1. w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach pokrewnych wymienia się na g, z, ź, s, dz, d, h, np.:
dróżka - droga
służąca - usługiwać
wożę- wozić - wóz
zwyciężyć - zwycięzca
wyobrażnia - wyobraźnia
cudzołożyć - cudzołóstwo
księża - ksiądz
znużony - nuda
pobłażać - błahy
2. występuje po l, ł, n, r, np.:
lżej
odwilż
łże
małżowina
rewanż
rżeć
Skarżysko
3. wystepuje przed l, ł, n, r, w, o ile nie pozostaje ta pisownia w sprzeczności z innymi zasadami, np.:
żleb
drażliwy
żłopać
księżna
jałmużna
żwir
łyżwy
Uwaga: Jeśli pisownia ż przed w ta pozostaje w sprzeczności z inną zasadą 9np. rz po d), to pierwszeństwo dać tamtej zasadzie, np drzwiowy (pisownia rz po d)
4. wystepuje w zakonczeniu - aż wskazującym na rzeczownik rodzaju żeńskiego, spójnik lub francuskie pochodzenie wyrazu:
a) w rzeczownikach rodzimych r. żeńskiego, np.:
straż
odsprzedaż
podaż
b) spójnikach zakonczonych na - aż, np.:
aż
chociaż
ponieważ
c) wyrazach francuskiego pochodzenia, np.:
drenaż, kilometraż
bandaż, wiraż
witraż, tatuaż
Ważne: Tak samo piszemy wyrazy pochodne zakończone na:
* - ażny, np. niesprzedażny
* - żowy, np. bagażowy
* - ażować, np. angażować
5. występuje w:
rzeczowniku rodzaju żeńskiego,np. młodzież, grabież, kradzież, rubież
wyrazach niesamodzielnych, np.: przecież, również, toteż, tudzież, też
wyrazach obcego pochodzenia zakończonych na - eż, np.: beż, papież, buldeneż, maneż, solfeż
6. w zakonczeniach - yż, - iż, - ąż, - ęż, np.:
wyż, Paryż
paraliż, prodiż
mąż, uprząż, wciąż
oręż, pawęż
7. w zakończeniach - żka, - żca, - żnica, np.:
nadwyżka, wróżka
drapieżca, łupieżca
nałożnica, bezbożnica
Uwaga: także w innych zakończeniach rzeczowników piszemy zawsze ż:
wymienia się na: g, dz , h , z , ź , s .
dróżka- droga
pieniądz – pieniężny
bliżej – blisko
mężczyzna – męski
wożę – woźnica
drużyna – druhem
I
Wielką literą pisz moje dziecię
imiona wszystkich rzeczy na świecie.
II
Pamiętaj !
W nazwach budynków , pomników ,
placów pierwszy wyraz piszemy małą literą ,
drugi – wielką .
ulica Zamkowa
pomnik Michała Kajki
plac Sapera
III
Wielką literą piszemy też :
a) nazwy instytucji , organizacji i szkół
Organizacja Narodów Zjednoczonych
Rada Ministrów
Uniwersytet Warszawski
b) nazwy firm i marek wyrobów przemysłowych
samochód marki „Ford”
Telewizor „Sony”
c) nazwy przedsiębiorstw , lokali , zakładów
Delikatesy
Hotel Rydzewski
Księgarnia Naukowa
d ) nazwy dzielnic miast
Stare Miasto
Konieczki
Północ
Baranki
IV
Pamiętaj!
Nazwy narodowości piszemy wielką literą ,
ale nazwy mieszkańców miast – małą.
Ełk – mieszkaniec Ełku – ełczanin
Poznań – mieszkaniec Poznania – poznaniak
V
Wielką literą piszemy tytuły gazet , czasopism ,
książek , wierszy , filmów .
VI
Wielką literą piszemy nazwy świąt i dni świątecznych .
1. w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach pokrewnych wymienia się na g, z, ź, s, dz, d, h, np.:
dróżka - droga
służąca - usługiwać
wożę- wozić - wóz
zwyciężyć - zwycięzca
wyobrażnia - wyobraźnia
cudzołożyć - cudzołóstwo
księża - ksiądz
znużony - nuda
pobłażać - błahy
2. występuje po l, ł, n, r, np.:
lżej
odwilż
łże
małżowina
rewanż
rżeć
Skarżysko
3. wystepuje przed l, ł, n, r, w, o ile nie pozostaje ta pisownia w sprzeczności z innymi zasadami, np.:
żleb
drażliwy
żłopać
księżna
jałmużna
żwir
łyżwy
Uwaga: Jeśli pisownia ż przed w ta pozostaje w sprzeczności z inną zasadą 9np. rz po d), to pierwszeństwo dać tamtej zasadzie, np drzwiowy (pisownia rz po d)
4. wystepuje w zakonczeniu - aż wskazującym na rzeczownik rodzaju żeńskiego, spójnik lub francuskie pochodzenie wyrazu:
a) w rzeczownikach rodzimych r. żeńskiego, np.:
straż
odsprzedaż
podaż
b) spójnikach zakonczonych na - aż, np.:
aż
chociaż
ponieważ
c) wyrazach francuskiego pochodzenia, np.:
drenaż, kilometraż
bandaż, wiraż
witraż, tatuaż
Ważne: Tak samo piszemy wyrazy pochodne zakończone na:
* - ażny, np. niesprzedażny
* - żowy, np. bagażowy
* - ażować, np. angażować
5. występuje w:
rzeczowniku rodzaju żeńskiego,np. młodzież, grabież, kradzież, rubież
wyrazach niesamodzielnych, np.: przecież, również, toteż, tudzież, też
wyrazach obcego pochodzenia zakończonych na - eż, np.: beż, papież, buldeneż, maneż, solfeż
6. w zakonczeniach - yż, - iż, - ąż, - ęż, np.:
wyż, Paryż
paraliż, prodiż
mąż, uprząż, wciąż
oręż, pawęż
7. w zakończeniach - żka, - żca, - żnica, np.:
nadwyżka, wróżka
drapieżca, łupieżca
nałożnica, bezbożnica
Uwaga: także w innych zakończeniach rzeczowników piszemy zawsze ż:
- żar, np żar, ciężar, pożar
- żer, np. pasażer, konwojażer, buldożer
- żur, np. żur, ażur, abażur, dyżur.
8. w zakończeniu: samogłoska + -żny, np.
odważny, okrężny, próżny, nabożny, pobożny, obłożny, ostrożny
Uwaga. Także w wurazach pochodnych i pokrewnych zakonczonych na - żnie, - żniak, - żnik, - żność.
9. występuje w partykule wzmacniające - że, - ż, np.:
bodajże, mówże
stójcież, cóż
10. żo - . żó - występuje na początku wyrazów przed o i ó,np. :
żona, żonaty żołądek
żółty, żółcień, żółw
Wyjątek: rzodkiiew i pochodne.