Notatka w punktach-RZEZBOTWÓRCZA DZIAŁALNOŚĆ RZEK.
milenka17
Rzeki podobnie jak inne czynniki zewnętrzne (wiatr, lodowce) biorą udział w kształtowaniu powierzchni Ziemi.
Wody w rzekach powodują erozję, transport i akumulację materiału. Erozja rzeczna:
Siła erozyjna rzeki zależy od:
* masy niesionej wody * spadku terenu
Rodzaje erozji rzecznej :
* wgłębna (denna) - polega na pogłębianiu dna rzeki * boczna - polega na poszerzaniu koryta rzecznego * wsteczna - polega na niszczeniu progów skalnych
Erozja denna (wgłębna) prowadzi do powstawania: * wąskich v-kształtnych dolin o stromych ścianach * progów skalnych powodujących powstawanie wodospadów i bystrzy
Erozja boczna prowadzi do powstawania:
* meandrów czyli zakoli rzecznych * starorzeczy czyli jezior będących odciętymi meandrami
Erozja wsteczna występuje w górnych odcinkach rzek i prowadzi do stopniowego likwidowania wodospadów oraz cofania progów skalnych
Rzeka nie może bez końca erodować w głąb lub na boki. Granica erozji rzecznej nosi nazwę bazy (podstawy) erozyjnej.
Baza erozyjna jest różna dla różnych rzek:
* dla rzek głównych - jest nią poziom morza * dla dopływów - jest nią poziom ujścia dopływu do innej rzeki
Zasięg podstawy erozyjnej może się zmieniać wraz z ruchami skorupy ziemskiej (wznoszenie lub obniżanie obszaru). Powstają wtedy terasy (tarasy) rzeczne, czyli wcięcia w dnie lub zboczach doliny rzecznej
Transport rzeczny:
Siła transportowa rzeki zależy od dwóch czynników:
* ilości niesionej wody * spadku rzeki (im większy tym zdolność transportowa większa)
Rzeka transportuje :
* materiał rozpuszczony * materiał zawieszony (w postaci zawiesiny) * gruboziarnisty materiał denny * materiał organiczny
Podczas transportu w wodzie, materiał skalny jest obtaczany mechanicznie czego efektem są otoczaki w rzekach górskich oraz rozkruszenie skał.
Akumulacja rzeczna:
Osadzanie (depozycja) materiału skalnego niesionego przez rzekę może zachodzić na całej długości koryta. Im większa siła transportowa rzeki tym większa akumulacja. Osady powstałe w wyniku akumulacji rzecznej nazywamy aluwiami.
Formy akumulacji rzecznej:
* stożki napływowe są usypywane przez wody u wylotu dolin * odsypy śródkorytowe (mielizny, wyspy) * delty - czyli nagromadzenie osadów przy ujściu rzeki do morza
Rodzaj delty zależy od budowy linii brzegowej:
* delta schowana (np. Wisły) * delta wysuwająca się (np. Nil, Pad, Dunaj) * delta wysunięta (np. Mississipi)
W zależności od odcinka rzeki mamy:
* w górnym jej biegu (duży spadek) dominację erozji wgłębnej i wstecznej * w środkowym jej biegu (nieco mniejszy spadek) przewagę erozji bocznej * w dolnym jej biegu (minimalny spadek) dominację akumulacji
Wody w rzekach powodują erozję, transport i akumulację materiału.
Erozja rzeczna:
Siła erozyjna rzeki zależy od:
* masy niesionej wody
* spadku terenu
Rodzaje erozji rzecznej :
* wgłębna (denna) - polega na pogłębianiu dna rzeki
* boczna - polega na poszerzaniu koryta rzecznego
* wsteczna - polega na niszczeniu progów skalnych
Erozja denna (wgłębna) prowadzi do powstawania:
* wąskich v-kształtnych dolin o stromych ścianach
* progów skalnych powodujących powstawanie wodospadów i bystrzy
Erozja boczna prowadzi do powstawania:
* meandrów czyli zakoli rzecznych
* starorzeczy czyli jezior będących odciętymi meandrami
Erozja wsteczna występuje w górnych odcinkach rzek i prowadzi do stopniowego likwidowania wodospadów oraz cofania progów skalnych
Rzeka nie może bez końca erodować w głąb lub na boki. Granica erozji rzecznej nosi nazwę bazy (podstawy) erozyjnej.
Baza erozyjna jest różna dla różnych rzek:
* dla rzek głównych - jest nią poziom morza
* dla dopływów - jest nią poziom ujścia dopływu do innej rzeki
Zasięg podstawy erozyjnej może się zmieniać wraz z ruchami skorupy ziemskiej (wznoszenie lub obniżanie obszaru). Powstają wtedy terasy (tarasy) rzeczne, czyli wcięcia w dnie lub zboczach doliny rzecznej
Transport rzeczny:
Siła transportowa rzeki zależy od dwóch czynników:
* ilości niesionej wody
* spadku rzeki (im większy tym zdolność transportowa większa)
Rzeka transportuje :
* materiał rozpuszczony
* materiał zawieszony (w postaci zawiesiny)
* gruboziarnisty materiał denny
* materiał organiczny
Podczas transportu w wodzie, materiał skalny jest obtaczany mechanicznie czego efektem są otoczaki w rzekach górskich oraz rozkruszenie skał.
Akumulacja rzeczna:
Osadzanie (depozycja) materiału skalnego niesionego przez rzekę może zachodzić na całej długości koryta. Im większa siła transportowa rzeki tym większa akumulacja. Osady powstałe w wyniku akumulacji rzecznej nazywamy aluwiami.
Formy akumulacji rzecznej:
* stożki napływowe są usypywane przez wody u wylotu dolin
* odsypy śródkorytowe (mielizny, wyspy)
* delty - czyli nagromadzenie osadów przy ujściu rzeki do morza
Rodzaj delty zależy od budowy linii brzegowej:
* delta schowana (np. Wisły)
* delta wysuwająca się (np. Nil, Pad, Dunaj)
* delta wysunięta (np. Mississipi)
W zależności od odcinka rzeki mamy:
* w górnym jej biegu (duży spadek) dominację erozji wgłębnej i wstecznej
* w środkowym jej biegu (nieco mniejszy spadek) przewagę erozji bocznej
* w dolnym jej biegu (minimalny spadek) dominację akumulacji