Nazwa państwa pochodzi od wzgórza rzymskiego Watykan, leżącego na prawym brzegu Tybru. Pierwszą rezydencję wzniósł tam na przełomie V i VI w. papież Symmach, w sąsiedztwie wybudowanej przez cesarza Konstantyna I Wielkiego pierwszej Bazylice Św. Piotra. W 1377 Watykan stał się siedzibą papieży, przeniesioną z Lateranu przez Grzegorza XI (1370–78), po jego powrocie z Awinionu. Pałac watykański był rozbudowywany i upiększany, zwłaszcza w okresie renesansu, przez kolejnych papieży, mecenasów sztuki.
Po zajęciu Rzymu przez wojska włoskie 1870 Watykan pozostał rezydencją papieską. Pius IX nie uznał aneksji Rzymu, odrzucił przyjęte przez parlament włoski prawo o gwarancjach (swoboda w pełnieniu funkcji religijnych, eksterytorialność Watykanu, Lateranu i Castel Gandolfo oraz pokrycie przez państwo włoskie kosztów utrzymania dworu papieskiego). Ogłosił się „więźniem Watykanu”, którego postanowił nie opuszczać, obłożył ekskomuniką dynastię sabaudzką i rząd włoski oraz zakazał katolikom uczestniczenia we włoskim życiu politycznym. Po likwidacji Państwa Kościelnego, Watykan stał się centrum religijnym i politycznym Kościoła katolickiego. Dzięki wielowiekowemu istnieniu Państwa Kościelnego i osobistej pozycji papieża została zachowana ciągłość historyczna, dająca Stolicy Apostolskiej — mimo braku państwowości — uznanie międzynarodowe. Dyplomacja watykańska nawiązywała i utrzymywała stosunki z większością państw europejskich na szczeblach rządowych (przy Stolicy Apostolskiej powstał odrębny korpus dyplomatyczny).
Historia Wzgórza Watykańskiego sięga IV wieku, kiedy cesarz rzymski przekazał biskupom Rzymu jeden z pałaców. Państwo Kościelne, władane przez papieży, powstało później. Jego początek związany był z tzw. donacją Konstantyna, który miał darować papieżom Rzym wraz z okolicami.
Początkowo siedzibą papieży nie był sam Watykan lecz Lateran. Watykan był miejscem pielgrzymek do grobu św. Piotra. W pobliżu już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa zbudowano klasztory, przytułki i schroniska. Powstały też liczne kramy kupieckie obsługujące podróżujących. Pierwsze umocnienia obejmujące bazylikę św. Piotra i Mauzoleum Hadriana zostały zbudowane podczas pontyfikatu papieża Leona IV pod koniec IX wieku. Watykan stał się miejscem, gdzie papież mógł się schronić przed najeźdźcami. Przeniesienia siedziby papieskiej do Watykanu dokonał Grzegorz XI 17 stycznia 1377 po powrocie z Awinionu, kiedy zastał Pałac Laterański w ruinie. W połowie XV wieku papież Mikołaj V powiększył i upiększył budowle watykańskie, założył również Bibliotekę Watykańską. Jego następcy kontynuowali rozbudowę Watykanu – Sykstus IV wzniósł Kaplicę Sykstyńską (1475-1483), Aleksander VI wybudował wieżę nad kaplicą , Juliusz II natomiast zatrudnił Bramantego do zbudowania nowej Bazyliki św. Piotra.
Państwo to utrzymało się do 1870, kiedy to armia króla Włoch Wiktora Emanuela II włączyła je do nowo powstającego Królestwa Włoch. Papież nie zgodził się z tą decyzją i ogłosił się więźniem Watykanu. Dopiero w 1929 faszystowski rząd włoski Benito Mussoliniego i Stolica Apostolska podpisali tzw. traktaty laterańskie, kończące spór i gwarantujące istnienie państwa Watykańskiego w obrębie pałacu i ogrodów watykańskich.
Nazwa państwa pochodzi od wzgórza rzymskiego Watykan, leżącego na prawym brzegu Tybru. Pierwszą rezydencję wzniósł tam na przełomie V i VI w. papież Symmach, w sąsiedztwie wybudowanej przez cesarza Konstantyna I Wielkiego pierwszej Bazylice Św. Piotra. W 1377 Watykan stał się siedzibą papieży, przeniesioną z Lateranu przez Grzegorza XI (1370–78), po jego powrocie z Awinionu. Pałac watykański był rozbudowywany i upiększany, zwłaszcza w okresie renesansu, przez kolejnych papieży, mecenasów sztuki.
Po zajęciu Rzymu przez wojska włoskie 1870 Watykan pozostał rezydencją papieską. Pius IX nie uznał aneksji Rzymu, odrzucił przyjęte przez parlament włoski prawo o gwarancjach (swoboda w pełnieniu funkcji religijnych, eksterytorialność Watykanu, Lateranu i Castel Gandolfo oraz pokrycie przez państwo włoskie kosztów utrzymania dworu papieskiego). Ogłosił się „więźniem Watykanu”, którego postanowił nie opuszczać, obłożył ekskomuniką dynastię sabaudzką i rząd włoski oraz zakazał katolikom uczestniczenia we włoskim życiu politycznym. Po likwidacji Państwa Kościelnego, Watykan stał się centrum religijnym i politycznym Kościoła katolickiego. Dzięki wielowiekowemu istnieniu Państwa Kościelnego i osobistej pozycji papieża została zachowana ciągłość historyczna, dająca Stolicy Apostolskiej — mimo braku państwowości — uznanie międzynarodowe. Dyplomacja watykańska nawiązywała i utrzymywała stosunki z większością państw europejskich na szczeblach rządowych (przy Stolicy Apostolskiej powstał odrębny korpus dyplomatyczny).
Historia Wzgórza Watykańskiego sięga IV wieku, kiedy cesarz rzymski przekazał biskupom Rzymu jeden z pałaców. Państwo Kościelne, władane przez papieży, powstało później. Jego początek związany był z tzw. donacją Konstantyna, który miał darować papieżom Rzym wraz z okolicami.
Początkowo siedzibą papieży nie był sam Watykan lecz Lateran. Watykan był miejscem pielgrzymek do grobu św. Piotra. W pobliżu już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa zbudowano klasztory, przytułki i schroniska. Powstały też liczne kramy kupieckie obsługujące podróżujących. Pierwsze umocnienia obejmujące bazylikę św. Piotra i Mauzoleum Hadriana zostały zbudowane podczas pontyfikatu papieża Leona IV pod koniec IX wieku. Watykan stał się miejscem, gdzie papież mógł się schronić przed najeźdźcami. Przeniesienia siedziby papieskiej do Watykanu dokonał Grzegorz XI 17 stycznia 1377 po powrocie z Awinionu, kiedy zastał Pałac Laterański w ruinie. W połowie XV wieku papież Mikołaj V powiększył i upiększył budowle watykańskie, założył również Bibliotekę Watykańską. Jego następcy kontynuowali rozbudowę Watykanu – Sykstus IV wzniósł Kaplicę Sykstyńską (1475-1483), Aleksander VI wybudował wieżę nad kaplicą , Juliusz II natomiast zatrudnił Bramantego do zbudowania nowej Bazyliki św. Piotra.
Państwo to utrzymało się do 1870, kiedy to armia króla Włoch Wiktora Emanuela II włączyła je do nowo powstającego Królestwa Włoch. Papież nie zgodził się z tą decyzją i ogłosił się więźniem Watykanu. Dopiero w 1929 faszystowski rząd włoski Benito Mussoliniego i Stolica Apostolska podpisali tzw. traktaty laterańskie, kończące spór i gwarantujące istnienie państwa Watykańskiego w obrębie pałacu i ogrodów watykańskich.