Question

Opisz XIX wieczną izbę kuchenną i ówczesne sprzęty.

Answer 1

Typowa, XIX-wieczna chałupa wiejska rozplanowana jest na rzucie prostokąta, z jednym wejściem w ścianie dłuższej. Ściany zbudowane z ręcznie obrabianych bali sosnowych lub świerkowych (dawniej: jodłowych). W narożach belki ścian łączone są "na rybi ogon" lub "na nakładkę". Od wewnątrz ściany polepiane gliną zmieszaną z sieczką i słomą oraz pobielone. Na najwyższych belkach dłuższych ścian budynku wsparte belki stropowe, do których przybite od góry deski tworzące powałę.

Kształt dachu prawie wyłącznie dwuspadowy o konstrukcji krokwiowo-jętkowej: dwie krokwie tworzące parę złączone u góry poziomą belką (jętką) a dołem zamocowane w belkach stropowych lub spoczywające na belce zamocowanej do końców belek stropowych (płatwi). Dach budynku poszyty słoma żytnią lub kryty gontem. Jedynymi elementami ozdobnymi dość surowej bryły budynku bywa odpowiednie ułożenie desek szalujących szczyty dachu, ozdobne belkowanie otworu drzwiowego (półkoliście wycięte nadproże) lub też deskowanie drzwi wejściowych.

Od pocz. XIX wieku niemal powszechnie muruje się w budynkach wiejskich kamienne lub ceglane kominy, posadowione w centralnej części budynku. Bezpośrednio przy kominie, a dawniej również wewnątrz komina w jego dolnej części, ulokowany jest trzon pieca chlebowego: tzw. "piekarok" lub "wielok". Od poł. XIX wieku powszechnie stosuje się podłogi z desek układanych na legarach (dawniej wykonywano posadzki z ubitej gliny).

W typowej chałupie wiejskiej z tego okresu sień wejściowa dzieli budynek na dwie części: w obu z nich znajduje się izba a za nią komora. W zależności od sytuacji ekonomicznej i rodzinnej mieszkańców jedna część stanowi mieszkanie gospodarzy a druga - rodziców (tzw. wycug) albo też jedna pełni funkcje reprezentacyjne (tzw. biała izba) a druga - kuchenne i mieszkalne (tzw. czarna izba). Często w obrębie izb i komór sytuowano warsztaty rzemieślnicze.