laskamaska
Jedni badacze bagatelizują ów problem, bowiem większość ludzi w ówczesnej Europie nie była świadoma istnienia roku 1000. Ci jednak, którzy mieli świadomość końca tysiąclecia w większości ulegali ruchom millenarystycznym. Nazwa tych licznych ruchów religijnych w okresie schyłkowym pierwszego tysiąclecia wywodziła się od słowa millennium czyli właśnie tysiąclecie. Millenaryści przepowiadali bliskie nadejście końca tysiącletniego świata i nadejście panowania Królestwa Bożego. Poza tym przykład, jaki płynął z Rzymu również nie napawał optymizmem. W okolicach roku tysięcznego papiestwo przeżywało okres największego upadku molarnego. Papieże tak zwanego „okresu pornokracji” byli zdemoralizowani, poza tym byli wybierani w skandalicznych warunkach walki o wpływy w „Wiecznym mieście” między poszczególnymi rodami. Spada także poziom moralny i edukacji biskupów, którzy stają się bardziej panami feudalnymi. Wystarczy tylko spojrzeć na pieśń o Rolandzie traktującą o nieco wcześniejszych czasach. Jednak widać jak biskupi ochoczo i z pełnym zaangażowaniem walczą w wojnie jak zwykli rycerze. Nawet większość klasztorów przeżywa upadek, najczęściej opatami zostają sami panowie feudalni, uznając bycie opatem jako sposób zarobku. Jednak już na początku X wieku widać pewne „jaskółki” odnowy. W 910 roku Wilhelm I książę Akwitanii zakłada klasztor w Cluny, wokół którego mają się koncentrować klasztory. Jeszcze jednym sposobem miała być tak zwana reforma lotaryńska (klasztory w Gorze i St. Vannes w Verdun). Bardzo ważną postacią tamtych czasów jest św. Romuald, który zakłada zakon kamedułów. Jeszcze jednym bardzo ważnym wydarzeniem jest walka o „pokój boży”, czyli powstrzymanie się od walk między rycerzami najpierw na okres świąt, potem niedzieli. Chodzi przede wszystkim o ukrócenie konfliktów wyniszczających ekonomikę ówczesnego rycerstwa. W nową fazę wchodzą także stosunki władzy cesarskiej z kościołem. Cesarzowi zależy na silnym kościele, tak jak zależy na silnych księciach. Biskupi są obsadzani ze względu na zdolności polityczne niż moralne. Ważna funkcje spełniają też szkoły katedralne. XI wiek w Niemczech to twarda reforma przeprowadzana przez Henryka II (bezwzględnie egzekwuje się zasady reformy kościoła) potem od czasów Konrada II i Henryka III (dynastii frankońskiej lub salickiej) można mówić o spadku zainteresowania walką z reformą kościoła, głównie w związku z zaangażowaniem Niemiec na Wschodzie. W tym czasie ma miejsce spory upadek znaczeni papiestwa, głównie poprzez papieży tuskulańskich Jana XIX i Benedykta IX, doskonale rozwija się symonia (cesarz nic nie robi). W 1049 roku wybrany zostaje Leon IX, a w 1061 roku Aleksander II wprowadza nowe reformy, najpierw wybór przez dostojników potem „kler i lud”. W 1073 roku następuje przełom w historii kościoła - wybór przez aklamację Grzegorza VII. W 1075 roku Grzegorz ponawia edykty o symonii (zakaz przyjmowania inwestytury z rąk świeckich. Później wydaje dokument Dictatus papae, którym ogłasza nadrzędność papieży nad każdym nawet politycznym ciałem. W 1076 roku w Wormacji cesarz Henryk IV forsuje detronizacje Grzegorza VII, Grzegorz rewanżuje mu się klątwą, co oznacza dla Henryka duże kłopoty. W 1077 roku w Forheim Rudolf Szwabski zostaje obwołany królem. Wtedy Henryk udaje się do Canossy i prosi papieża o wybaczenie udaje mu się uzyskać zdjęcie klątwy i rozwiązuje ręce w sprawie sytuacji wewnętrznej w Niemczech. Najpierw w 1084 roku Henryk IV opanowuje Rzym i otrzymuje koronę cesarska z rąk antypapieża Klemensa III. W 1086 roku Grzegorz umiera w Salerno na wygnaniu. W 1122 roku w Wormacji Kalikst II i Henryk V zgadzają się co do tego, że król nie będzie wpływał na wybór biskupów i opatów, zaś dobra lenne będzie nadawał im cesarz. Odnowa moralna kościoła jest kontynuowana przez wielkie osobistości XI wieku Bernarda z Clairvaux i Norberta z Genneap (założyciela zgromadzeni premonstratensów). Pierwsza połowa XII wieku to także miejsce nowej schizmy papieskiej. W wyniku rywalizacji dwóch rodów rzymskich (co nie zmieniło się nawet mimo reformy Grzegorza VII ) wybranych zostaje dwóch papieży. Ród Francipanich wybiera Innocentego II (który jest popierany prze Norberta i Bernarda). Drugi ród Pierleonich popiera Anakleta II, który ma duże poparcie w Rzymie, a także poparcie bardzo ważnego czynnika ówczesnej geopolityki Normanów, a zwłaszcza Rogera II, który stara się o koronę królewską. Ostatecznie po śmierci Anakleta II w 1138 roku Innocenty uznaje koronę Rogera i kończy się schizma.
XI wiek w Niemczech to twarda reforma przeprowadzana przez Henryka II (bezwzględnie egzekwuje się zasady reformy kościoła) potem od czasów Konrada II i Henryka III (dynastii frankońskiej lub salickiej) można mówić o spadku zainteresowania walką z reformą kościoła, głównie w związku z zaangażowaniem Niemiec na Wschodzie. W tym czasie ma miejsce spory upadek znaczeni papiestwa, głównie poprzez papieży tuskulańskich Jana XIX i Benedykta IX, doskonale rozwija się symonia (cesarz nic nie robi). W 1049 roku wybrany zostaje Leon IX, a w 1061 roku Aleksander II wprowadza nowe reformy, najpierw wybór przez dostojników potem „kler i lud”. W 1073 roku następuje przełom w historii kościoła - wybór przez aklamację Grzegorza VII. W 1075 roku Grzegorz ponawia edykty o symonii (zakaz przyjmowania inwestytury z rąk świeckich. Później wydaje dokument Dictatus papae, którym ogłasza nadrzędność papieży nad każdym nawet politycznym ciałem. W 1076 roku w Wormacji cesarz Henryk IV forsuje detronizacje Grzegorza VII, Grzegorz rewanżuje mu się klątwą, co oznacza dla Henryka duże kłopoty. W 1077 roku w Forheim Rudolf Szwabski zostaje obwołany królem. Wtedy Henryk udaje się do Canossy i prosi papieża o wybaczenie udaje mu się uzyskać zdjęcie klątwy i rozwiązuje ręce w sprawie sytuacji wewnętrznej w Niemczech. Najpierw w 1084 roku Henryk IV opanowuje Rzym i otrzymuje koronę cesarska z rąk antypapieża Klemensa III. W 1086 roku Grzegorz umiera w Salerno na wygnaniu. W 1122 roku w Wormacji Kalikst II i Henryk V zgadzają się co do tego, że król nie będzie wpływał na wybór biskupów i opatów, zaś dobra lenne będzie nadawał im cesarz. Odnowa moralna kościoła jest kontynuowana przez wielkie osobistości XI wieku Bernarda z Clairvaux i Norberta z Genneap (założyciela zgromadzeni premonstratensów). Pierwsza połowa XII wieku to także miejsce nowej schizmy papieskiej. W wyniku rywalizacji dwóch rodów rzymskich (co nie zmieniło się nawet mimo reformy Grzegorza VII ) wybranych zostaje dwóch papieży. Ród Francipanich wybiera Innocentego II (który jest popierany prze Norberta i Bernarda). Drugi ród Pierleonich popiera Anakleta II, który ma duże poparcie w Rzymie, a także poparcie bardzo ważnego czynnika ówczesnej geopolityki Normanów, a zwłaszcza Rogera II, który stara się o koronę królewską. Ostatecznie po śmierci Anakleta II w 1138 roku Innocenty uznaje koronę Rogera i kończy się schizma.