Najważniejszym walorem przyrodniczym Narwiańskiego Parku Narodowego jest unikatowy system rzeki, która płynie na tym obszarze wieloma łączącymi i rozdzielającymi się korytami. Dolina Narwi jest również ważną ostoją ptaków wodno błotnych oraz miejscem ich odpoczynku podczas wędrówek.
ROŚLINY :
Na obszarze Narwiańskiego PN występuje 11 roślinnych zespołów związanych ze środowiskiem wodnym oraz 56 zespołów roślinnych związanych ze środowiskiem lądowym, w tym podmokłym i bagiennym. Dominują tereny otwarte; szuwary właściwe i turzycowe, wilgotne łąki i zakrzaczenia wierzbowe. Lasów jest niewiele, przeważają olsy oraz sadzone bory sosnowe. Na mineralnych wzniesieniach zwanych grądzikami spotyka się zbiorowiska grądowe, występują też ciepłolubne murawy kserotermiczne.
Dolinę Narwi charakteryzuje tzw. strefowość ekologiczna, polegająca na zmienności zbiorowisk roślinnych począwszy od koryta rzeki, a przesuwając się w kierunku skraju doliny.
Rośliny ekosystemów wodnych charakteryzują się dużą różnorodnością gatunkową. Najbogatszymi siedliskami są starorzecza, zarówno odcięte jak i trwale połączone nurtem, występuje tu m.in. zbiorowisko żabiścieku pływającego i osoki aloesowatej czy też zbiorowiska lilii wodnych. Brzegi oraz teren przy korycie porastają szuwary właściwe. Jest to ubogi florystyczne zespół wysokiej, roślinności z dominacją trzciny pospolitej. Ponadto spotykamy tam pałkę wąsko- i szerokolistną, mannę mielec, mozgę trzcinowatą, tatarak i kosaciec żółty. Strefę za szuwarami właściwymi, lub bezpośrednio w sąsiedztwie koryta rzeki porasta zabagniony szuwar wielko turzycowy. Najbardziej typowy jest torfotwórczy szuwar turzycy sztywnej, który tworzy zbiorowisko o wyraźnej strukturze kępkowej. Ważnym elementem krajobrazu parku są zarośla wierzbowe występujące w postaci niewielkich powierzchniowo płatów na brzegach koryt rzecznych, wśród szuwarów trzcinowych i łąk bagiennych. Bardzo charakterystyczne dla doliny Narwi są wilgotne łąki, na których rosną różne gatunki traw oraz rośliny zielne, reprezentowane m.in. przez rzeżuchę łąkową, firletkę poszarpaną, jaskier ostry i krwawnicę pospolitą, które podczas kwitnienia tworzą barwne kobierce. Łąki są koszone zazwyczaj dwa razy w roku. Na obrzeżach doliny rosną lasy bagienne reprezentowane w Narwiańskim PN przez ols porzeczkowy, o charakterystycznej strukturze. Wyróżnić tu można wyraźne wyniesienia ponad powierzchnie gruntu – kępy oraz obniżenia pomiędzy nimi, najczęściej zalane wodą – dolinki. Na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego występują również wyniesienia mineralne nazywane „grądzikami”. Porastają je lasy liściaste (lipowo – dębowo – grabowe) oraz ciepłolubne murawy.
Flora roślin naczyniowych NPN liczy ponad 660 gatunków, z 89 rodzin. Najliczniej są reprezentowane złożone (72 gatunki) i trawy (68 gatunków).
W Parku występują 3 gatunki zagrożone i ujęte w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin są to: czarcikęsik Kluka (Succisella inflexa, fiołek torfowy (Viola epipsila), turzyca strunowa (Carex chordorrhiza).
Bagienna dolina Narwi w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego jest obecnie jednym z nielicznych obszarów zalewowych dolin rzecznych Europy. Ze względu na specyficzną rzeźbę terenu jest typowym szlakiem migracyjnym ssaków kopytnych. Jednak jej największym bogactwem są ptaki, przede wszystkim gatunki wodno-błotne. Rozległe obszary trzcinowisk, turzycowisk i zarośli są idealnym miejscem ich żerowania i gniazdowania. Wiosenne rozlewiska zachęcają również do odpoczynku podczas przelotów.
Ryby
Narew zamieszkują gatunki typowe dla rzeki nizinnej. Urozmaicona sieć rzeczna – strefa nurtu, starorzecza przypływowe okresowe rozlewiska i oczka wodne stwarzają dogodne warunki do życia zarówno ryb drapieżnych, jak i planktonożernych. Spośród drapieżników występuje m.in. szczupak), sum, okoń,) boleń i miętus. Ponadto w wodach Narwi spotyka się m.in. następujące gatunki płoć, lin, leszcz. Do gatunków objętych ochroną należą: różanka, koza, śliz piskorz i minóg ukraiński (bezżuchwowiec).
Płazy i gady
Tereny podmokłe, które występują na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego sprzyjają obecności płazów, których występuje tu 13 gatunków, zarówno płazy ogoniaste, jak i bezogonowe.. Najliczniej reprezentowane są żaby brunatne, które stanowią ponad 60% ogółu obserwowanych płazów, wśród których dominuje żaba trawna. Poza tym występują żaba moczarowa, żaby zielone: śmieszka, jeziorowa i wodna; ropuchy: szara, zielona i paskówka oraz kumak nizinny, grzebiuszka ziemna i rzekotka drzewna. Przedstawiciele płazów ogoniastych to traszka zwyczajna i grzebieniasta. W Narwiańskim Parku Narodowym występują tylko 3 gatunki gadów, do których należy jaszczurka żyworodna, jaszczurka zwinka i zaskroniec zwyczajny.
Ptaki
Dolina Narwi jest obszarem, który charakteryzuje się występowaniem corocznych wiosennych zalewów, rozbudowaną siecią koryt rzecznych, a także niedostępnością terenu. Są to czynniki, które wpływają na słabą penetrację terenu przez człowieka. Szuwary trzcinowe i turzycowe oraz zarośla stanowią bezpieczne miejsca ich gniazdowania i żerowania. Na terenie NPN stwierdzono stałe lub okresowe występowanie 203 gatunków ptaków, z których 155 to gatunki lęgowe oraz prawdopodobnie lęgowe, pozostałe spotykane są podczas przelotów. Znajduje 19 gatunków ptaków wodno-błotnych, które są uznawane za zagrożone w skali Unii Europejskiej (wymienione w I Załączniku Dyrektywy Ptasiej) należą do nich m.in. bąk, błotniak łąkowy, rybitwa białowąsa, kropiatka, zielonka, batalion, dubelt. 12 gatunków zostało wymienionych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt jako gatunki zagrożone w skali kraju, a 1 gatunek – wodniczka (Acrocephalus paludicola) uznano za kwalifikujący obszar Parku jako ostoje ptaków o randze europejskiej, zgodnie z kryteriami BirdLife International. Dolina Narwi do doskonałe miejsce odpoczynku i żerowania ptaków podczas wiosennych przelotów, możemy wówczas obserwować nawet kilkutysięczne stada gęsi, kaczek i łabędzi. Symbolem Narwiańskiego Parku Narodowego jest błotniak stawowy, najliczniejszy spośród trzech gatunków błotników spotykanych w dolinie. Charakteryzuje go dymorfizm płciowy: samica ma brunatne upierzenie z jasną głową; samiec brązowy z szarym ogonem i szaro- czarnymi skrzydłami. Zakłada gniazda w gęstych trzcinach. Para dorosłych ptaków oblatuje stale swoje terytorium z charakterystycznym dla błotników uniesieniem skrzydeł w kształcie litery V.
Ssaki
Bagienna dolina Narwi w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego jest obecnie jednym z nielicznych obszarów zalewowych dolin rzecznych Europy. Na terenie Parku stwierdzono występowanie 34 gatunków ssaków należących do następujących grup: ssaki kopytne, drapieżne, gryzonie, owadożerne, zajęczaki i nietoperze. Do gatunków objętych ścisłą ochroną prawną należą: kret, ryjówka aksamitna, ryjówka malutka, rzęsorek rzeczek, zębiełek białawy , wiewiórka, gronostaj i łasica . Bóbr oraz wydra są objęte ochroną częściową. Z jednej strony wąski i rozciągnięty wzdłuż koryta Narwi obszar stanowi niewielką przestrzeń i nie może służyć w całości jako rewir dużych ssaków. Ale ze względu na specyficzną rzeźbę terenu z układem charakterystycznych środowisk podmokłych jest typowym szlakiem migracyjnym dla niektórych kopytnych – łoś, dzik i występujący tu sporadycznie jeleń.
Bezkręgowce
Najbogatszy, ale też najsłabiej poznany jest świat bezkręgowców zarówno wodnych, jak i lądowych. Spośród tych ostatnich najlepiej poznane to pająki oraz owady - ważki i motyle dzienne. W Narwiańskim Parku Narodowym występuje 150 gatunków pająków, z których 21 to gatunki rzadkie, znane tylko z pojedynczych stanowisk w Polsce. Środowiska związane z woda zasiedlają gatunki, które potrafią poruszać się po powierzchni wody i pływać – są to np. topik, bagnik nadwodny. Strefę szuwarów zamieszkują gatunki związane z brzegami zbiorników np. krzyżak nadwodny, tygrzyk paskowany.
Najliczniejszą grupą zwierząt są owady - grupa zwierząt, zamieszkująca środowisko lądowe, która wtórnie przystosowała się również do środowiska wodnego. Są to pierwsze zwierzęta, które posiadły umiejętność aktywnego lotu.
W Narwiańskim Parku Narodowym spotyka się przedstawicieli następujących rzędów:
Chrząszcze (Coleoptera) - pierwsza para skrzydeł twarda i sztywna, podczas spoczynku szczelnie przykrywa ciało, druga para przezroczysta, błoniasta w spoczynku ukryta pod pokrywami. Błonkoskrzydłe (Hymenoptera) - dzielą się na dwa podrzędy: rośliniarki - mają silnie użyłkowane skrzydła i stylikówki (np. pszczoły, osy, mrówki) użyłkowanie nie jest tak gęste. Larwy rośliniarek wyglądają jak gąsienice, larwy stylikówek to beznogie, robakowate - czerwie. Muchówki (Diptera) – charakteryzuje je jedna para błoniastych skrzydeł., druga uwsteczniła się do tzw. przezmianek podczas lotu pełniących funkcję narządów równowagi. Jętki (Ephemeroptera) - larwa podobna do osobnika dorosłego żyje w wodach słodkich. Jest drapieżnikiem lub odżywia się pokarmem roślinnym, zeskrobując go z powierzchni kamieni czy drewna. Okres życia larw może trwać nawet do kilku lat, postacie dorosłe żyją bardzo krótko, czasem jeden dzień. Pluskwiaki (Hemiptera) – dwa podrzędy: Pluskwiaki różnoskrzydłe - przednie skrzydła przekształcone w tzw. półpokrywy, tylne skrzydła są błoniaste (drapieżniki lub pasożyty). Pluskwiaki równoskrzydłe - dwie pary błoniastych skrzydeł (żywią się sokiem roślin). Prostoskrzydłe (Orthoptera) – Przednie skrzydła węższe od tylnych, przekształcone w sztywne, skórzaste lub pergaminowate pokrywy (skrzydła pokrywowe). Tylne szersze, błoniaste, składają się wachlarzowato, w czasie spoczynku są ukryte pod skrzydłami pokrywowymi. Przednie skrzydła mogą być zredukowane. Znane są też formy bezskrzydłe. Chruściki (Trichoptera) - Skrzydła są składane wzdłuż ciała – pokryte są włoskami oraz czasem łuseczkami. Larwy budują norki i przenośne domki. Używają do tego części roślin wodnych, ziarenek piasku, kamyków lub muszli, spajanych jedwabną przędzą. Osobniki dorosłe w ogólne nie pobierają pokarmu. Ważki (Odonata) - owady ściśle związane ze środowiskiem wodnym. Zarówno larwy, jak i osobniki dorosłe są drapieżnikami. Zygoptera - ważki równoskrzydłe, charakteryzujące się podobna wielkością skrzydeł oraz smukłą i delikatną budowa ciała. Na końcu odwłoka mają trzy listkowate skrzelotchawki które umożliwiają im oddychanie pod wodę i Anisoptera – ważki różnoskrzydłe, owady o masywnym ciele, dużej głowie i szerszych skrzydłach tylnych. Występują u nich skrzela rektalne, brak listkowatych wyrostków. W NPN występuje kilka cennych gatunków np. żagnica zielona (Aeshna viridis) Widelnice (Plecoptera) – Dwie pary przezroczystych wydłużonych skrzydeł, z gęstym użyłkowaniem. W stadium larwalnym żyją w dobrze natlenionych wodach słodkich o szybkim nurcie i związane są z siedliskami dennym. Motyle (Lepidoptera) - Dzieli się na dwie grupy – motyle dzienne i ćmy. Skrzydła pokryte są drobnymi łuskami, których powierzchnia łusek jest nierówna, zazwyczaj bruzdkowana albo żeberkowana Pożywieniem gąsienic większości gatunków są miękkie części roślin, choć są i takie, które żyją w drewnie odżywiają się woskiem plastrów miodu. Spotyka się tu 60 gatunków motyli dziennych. Większość z nich to gatunki pospolite, występują jednak też bardzo rzadkie to których należą czerwończyk nieparek (Lycaena dispar) i strzępotek edypus (Coenonympha oedippus), gatunki wymienione w II załączniku Dyrektywy Siedliskowej. Wielkoskrzydłe (Megaloptera) - Dwie pary skrzydeł z licznymi żyłkami. Larwy prowadzą wodny tryb życia, są drapieżne, żywią się larwami owadów wodnych Występują na dnie mulistym. Sieciarki (Neuroptera) – Osobniki dorosłe mają dwie pary błoniastych, przezroczystych skrzydeł o bardzo gęstym użyłkowaniu. Larwy i osobniki dorosłe są drapieżne. Wojsiłki (Mecoptera) – Skrzydła błoniaste, gęsto użyłkowane, z wyraźnymi pterostygmami. Larwy typu gąsienicowatego, żyją w wilgotnej glebie.
ATRAKCJE TURYSTYCZNE :
Narwiański Park Narodowy obejmuje swoim zasięgiem obszary bagienne, więc najlepiej poznawać go z wody podczas spływów kajakowych lub wycieczek łodziami "pychówkami". Polecamy również spacery kładkami przyrodniczymi.
Na terenie Parku znajdują się wyłącznie szlaki wodne, pozostałe - piesze i rowerowe położone są na terenie otuliny. Szczególnie polecamy Obwodnicę Narwiańskiego Parku Narodowego, którą można pokonać rowerem lub samochodem.
Ze względu na niedostępność terenu najlepszą formą poznania przyrody Parku są spływy kajakowe lub przejażdżki łodziami „pychówkami” podczas których można poznać Park „od środka”.
„NARWIAŃSKI LABIRYNT” Szlak stanowi ostatni etap 150 km spływu Narwią od zbiornika Siemianówka lub z miejscowości Narewki. Przebieg: Suraż 0,0 km – Uhowo 9,0 km – Bokiny 17,0 km – Topilec 21,0 km – Kolonia Topilec 25,0 km – Waniewo 31,0 km – Kurowo 37,0 km - Radule 42,0 km – Rzędziany 46 km TRASA TURYSTYCZNO-PRZYRODNICZA „KAJAKIEM WOKÓŁ KUROWA” Wycieczka tym szlakiem kajakiem lub łodzią „pychówką” pozwala poznać najatrakcyjniejszą część doliny Narwi. W krótkim czasie (od 45 min do ok. 3 godzin) można zobaczyć jeden z najciekawszych fragmentów parku, m.in. położoną na bagnach dawną redutę obronną „Koziołek” oraz „zerwany most”, z którego roztacza się piękny widok na dolinę. Szlak ma trzy warianty tzw. małą (1,6 km), średnią (3,2 km) i dużą pętlę (7,7 km).
Na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego znajduje się kilka wież widokowych położonych w pobliżu szlaków turystycznych. Zlokalizowane są w pobliżu następujących miejscowości:
Najważniejszym walorem przyrodniczym Narwiańskiego Parku Narodowego jest unikatowy system rzeki, która płynie na tym obszarze wieloma łączącymi i rozdzielającymi się korytami. Dolina Narwi jest również ważną ostoją ptaków wodno błotnych oraz miejscem ich odpoczynku podczas wędrówek.
ROŚLINY :
Na obszarze Narwiańskiego PN występuje 11 roślinnych zespołów związanych ze środowiskiem wodnym oraz 56 zespołów roślinnych związanych ze środowiskiem lądowym, w tym podmokłym i bagiennym. Dominują tereny otwarte; szuwary właściwe i turzycowe, wilgotne łąki i zakrzaczenia wierzbowe. Lasów jest niewiele, przeważają olsy oraz sadzone bory sosnowe. Na mineralnych wzniesieniach zwanych grądzikami spotyka się zbiorowiska grądowe, występują też ciepłolubne murawy kserotermiczne.
Dolinę Narwi charakteryzuje tzw. strefowość ekologiczna, polegająca na zmienności zbiorowisk roślinnych począwszy od koryta rzeki, a przesuwając się w kierunku skraju doliny.
Rośliny ekosystemów wodnych charakteryzują się dużą różnorodnością gatunkową. Najbogatszymi siedliskami są starorzecza, zarówno odcięte jak i trwale połączone nurtem, występuje tu m.in. zbiorowisko żabiścieku pływającego i osoki aloesowatej czy też zbiorowiska lilii wodnych. Brzegi oraz teren przy korycie porastają szuwary właściwe. Jest to ubogi florystyczne zespół wysokiej, roślinności z dominacją trzciny pospolitej. Ponadto spotykamy tam pałkę wąsko- i szerokolistną, mannę mielec, mozgę trzcinowatą, tatarak i kosaciec żółty. Strefę za szuwarami właściwymi, lub bezpośrednio w sąsiedztwie koryta rzeki porasta zabagniony szuwar wielko turzycowy. Najbardziej typowy jest torfotwórczy szuwar turzycy sztywnej, który tworzy zbiorowisko o wyraźnej strukturze kępkowej. Ważnym elementem krajobrazu parku są zarośla wierzbowe występujące w postaci niewielkich powierzchniowo płatów na brzegach koryt rzecznych, wśród szuwarów trzcinowych i łąk bagiennych. Bardzo charakterystyczne dla doliny Narwi są wilgotne łąki, na których rosną różne gatunki traw oraz rośliny zielne, reprezentowane m.in. przez rzeżuchę łąkową, firletkę poszarpaną, jaskier ostry i krwawnicę pospolitą, które podczas kwitnienia tworzą barwne kobierce. Łąki są koszone zazwyczaj dwa razy w roku. Na obrzeżach doliny rosną lasy bagienne reprezentowane w Narwiańskim PN przez ols porzeczkowy, o charakterystycznej strukturze. Wyróżnić tu można wyraźne wyniesienia ponad powierzchnie gruntu – kępy oraz obniżenia pomiędzy nimi, najczęściej zalane wodą – dolinki. Na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego występują również wyniesienia mineralne nazywane „grądzikami”. Porastają je lasy liściaste (lipowo – dębowo – grabowe) oraz ciepłolubne murawy.
Flora roślin naczyniowych NPN liczy ponad 660 gatunków, z 89 rodzin. Najliczniej są reprezentowane złożone (72 gatunki) i trawy (68 gatunków).
W Parku występują 3 gatunki zagrożone i ujęte w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin są to: czarcikęsik Kluka (Succisella inflexa, fiołek torfowy (Viola epipsila), turzyca strunowa (Carex chordorrhiza).
Gatunki objęte ochroną ścisłą: widłaka jałowcowaty, widłak goździsty, orlik pospolity, włosienicznik wodny i skąpopręcikowy, rukiew wodna, rosiczka okrągłolistna, fiołek torfowy, centuria zwyczajna, miodownik melisowaty, gnidosz błotny, pływacz zwyczajny, czarcikęsik Kluka, mieczyk dachówkowaty, kosaciec syberyjski, turzyca strunowa, stoplamek krwisty, stoplamek plamisty, stoplamek szerokolistny, goździk pyszny ) goryczka wąskolistna, wielosił błękitny.
Częściową: grążel żółty, grzybienie białe, porzeczka czarna, kruszyna pospolita, pierwiosnek lekarski, bobrek trójlistkowy, kalina koralowa, kocanki piaskowe, konwalia majowa oraz kopytnik pospolity
ZWIERZĘTA :
Bagienna dolina Narwi w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego jest obecnie jednym z nielicznych obszarów zalewowych dolin rzecznych Europy. Ze względu na specyficzną rzeźbę terenu jest typowym szlakiem migracyjnym ssaków kopytnych. Jednak jej największym bogactwem są ptaki, przede wszystkim gatunki wodno-błotne. Rozległe obszary trzcinowisk, turzycowisk i zarośli są idealnym miejscem ich żerowania i gniazdowania. Wiosenne rozlewiska zachęcają również do odpoczynku podczas przelotów.
Ryby
Narew zamieszkują gatunki typowe dla rzeki nizinnej. Urozmaicona sieć rzeczna – strefa nurtu, starorzecza przypływowe okresowe rozlewiska i oczka wodne stwarzają dogodne warunki do życia zarówno ryb drapieżnych, jak i planktonożernych. Spośród drapieżników występuje m.in. szczupak), sum, okoń,) boleń i miętus. Ponadto w wodach Narwi spotyka się m.in. następujące gatunki płoć, lin, leszcz. Do gatunków objętych ochroną należą: różanka, koza, śliz piskorz i minóg ukraiński (bezżuchwowiec).
Płazy i gady
Tereny podmokłe, które występują na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego sprzyjają obecności płazów, których występuje tu 13 gatunków, zarówno płazy ogoniaste, jak i bezogonowe.. Najliczniej reprezentowane są żaby brunatne, które stanowią ponad 60% ogółu obserwowanych płazów, wśród których dominuje żaba trawna. Poza tym występują żaba moczarowa, żaby zielone: śmieszka, jeziorowa i wodna; ropuchy: szara, zielona i paskówka oraz kumak nizinny, grzebiuszka ziemna i rzekotka drzewna. Przedstawiciele płazów ogoniastych to traszka zwyczajna i grzebieniasta.
W Narwiańskim Parku Narodowym występują tylko 3 gatunki gadów, do których należy jaszczurka żyworodna, jaszczurka zwinka i zaskroniec zwyczajny.
Ptaki
Dolina Narwi jest obszarem, który charakteryzuje się występowaniem corocznych wiosennych zalewów, rozbudowaną siecią koryt rzecznych, a także niedostępnością terenu. Są to czynniki, które wpływają na słabą penetrację terenu przez człowieka. Szuwary trzcinowe i turzycowe oraz zarośla stanowią bezpieczne miejsca ich gniazdowania i żerowania.
Na terenie NPN stwierdzono stałe lub okresowe występowanie 203 gatunków ptaków, z których 155 to gatunki lęgowe oraz prawdopodobnie lęgowe, pozostałe spotykane są podczas przelotów. Znajduje 19 gatunków ptaków wodno-błotnych, które są uznawane za zagrożone w skali Unii Europejskiej (wymienione w I Załączniku Dyrektywy Ptasiej) należą do nich m.in. bąk, błotniak łąkowy, rybitwa białowąsa, kropiatka, zielonka, batalion, dubelt. 12 gatunków zostało wymienionych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt jako gatunki zagrożone w skali kraju, a 1 gatunek – wodniczka (Acrocephalus paludicola) uznano za kwalifikujący obszar Parku jako ostoje ptaków o randze europejskiej, zgodnie z kryteriami BirdLife International.
Dolina Narwi do doskonałe miejsce odpoczynku i żerowania ptaków podczas wiosennych przelotów, możemy wówczas obserwować nawet kilkutysięczne stada gęsi, kaczek i łabędzi.
Symbolem Narwiańskiego Parku Narodowego jest błotniak stawowy, najliczniejszy spośród trzech gatunków błotników spotykanych w dolinie. Charakteryzuje go dymorfizm płciowy: samica ma brunatne upierzenie z jasną głową; samiec brązowy z szarym ogonem i szaro- czarnymi skrzydłami. Zakłada gniazda w gęstych trzcinach. Para dorosłych ptaków oblatuje stale swoje terytorium z charakterystycznym dla błotników uniesieniem skrzydeł w kształcie litery V.
Ssaki
Bagienna dolina Narwi w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego jest obecnie jednym z nielicznych obszarów zalewowych dolin rzecznych Europy. Na terenie Parku stwierdzono występowanie 34 gatunków ssaków należących do następujących grup: ssaki kopytne, drapieżne, gryzonie, owadożerne, zajęczaki i nietoperze.
Do gatunków objętych ścisłą ochroną prawną należą: kret, ryjówka aksamitna, ryjówka malutka, rzęsorek rzeczek, zębiełek białawy , wiewiórka, gronostaj i łasica . Bóbr oraz wydra są objęte ochroną częściową.
Z jednej strony wąski i rozciągnięty wzdłuż koryta Narwi obszar stanowi niewielką przestrzeń i nie może służyć w całości jako rewir dużych ssaków. Ale ze względu na specyficzną rzeźbę terenu z układem charakterystycznych środowisk podmokłych jest typowym szlakiem migracyjnym dla niektórych kopytnych – łoś, dzik i występujący tu sporadycznie jeleń.
Bezkręgowce
Najbogatszy, ale też najsłabiej poznany jest świat bezkręgowców zarówno wodnych, jak i lądowych. Spośród tych ostatnich najlepiej poznane to pająki oraz owady - ważki i motyle dzienne. W Narwiańskim Parku Narodowym występuje 150 gatunków pająków, z których 21 to gatunki rzadkie, znane tylko z pojedynczych stanowisk w Polsce. Środowiska związane z woda zasiedlają gatunki, które potrafią poruszać się po powierzchni wody i pływać – są to np. topik, bagnik nadwodny. Strefę szuwarów zamieszkują gatunki związane z brzegami zbiorników np. krzyżak nadwodny, tygrzyk paskowany.
Najliczniejszą grupą zwierząt są owady - grupa zwierząt, zamieszkująca środowisko lądowe, która wtórnie przystosowała się również do środowiska wodnego. Są to pierwsze zwierzęta, które posiadły umiejętność aktywnego lotu.
W Narwiańskim Parku Narodowym spotyka się przedstawicieli następujących rzędów:
Chrząszcze (Coleoptera) - pierwsza para skrzydeł twarda i sztywna, podczas spoczynku szczelnie przykrywa ciało, druga para przezroczysta, błoniasta w spoczynku ukryta pod pokrywami. Błonkoskrzydłe (Hymenoptera) - dzielą się na dwa podrzędy: rośliniarki - mają silnie użyłkowane skrzydła i stylikówki (np. pszczoły, osy, mrówki) użyłkowanie nie jest tak gęste. Larwy rośliniarek wyglądają jak gąsienice, larwy stylikówek to beznogie, robakowate - czerwie. Muchówki (Diptera) – charakteryzuje je jedna para błoniastych skrzydeł., druga uwsteczniła się do tzw. przezmianek podczas lotu pełniących funkcję narządów równowagi. Jętki (Ephemeroptera) - larwa podobna do osobnika dorosłego żyje w wodach słodkich. Jest drapieżnikiem lub odżywia się pokarmem roślinnym, zeskrobując go z powierzchni kamieni czy drewna. Okres życia larw może trwać nawet do kilku lat, postacie dorosłe żyją bardzo krótko, czasem jeden dzień. Pluskwiaki (Hemiptera) – dwa podrzędy: Pluskwiaki różnoskrzydłe - przednie skrzydła przekształcone w tzw. półpokrywy, tylne skrzydła są błoniaste (drapieżniki lub pasożyty). Pluskwiaki równoskrzydłe - dwie pary błoniastych skrzydeł (żywią się sokiem roślin). Prostoskrzydłe (Orthoptera) – Przednie skrzydła węższe od tylnych, przekształcone w sztywne, skórzaste lub pergaminowate pokrywy (skrzydła pokrywowe). Tylne szersze, błoniaste, składają się wachlarzowato, w czasie spoczynku są ukryte pod skrzydłami pokrywowymi. Przednie skrzydła mogą być zredukowane. Znane są też formy bezskrzydłe. Chruściki (Trichoptera) - Skrzydła są składane wzdłuż ciała – pokryte są włoskami oraz czasem łuseczkami. Larwy budują norki i przenośne domki. Używają do tego części roślin wodnych, ziarenek piasku, kamyków lub muszli, spajanych jedwabną przędzą. Osobniki dorosłe w ogólne nie pobierają pokarmu. Ważki (Odonata) - owady ściśle związane ze środowiskiem wodnym. Zarówno larwy, jak i osobniki dorosłe są drapieżnikami. Zygoptera - ważki równoskrzydłe, charakteryzujące się podobna wielkością skrzydeł oraz smukłą i delikatną budowa ciała. Na końcu odwłoka mają trzy listkowate skrzelotchawki które umożliwiają im oddychanie pod wodę i Anisoptera – ważki różnoskrzydłe, owady o masywnym ciele, dużej głowie i szerszych skrzydłach tylnych. Występują u nich skrzela rektalne, brak listkowatych wyrostków. W NPN występuje kilka cennych gatunków np. żagnica zielona (Aeshna viridis) Widelnice (Plecoptera) – Dwie pary przezroczystych wydłużonych skrzydeł, z gęstym użyłkowaniem. W stadium larwalnym żyją w dobrze natlenionych wodach słodkich o szybkim nurcie i związane są z siedliskami dennym. Motyle (Lepidoptera) - Dzieli się na dwie grupy – motyle dzienne i ćmy. Skrzydła pokryte są drobnymi łuskami, których powierzchnia łusek jest nierówna, zazwyczaj bruzdkowana albo żeberkowana Pożywieniem gąsienic większości gatunków są miękkie części roślin, choć są i takie, które żyją w drewnie odżywiają się woskiem plastrów miodu. Spotyka się tu 60 gatunków motyli dziennych. Większość z nich to gatunki pospolite, występują jednak też bardzo rzadkie to których należą czerwończyk nieparek (Lycaena dispar) i strzępotek edypus (Coenonympha oedippus), gatunki wymienione w II załączniku Dyrektywy Siedliskowej. Wielkoskrzydłe (Megaloptera) - Dwie pary skrzydeł z licznymi żyłkami. Larwy prowadzą wodny tryb życia, są drapieżne, żywią się larwami owadów wodnych Występują na dnie mulistym. Sieciarki (Neuroptera) – Osobniki dorosłe mają dwie pary błoniastych, przezroczystych skrzydeł o bardzo gęstym użyłkowaniu. Larwy i osobniki dorosłe są drapieżne. Wojsiłki (Mecoptera) – Skrzydła błoniaste, gęsto użyłkowane, z wyraźnymi pterostygmami. Larwy typu gąsienicowatego, żyją w wilgotnej glebie.ATRAKCJE TURYSTYCZNE :
Narwiański Park Narodowy obejmuje swoim zasięgiem obszary bagienne, więc najlepiej poznawać go z wody podczas spływów kajakowych lub wycieczek łodziami "pychówkami". Polecamy również spacery kładkami przyrodniczymi.
Na terenie Parku znajdują się wyłącznie szlaki wodne, pozostałe - piesze i rowerowe położone są na terenie otuliny. Szczególnie polecamy Obwodnicę Narwiańskiego Parku Narodowego, którą można pokonać rowerem lub samochodem.
Ze względu na niedostępność terenu najlepszą formą poznania przyrody Parku są spływy kajakowe lub przejażdżki łodziami „pychówkami” podczas których można poznać Park „od środka”.
„NARWIAŃSKI LABIRYNT”Szlak stanowi ostatni etap 150 km spływu Narwią od zbiornika Siemianówka lub z miejscowości Narewki. Przebieg: Suraż 0,0 km – Uhowo 9,0 km – Bokiny 17,0 km – Topilec 21,0 km – Kolonia Topilec 25,0 km – Waniewo 31,0 km – Kurowo 37,0 km - Radule 42,0 km – Rzędziany 46 km TRASA TURYSTYCZNO-PRZYRODNICZA „KAJAKIEM WOKÓŁ KUROWA”
Wycieczka tym szlakiem kajakiem lub łodzią „pychówką” pozwala poznać najatrakcyjniejszą część doliny Narwi. W krótkim czasie (od 45 min do ok. 3 godzin) można zobaczyć jeden z najciekawszych fragmentów parku, m.in. położoną na bagnach dawną redutę obronną „Koziołek” oraz „zerwany most”, z którego roztacza się piękny widok na dolinę. Szlak ma trzy warianty tzw. małą (1,6 km), średnią (3,2 km) i dużą pętlę (7,7 km).
Na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego znajduje się kilka wież widokowych położonych w pobliżu szlaków turystycznych. Zlokalizowane są w pobliżu następujących miejscowości:
Suraż, Łapy Szołajdy, Łapy, Uhowo, Wólka Waniewska, Topilec, Kolonia Topilec, Waniewo, Kurowo, Pańki.