Question

Opisz powstanie styczniowe na ziemiach mińskich ;D prosze pilne

Answer 1

Stolica województwa mińskiego w Rzecz-pospolitej, od 1991 stolica niepodległej Białorusi. Miejscowoć nad Świsłoczą, dopływem Berezyny, jeden z najstarszych grodów Rusi litewskiej, położony w ważnym strategicznie obszarze pomiędzy dorzeczem Dniepru i Niemna.

Pierwsze informacje pochodza z XI wieku, gdy Mińsk był juz ważnym grodem, stolicą oddzielnego księstwa, podporządkowanemu księstwu połockiemu. Po ataku księcia połockiego na Kijów odwetowa wyprawa trzech synów księcia kijowskiego Jarosława Mądrego zdobyła Mińsk (1066) i wymordowała jego mieszkańców.

Po zajęciu przez Mongołow Kijowa i zwycięstwie Litwinów nad Tatarami pod Kojdanowem (1241) i Krutą Horą (1249), nieopoodal Mińsk stał się lennem litewskim (stolicą Mendoga był odległy o 100 km Nowogródek) W 1326 został przyłączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Władysław Jagiełło ufundował (1390) pierwszy drewniany kościół farny Trójcy Przenajświętszej, spalony w pożarze miasta (1409).

Na sejmie horodelskim (1413) utworzono województwo mińskie, którego granice ostatecznie ustalono w 1500 dzieląc je na trzy powiaty, ze stolicami w Mińsku, Mozyrzu i Rzeczycy.

Kazimierz Jagiellończyk w przywileju (1441) dla miast litewskich wymienił Mińsk, nadając miastu znaczne swobody.

Aleksander Jagiellończyk nadał miastu (1499) prawo magdeburskie. a w 1502 król ze swoją żoną Heleną rezydowali w mieści dwa miesiące, archimandryty mińskiego Jonasa na prawosławnego arcybiskupa Kijowa.

W 1547 wielki pożar zniszczył miasto, spłonęła też większość kościołów. Podczas wojny z Moskwą Iwana Groźnego, Mińsk był główną baza wojsk polsko-litewskich (1563-68). W 1569 r. na mocy Unii Lubelskiej miasto weszło w skład Rzeczypospolitej. Od XVI w. w mieście istniało liczne skupisko Żydów.

13 lipca 1655 roku miasto zajęła armia carska atakująca Rzeczpospolitą. W 1660 kompletnie zrujnowane i wyludnione miasto powraca do Rzeczpospolitej, szybko jednak się odbudowuje. W 1664 w mieście trzykrotnie gości król Polski Jan Kazimierz.

Podczas wojny północnej miasto zdobyły wojska szwedzkie Karola XII i - dwukrotnie Rosjanie. W 1704 Piotr odwiedza miasto i dokonuje tu inspekcji wojsk, w 1708 wysyła oddziały kozaków i Kałmuków, którzy plądrują miasto, paląc wszystkie kościoły - katolickie, prawosławne i unickie.

W 1733 Minsk był okupowany przez ponad 20 tysięczną armię rosyjską generała Wolkońskiego, mającą wymusić na Rzeczpospolitej elekcją Augusta III na tron polski.

Przez cały czas Mińsk był miejscem obrad sejmiku powiatowego, wojewódzkiego i wyboru deputatów do trybunału litewskiego. Ustawą sejmu Rzeczpospolitej (1599) Trybunał Wielkiego Księstwa Litewskiego, obradujący dotąd tylko w Wilnie, odbywał posiedzenia na przemian w Mińsku i Nowogródku. Obrady od poniedziałku po święcie Trzech Króli (6 stycznia) - przez 22 tygodnie i nazywały się "kadencyą ruską", ponieważ obejmowały swoją jurysdykcją województwa: Mińskie, Nowogródzkie, Witebskie i Mścisławskie.

W 1775 wobez zagarnięcia czterech województw białoruskich przez Rosję w I rozbiorze, "kadencya ruska" Trybunału Litewskiego przeniesiona została do Grodna, co osłabiło znaczenie Mińska.

Staraniem Komisji Edukacji Narodowej utworzono w Mińsku (1773) "szkołę akademicką podwydziałową". Każdorocznie na św. Józef dnia 19 marca odbywały się w Mińsku, głośne na całą Litwę, tak zwane "kontrakty".

Na zajęty w II rozbiorze (1793) Mińsk spadły zaraz carskie restrykcje - w pierwszym rzędzie wobez niezależnego od Cerkwi prawosławnej Kościoła unickiego. Klasztor Bazylianów w Górnym mieście i na przedmieściu Troickim został zamknięty (1795) a kościól św. Ducha zajęty przez prawosławnych, nazywał się odtąd (1796) cerkwią św. Piotra i Pawła.

Stary herb miasta nadany przez Zygmunta III Wazę car zamienił (1796) na dwugłowego orła Ponownie zmieniony (1878)

Napoleon udając się na Moskwę pozostawił w Mińsku marszałka Davout, który uczestniczył we Mszy św. z dziękczynnym "Te Deum" odprawionej przez biskupa Dederko. Miasto zostało bardzo zniszczone podczas odwrotu Napoleona spod Moskwy.

Kościół unicki (grecko-katolicki) został zlikwidowana carskim ukazem (1839), należało do niego wówczas 80% mieszkańców Białej Rusi. Nasilającej się rusyfikacji towarzyszą rekwizycje kolejnych kościołów: bernardynek na cerkiew prawosławną, monumentalnego kościoła dominikanów (po 1832 seminarium duchowne), po powstaniu styczniowym na magazyn wojskowy (1869) , św. Józefa na miejskie archiwum.

Mińsk został stolicą diecezji rzymsko katolickiej w latach 1798-1869, 1917-21 i od 1991. Jednak po powstaniu styczniowym zgoda na budowę kościołów katolickich była ograniczona jedynie do kaplic cmentarnych.

Białoruscy działacze narodowi 25 marca 1918 roku proklamowali w zajętym przez Niemców Mińsku niepodległe państwo białoruskie. Po kapitulacji Niemiec bolszewicy powołali własną Białoruską Socjalistyczną Republikę Sowiecką (1 I 1919).

W wyzwolonym przez polską piechotę 8 sierpniu 1919 roku Mińsku przemawiał później w języku białoruskim Józef Piłsudski, (deklarujący w więziennych dokumentach narodowość białoruską).

Mińsk został zajęty ponownie przez bolszewików w lipcu 1920 w czasie uderzenia na Warszawę. W wyniku ofensywy Tuchaczewskiego cała Białoruś znalazła się w sowieckich rękach, a w Mińsku po raz kolejny proklamowano Socjalistyczną Sowiecką Republikę Białorusi.

W kontrolowanym przez bolszewików mieście rozpoczęły się w połowie sierpnia 1920 r. polsko-sowieckie rokowania o zawieszeniu broni. Rada Obrony Państwa ustaliła wytyczne dla polskiej delegacji, w myśl których ostateczną linią polskich ustępstw miała być linia niemieckich okopów z I wojny światowej. Zwycięstwa polskie w bitwach warszawskiej i niemeńskiej spowodowało zmianę układu sił w rokowaniach, przeniesionych wówczas do Rygi.

15 października 1920 podczas ostatniej ofensywy w w wojnie z bolszewikami polskie oddziały wyzwoliły Mińsk. Jednak 12 października w Rydze podpisano preliminaria polsko-sowieckiego traktatu pokojowego.

Mimo militarnego zwycięstwa większość polskiej delegacji w Rydze obstawała przy ustalonej w sierpniu linii jako ostatecznej granicy państwa polskiego. Opierając się na danych rosyjskiego spisu powszechnego z 1912, który zaniżył ilość Polaków, obawiano się przejmowania terenów z przewagą ludności białoruskiej.

Zwolennicy Piłsudskiego - L. Wasilewski i W. Kamieniecki, którzy proponowali na forum delegacji utworzenie państwa białoruskiego, nie zdołali przekonać reszty członków delegacji do tej koncepcji. Mińsk został opuszczony przez Polsków 17 października 1920. Do historii przeszło stwierdzenie premiera Grabskiego "wycięliśmy wrzód wraz z Mińskiem".

Zawieszenie broni miało nastąpić 18 października. Rozejm zobowiązywał stronę polską do usunięcia ze swego terytorium lub rozbrojenia antysowieckich formacji zbrojnych. Polskie Naczelne Dowództwo zaproponowało wówczas walczącym o boku armii polskiej kilkutysięcznym oddziałom białoruskim generała Stanisława Bułak-Bałachowiczowi opuszczenie terytorium Polski z bronią w ręku.

Istnieje przypuszczenie że uzgodniona z marszałkiem Piłsudskim (ale nie z polskim rządem) akcja białoruskiego generała, równoległa z zajęciem Wilna przez gen. Żeligowskiego miała na celu późniejsze sfederowanie wyzwolonej Białorusi z Litwa Środkową i Rzeczpospolitą. Odwleczenie rozpoczęcia operacji do początku listopada umożliwiło jednak bolszewikom ( po rozbiciu armii gen. Wrangla) znaczne wzmocnienie sił. Białorusini zdobyli jedynie Mozyrz (gdzie proklamowano powstanie niepodległej Białorusi) i po miesiącu zaciętych w końcu listopada wycofały sie do Polski, gdzie zostały internowane.

Podczas terroru stalinowskiego w latach 30-tych pod Mińskiem Sowieci wymordowali ponad 200 tys. osób w Kuropatach pod Mińskiem. To największy cmentarz na Białorusi.

Z czasów Rzeczpospolitej - obok wielu kościołów - zachował się zespół pałacowy w dawnym majątku Ślepianka Wielka (obecnie w granicach miasta) zawierający w sobie prawdopodobnie elementy obronnego zameczku Radziwiłłów przebudowanego później przez Wańkowiczów (krewnych Melchiora Wańkowicza).