napisz streszczenie tekstu Adama Karpińskiego "w labiryncie fraszek"
TEKST:
Adam Karpiński
W labiryncie fraszek
Fraszki Kochanowskiego, na pozor najbardziej oczywiste z jego utworów [...], najbardziej
oswojone w czytelniczej percepcji, są [...] królestwem skomplikowanej, nieraz przewrotnej au-
torskiej gry z czytelnikiem. Są labiryntem, jak twierdzi jeden ze współczesnych badaczy, wska-
zując między innymi na deklarację samego poety, który zapowiadał, że kto by we Fraszkach
chciał odkryć jego tajemnice, ten „się w dziwny labirynt i błąd wda" (III, 29, Do fraszek). [...]
W najnowszych badaniach wskazuje się na wpisany w kompozycję Fraszek przekaz
swoiście ezoteryczny, zaszyfrowany i przez to adresowany bądź to do bardzo nielicznych
odbiorców, bądź też jedynie - do samego poety lub nawet do partnerującego mu w tym
zbiorze Boga-Wiecznej Myśli. Jednym z tropów interpretacyjnych byłaby tu liczba i ustalo-
na przez Kochanowskiego kolejność poszczególnych fraszek. Jeśli za pierwszy utwór uzna
się nieliczbowany dystych2 z karty tytułowej „Fraszki tym księgom dzieją..., to okazuje się,
że co 108 tekstów powtarza się fraszka zatytułowana Na lipę (II, 6; III, 6). Ten układ miałby
być kluczem do owego labiryntu, o którym pisał poeta w cytowanym tekście Do fraszek
(III, 29). Gdyby wedle reguł izopseficznych przyporządkować kolejnym literom alfabetucyfry od 1 do 25, a potem zsumować te, które odpowiadałyby wówczas nazwie wsi Kocha-
nowskiego Czarnolas, przekonamy się, że otrzymamy właśnie liczbę 108. W Czarnolesie
zaś, jak wiadomo, rosła owa legendarna lipa Kochanowskiego, pojawiająca się w wielu jego
wierszach. Na tym jednak nie koniec. Lipa to po grecku filyra, a Filyra, Okeanida i kochanka
Chronosa, była matką centaura Chirona, z którym podmiot-poeta identyfikuje się w waż-
nej, autotematycznej fraszce (III, 14) Do poetów: „Bo jako Chiron także i ja mieszkam w le-
sie. [...] Owa prosto będziecie ze mnie mieć Chirona [...]". Centaur był postacią umieszczaną
czasem w centrum labiryntów na mozaikach średniowiecznych kościołów, a trzeba ponad-
to pamiętać, że dobry centaur Chiron sam był muzykiem, poetą i nauczycielem sztuk. Oto
poeta piszący w cieniu czarnoleskiej lipy utożsamia się z synem mitycznej Lipy, Chironem,
i umieszcza ją jako tajemne, zaczarowane drzewo w centrum labiryntu swoich Fraszek.
Lipa w tradycji germańskiej i zapewne również słowiańskiej była drzewem miłości. [...]
Jeśli więc przyjąć tę subtelną í skomplikowaną, ale jakże przecież konsekwentną inter-
pretacje współczesnego badacza, semantyka zbioru okazałaby się prawdziwie wielowar-
stwowa i złożona. Komedia ludzkich spraw, do której zaprasza autor Fraszek, miałaby swoje
miejsce uprzywilejowane, gdzie kreacja krzyżowałaby się z realnością, a „ścieżki mylne" (III,
29 Do fraszek) nieoczekiwanie wiodłyby odbiorcę bądź na marionetkową scenę fraszko-
wych epizodów, bądź w świat rzeczywisty, który ostatecznie też przecież jest teatrem, oglą-
danym z perspektywy Boskiego Widza. W masce Chirona podmiot-poeta włącza samego
siebie i swoje autobiograficzne oświadczenie w barwny korowód postaci, które współtwo-
rzą spektakl trochę śmieszny, trochę smutny, trochę nieprzyzwoity.
TEKST:
Adam Karpiński
W labiryncie fraszek
Fraszki Kochanowskiego, na pozor najbardziej oczywiste z jego utworów [...], najbardziej
oswojone w czytelniczej percepcji, są [...] królestwem skomplikowanej, nieraz przewrotnej au-
torskiej gry z czytelnikiem. Są labiryntem, jak twierdzi jeden ze współczesnych badaczy, wska-
zując między innymi na deklarację samego poety, który zapowiadał, że kto by we Fraszkach
chciał odkryć jego tajemnice, ten „się w dziwny labirynt i błąd wda" (III, 29, Do fraszek). [...]
W najnowszych badaniach wskazuje się na wpisany w kompozycję Fraszek przekaz
swoiście ezoteryczny, zaszyfrowany i przez to adresowany bądź to do bardzo nielicznych
odbiorców, bądź też jedynie - do samego poety lub nawet do partnerującego mu w tym
zbiorze Boga-Wiecznej Myśli. Jednym z tropów interpretacyjnych byłaby tu liczba i ustalo-
na przez Kochanowskiego kolejność poszczególnych fraszek. Jeśli za pierwszy utwór uzna
się nieliczbowany dystych2 z karty tytułowej „Fraszki tym księgom dzieją..., to okazuje się,
że co 108 tekstów powtarza się fraszka zatytułowana Na lipę (II, 6; III, 6). Ten układ miałby
być kluczem do owego labiryntu, o którym pisał poeta w cytowanym tekście Do fraszek
(III, 29). Gdyby wedle reguł izopseficznych przyporządkować kolejnym literom alfabetucyfry od 1 do 25, a potem zsumować te, które odpowiadałyby wówczas nazwie wsi Kocha-
nowskiego Czarnolas, przekonamy się, że otrzymamy właśnie liczbę 108. W Czarnolesie
zaś, jak wiadomo, rosła owa legendarna lipa Kochanowskiego, pojawiająca się w wielu jego
wierszach. Na tym jednak nie koniec. Lipa to po grecku filyra, a Filyra, Okeanida i kochanka
Chronosa, była matką centaura Chirona, z którym podmiot-poeta identyfikuje się w waż-
nej, autotematycznej fraszce (III, 14) Do poetów: „Bo jako Chiron także i ja mieszkam w le-
sie. [...] Owa prosto będziecie ze mnie mieć Chirona [...]". Centaur był postacią umieszczaną
czasem w centrum labiryntów na mozaikach średniowiecznych kościołów, a trzeba ponad-
to pamiętać, że dobry centaur Chiron sam był muzykiem, poetą i nauczycielem sztuk. Oto
poeta piszący w cieniu czarnoleskiej lipy utożsamia się z synem mitycznej Lipy, Chironem,
i umieszcza ją jako tajemne, zaczarowane drzewo w centrum labiryntu swoich Fraszek.
Lipa w tradycji germańskiej i zapewne również słowiańskiej była drzewem miłości. [...]
Jeśli więc przyjąć tę subtelną í skomplikowaną, ale jakże przecież konsekwentną inter-
pretacje współczesnego badacza, semantyka zbioru okazałaby się prawdziwie wielowar-
stwowa i złożona. Komedia ludzkich spraw, do której zaprasza autor Fraszek, miałaby swoje
miejsce uprzywilejowane, gdzie kreacja krzyżowałaby się z realnością, a „ścieżki mylne" (III,
29 Do fraszek) nieoczekiwanie wiodłyby odbiorcę bądź na marionetkową scenę fraszko-
wych epizodów, bądź w świat rzeczywisty, który ostatecznie też przecież jest teatrem, oglą-
danym z perspektywy Boskiego Widza. W masce Chirona podmiot-poeta włącza samego
siebie i swoje autobiograficzne oświadczenie w barwny korowód postaci, które współtwo-
rzą spektakl trochę śmieszny, trochę smutny, trochę nieprzyzwoity.