotny
składnik większości zbiorowisk roślinnych tundry.