Japonia jest krajem wyspiarskim; obejmuje 3922 wysp i wysepki różnej wielkości. Większość obszaru kraju (ok. 96%) położona jest na czterech wyspach: Honsiu (227,5 tys. km2), Hokkaido (78,1 tys. km2), Kiusiu (36,6 tys. km2) i Sikoku (18,3 tys. km2). Ponadto obejmuje ok. 550 wysp zamieszkanych (m.in. Archipelag Riukiu z wyspą Okinawa, 1,2 tys. km2) i ponad 3 tys. wysp bezludnych. Około 85% obszaru kraju zajmują góry oraz wyżyny. W większości pasm górskich najwyższe wzniesienia są stożkami wulkanów. 580 szczytów wznosi się ponad 2 tys. m n.p.m. Najwyższe łańcuchy górskie zajmują centralną część wyspy Honsiu (11 szczytów powyżej 3 tys. m n.p.m.). Charakterystycznym elementem krajobrazu Japonii są zespoły wzniesień typu wulkanicznego, zwieńczone stożkami. Najwięcej ich występuje na wyspach Kiusiu i Honsiu (m.in. najwyższy szczyt kraju Fudżi 3776 m n.p.m.). Ogółem jest 265 wulkanów, w tym ponad 50 czynnych. Japonia należy do najbardziej sejsmicznych obszarów na świecie. Rocznie notuje się ok. 5 tys. wstrząsów, z tego ok. 1 tys. odczuwalnych przez człowieka. Główna strefa epicentrum trzęsień ziemi znajduje się w ok. 250-kilometrowym pasie pomiędzy północno-wschodnim wybrzeżem Honsiu a Rowem Japońskim. W okresie 1910-70 r. zanotowano 40 wielkich trzęsień ziemi, z których największe wystąpiło w 1923 r. (zginęło ok. 100 tys. osób). Niziny zajmują ok. 15% obszaru kraju i w większości położone są w bezpośrednim sąsiedztwie Oceanu Spokojnego i mórz. Największa jest nizina Kanto (ok. 13 tys. km2). Klimat Japonii jest monsunowy, na północy umiarkowany, na południu podzwrotnikowy. W jesieni występują tajfuny (3-4 rocznie). Rzeki są krótkie, płytkie, o dużym spadku, z licznymi wodospadami. Do najdłuższych należy rzeka Ishikari na Hokkaido (654 km) i Shinano na Honsiu (369 km). Z ponad 600 jezior, przeważnie górskich, wiele jest pochodzenia wulkanicznego (jeziora kraterowe, kalderowe). Największe jest jezioro Biwa na Honsiu (674 km2). Liczne są źródła mineralne, przeważnie gorące, pochodzenia wulkanicznego (ok. 15 tys. na ogólną liczbę 20 tys. źródeł wód o właściwościach leczniczych). Wody te były podstawą powstania ponad 1800 uzdrowisk. Koncentracja gejzerów występuje zwłaszcza na Kiusiu i Hokkaido. Roślinność jest zróżnicowana — od lasów iglastych typu tajgi na Hokkaido i lasów liściastych strefy umiarkowanej na Honsiu do lasów podzwrotnikowych na Riukiu. Najcenniejsze fragmenty krajobrazu są chronione w parkach narodowych (27), quasi-narodowych (50) i parkach prefekturalnych (290). Obejmują one łącznie ok. 14% powierzchni kraju. W ostatnich latach z 21 parków narodowych i quasi-narodowych wyodrębniono strefy parków morskich (46). Dzieje Japonii sięgają kilku tysięcy lat przed naszą erą (epoka prehistoryczna) i zawsze wiązały się z jej wyspiarskim położeniem i izolacją terytorialną. Szczególną rolę w historii odegrały wyspy Cieśniny Koreańskiej (wyspy Cuszima i Ika), stanowiące pomost między Japonią a kontynentem. Pierwszą pewną datą w dziejach kraju jest 57 r. n.e., kiedy to cesarz chiński z dynastii Han uznał za króla władcę tzw. państwa Yamato, istniejącego do 710 r. Był to okres formowania się państwa ze związków plemiennych. Przez pomost Cieśniny Koreańskiej rozszerzały się wpływy Chin, co doprowadziło do rozwoju gospodarki i kultury japońskiej (m.in. rzemiosła, budowy statków, pisma i różnych nauk). W 538 r. przeniknął tu buddyzm, stając się od połowy VII w. religią państwową, na równi z narodową religią Japończyków — shinto. Rozkwit stosunków japońsko-chińskich przypada na VII-IX w. Założona w 710 r. pierwsza stała stolica Japonii — Nara — stanowiła swego rodzaju kopię ówczesnej stolicy Chin Chang-an (ob. Xi'an). Wpływy chińskie zaznaczyły się w budowie nowej stolicy Heian (Kioto, 794 r.) i w rozwoju kultury. Po osłabieniu kontaktów z Chinami (IX w.), a zwłaszcza po wewnętrznych walkach politycznych (do końca XIV w.) nastąpił upadek ekonomiczny kraju i osłabienie władzy centralnej. Pod koniec XV w. było w Japonii ok. 150 księstw (daimiatów) wzajemnie się zwalczających. Wyspiarskie położenie uchroniło kraj przed utratą niepodległości w czasie dwukrotnej napaści wojsk mongolskich (1274 i 1281 r.). Do odparcia ich przyczynił się m.in. tajfun Kamikaze ("boski wiatr"). W 1549 r. pojawili się w Japonii pierwsi Europejczycy — misjonarze chrześcijańscy (misja Franciszka Ksawerego). Rozwinął się handel z Europą oraz ponownie z Chinami. Powstawały wielkie miasta portowe, m.in. Sakai, Osaka, Hakata. Zjednoczenie całej Japonii nastąpiło dopiero w 1590 r. W 1600 r. władzę przejął Tokugawa Ieyasu. W 1603 r. otrzymał on godność shoguna i rozpoczął okres rządów rodu Tokugawa (do 1867 r.), zwany Edo (siedziba rodu). Shogunowi podlegały bezpośrednio wszystkie większe miasta i kopalnie metali, a zwłaszcza handel z Zachodem. Aby zapobiec sprowadzaniu broni europejskiej przez prowincjonalne księstwa wydano zakaz komunikowania się Japończyków z Europejczykami (pod groźbą śmierci). Nastąpiły prześladowania misjonarzy, co doprowadziło do niemal całkowitego zlikwidowania chrześcijaństwa (1634-35 r.). Od 1640 r. wyłączne prawo prowadzenia handlu z Japonią otrzymali Holendrzy (port w Nagasaki). Izolacja ta przyczyniła się do upadku handlu i zahamowania rozwoju gospodarczego. Zubożenie wsi i wzrost podatków powodowały bunty ludności wiejskiej i miast (XVII w.). Pomimo podejmowanych prób przerwania izolacji Japonii (przełom XVIII w. i XIX w.), faktycznie nastąpiło ono dopiero w marcu 1854 r. (układ ze Stanami Zjednoczonymi), a potem w latach 1854-58 z Wielką Brytanią, Rosją, Holandią i Francją. W 1868 r. obalono shogunat i przywrócono władzę cesarską. Japonia weszła na drogę rozwoju gospodarki kapitalistycznej. Zaczęła się ekspansja terytorialna: m.in. w 1874 r. Japonia opanowała wyspę Tajwan, a w 1875 r. w zamian za wyspę Sachalin (będącą pod kontrolą Japonii od XVII w.) otrzymała od Rosji Kuryle. Wpływy Japonii wzrosły po zwycięskich wojnach z Chinami (1894-95 r.), Rosją (1904-05 r.) i Koreą (1910 r.). Zdobycze terytorialne z tego okresu podniosły Japonię do rangi mocarstwa, a ugruntowała ją podczas I wojny światowej (zajęcie posiadłości niemieckich na Oceanie Spokojnym), w okresie międzywojennym (m.in. opanowanie Mandżurii w 1931 r.) i podczas II wojny światowej. Upadek imperium japońskiego nastąpił w wyniku bezwarunkowej kapitulacji z 2 IX 1945 r. Do 1952 r. Japonia znajdowała się pod okupacją amerykańską. W 1968 r. Stany Zjednoczone przekazały Japonii archipelag Bonin, a w 1972 r. grupy wysp Okinawa i Sakishima (archipelag Riu-kiu). Powojenny rozwój potencjału gospodarczego i ekspansywność handlu zagranicznego sprawiły, że Japonia stała się jednym z najbardziej rozwiniętych krajów świata i głównym centrum żeglugowym na Dalekim Wschodzie. Wyspiarski charakter kraju i bliskie sąsiedztwo kontynentu azjatyckiego były głównymi czynnikami, które określiły charakter sztuki japońskiej. Podstawowym źródłem inspiracji stała się kultura Chin i Korei. Izolacja terytorialna sprzyjała rozwojowi swoistego tradycjonalizmu, tak charakterystycznego dla kultury i sztuki tego państwa. Początki sztuki japońskiej sięgają IV tysiąclecia p.n.e. Pierwotne formy budownictwa drewnianego z przełomu naszej ery zachowały świątynie kultu shinto (miya). W VI w. wraz z buddyzmem dotarli do Japonii budowniczowie z Chin i Korei, rozwijając charakterystyczne formy architektury sakralnej (np. pagoda). Powstały liczne świątynne zespoły buddyjskie (np. Horyuji k. Nary). Po 784 r. nastąpił odwrót od wzorów chińskich i powrót do form rodzimego drewnianego budownictwa pałacowego. Od VIII w. dużą rolę w sztuce japońskiej odgrywało ogrodnictwo (japoński styl ogrodowy). W XVI w. pojawiły się w Japonii budowle murowane z kamienia — zamki obronne, wielopiętrowe, z zewnątrz bogato dekorowane (np. Osaka i Kioto). Równocześnie wznoszono z drewna reprezentacyjne rezydencje feudałów (np. pałac Mamoyama k. Kioto). Od XVIII w. zaznaczyło się dążenie do coraz większego przepychu, zarówno w dekoracji wnętrz, jak i w formach dachów (mauzolea Tokugawów w Nikkó). Po 1868 r. zaczęły przenikać do miast wpływy europejskie (m.in. hotele, banki, urzędy, dzielnice mieszkaniowe). W formach architektonicznych przeważały wpływy europejskiego neogotyku i neorenesansu łączonych w swoisty sposób z tradycją rodzimą. Od VI w. rozwijało się malarstwo buddyjskie. Było ono pod dużym wpływem Chin i Korei (malowidła ścienne świątyni Horyuji). W VIII w. pojawiło się malarstwo świeckie, głównie na użytek dworu (np. parawany). W XIV w. wprowadzono nową technikę — czarno-białego malarstwa tuszowego. W XV w. pojawiło się dworskie malarstwo dekoracyjne, operujące jasnymi barwami i będące przeciwieństwem ascetycznego malarstwa tuszowego. Od XVII w. do połowy XIX w. najbardziej rozwinęła się znana japońska szkoła drzeworytu barwnego. Wpływ malarstwa europejskiego rozpoczął się w XVIII w., większe jednak znaczenie osiągnął dopiero na przełomie XIX i XX w. Pierwsze muzeum typu zachodniego otwarto w Tokio w 1875 r. Z pierwszych wieków naszej ery pochodzą gliniane figury grobowe. Od VI w. rozwija się zwłaszcza buddyjska rzeźba kultowa, rzeźbiono też maski taneczne, coraz bardziej rozpowszechniała się rzeźba portretowa (np. monumentalny posąg Buddy w Kamakurze, ok. 1260 r.). Od XIV w. wzrosło znaczenie rzeźby świeckiej (zwłaszcza maski teatralne). Po 1868 r. rzeźba wzorowana na plastyce europejskiej stopniowo wyparła całkowicie formy tradycyjne. Ważną rolę w sztuce japońskiej odgrywało ponadto rzemiosło artystyczne, które wywarło duży wpływ na sztukę europejską, a także muzyka i teatr. Ogółem w Japonii jest ponad 1 tys. miejsc o znaczeniu historycznym. W większości miast działają liczne muzea i galerie sztuki. Do zwiedzania udostępnionych jest również kilkaset zakładów przemysłowych, a także ok. 400 gospodarstw domowych (home visit system), głównie w Kioto i Tokio.
Regiony turystyczne
Wyspa Hokkaido Na Hokkaido jest kilka czynnych wulkanów. Klimat na wyspie jest umiarkowany morski, monsunowy (częste tajfuny). Występują tu obfite opady śniegu. Wielkie są kompleksy leśne (lasy zajmują ponad 2/3 pow. wyspy). Istnieją 4 parki narodowe, w tym największy w Japonii Daisetsu-zan (231,9 tys. ha). Głównym miastem wyspy, a równocześnie największym ośrodkiem sportów zimowych w kraju jest Sapporo. Turystów przyciągają też miasta Muroran i Hakodate z bogatym folklorem i rzemiosłem ludowym Ainów, a także uzdrowisko Noboribetsu.
Region pacyficzny i Wewnętrznego Morza Japońskiego wyspy Honsiu Region ten odpowiada mniej więcej zasięgowi zespołu Nippon Megalopolis na wyspie Honsiu (od niziny Kanto poprzez nizinę Nóbi do niziny Osaka i dalej na zachód wzdłuż wybrzeży Wewnętrznego Morza Japońskiego). Znajduje się tu m.in. najwyższy wulkan i szczyt kraju - - Fudżi (3776 m n.p.m.). W strefie nadmorskiej klimat jest na ogół ciepły, wilgotny, lokalnie zróżnicowany, w strefie górskiej zróżnicowanie warunków termicznych jest duże. Najwyższe wierzchołki górskie (m.in. Fudżi) pokryte są śniegiem przez większą część roku. Region obejmuje 5 parków narodowych (m.in. Fudżi — Hakone--Izu i Ise-shima) oraz kilkanaście parków quasi-narodowych. Rozwój turystyki wiąże się przede wszystkim z warunkami naturalnymi (m.in. nadmorskie kąpieliska niziny Kujukurihama, wybrzeża Kumanonada, tereny narciarskie w górach, liczne źródła mineralne, np. w Hakone, Atami, Zao), wyjątkową koncentracją zabytków (zwłaszcza Kioto, Nara, Kamakura, Ise) i stolicą kraju Tokio. Najbogatsze w zabytki jest Kioto, będące przez dziewięć wieków (do 1868 r.) stolicą cesarstwa. Znajduje się tu ponad 1500 świątyń buddyjskich i ok. 200 shintoistycznych. Z innych zabytków wymienić należy m.in. letnie rezydencje cesarskie (Shujakuin i Katsura), a zwłaszcza skalny ogród przy świątyni Ryoanij.
Nara była pierwszą stolicą kraju i jest traktowana jako duchowe centrum jedności narodu. W pobliżu miasta, w zespole buddyjskiego klasztoru Horyuji z 607 r. zachowane są najstarsze na świecie drewniane budowle buddyjskie. W Nikko znajduje się zespół drewnianych świątyń shintoistycznych (z wyraźnymi śladami wpływu sztuki buddyjskiej), wznoszonych jako mauzolea członków rządzącego rodu Tokugawa. Głównymi obiektami są: świątynia Toshogu (1634-36 r.) i zespół świątyń Daiyuin-byo (druga połowa XVIII w.), ponadto zachowana m.in. świątynia shintoistyczna z VIII w. i buddyjska z IX w. (ośrodek pielgrzymkowy). W Kamakura zabytkiem najwyższej rangi jest świątynia shintoistyczna Tsurugaoka Hachimangu Shrine (1063 r.) oraz Daibutsu — brązowa statua Buddy (1243 r.)- Założono tu pierwszy w Japonii shogunat Yoritomo Minamoto (koniec XII w.). W Ise znajduje się kompleks świątyń shintoistycznych (tzw. święte domy boże w Ise) poświęconych bogini słońca Amaterasu i bogini żywności Toyuke. Co 20 lat świątynie są przebudowywane, zgodnie z dawnymi tradycjami sprzed ok. 2 tys. lat. Jest to centrum pielgrzymkowe.
Ponadto wymienić należy również miasta: Osaka — jedno z najstarszych miast kraju, z licznymi zabytkami z VI w., z których najbardziej znana jest "świątynia 4 królów nieba", jedna z najstarszych świątyń buddyjskich (587 r.). Jest to najważniejszy ośrodek klasycznej japońskiej sztuki teatralnej. Hiro-sima — miasto, które zostało w 75% zniszczone wskutek wybuchu pierwszej bomby atomowej, zrzuconej przez Amerykanów 6 VIII 1945 r. Liczba ofiar dotychczas osiągnęła 300 tys. osób, z tego ok. 80 tys. zginęło podczas wybuchu. Obecnie miasto jest całkowicie odbudowane.
Tokio jest głównym ośrodkiem administracyjnym, najważniejszym ośrodkiem dyspozycji życia gospodarczego, centralnym i najważniejszym węzłem komunikacyjnym oraz największym ośrodkiem naukowo-kulturalnym. Znajdują się tu liczne muzea. Tokio jest też centrum kultury muzycznej. Na dworze cesarskim kultywowana jest stara klasyczna muzyka japońska. Kontynuuje się tradycje japońskiej sztuki teatralnej. Wiele jest kabaretów, liczne są restauracje typu japońskiego (z występami gejsz). Ośrodkami pielgrzymek buddystów są: Chichibu (34 sanktuaria), Bando (33), a także tzw. Kraj Zachodni — Saikoku (33). Wielu turystów przyciąga stożek wulkaniczny Fudżi ("święta góra"), stanowiący symbol kraju. Pielgrzymki rozpoczęły się tu już w VIII w. Obecnie w ramach pielgrzymek lub wycieczek szczyt osiąga rocznie ok. 3 min osób (w lecie niekiedy 30 tys. osób dziennie). Region wybrzeża Morza Japońskiego wyspy Honsiu Główną rolę w turystyce odgrywają obszary związane z wybrzeżem Tottori i zatoki Wakasa. Region charakteryzuje prawie nieskażone środowisko oraz zachowane relikty tradycyjnej kultury ludowej.
Wyspa Kiusiu We wnętrzu wyspy dominują góry. Liczne są czynne wulkany (najwyższy 1788 m n.p.m.). Klimat jest podzwrotnikowy monsunowy, wilgotny (częste tajfuny). Występują tu gorące źródła mineralne. Bujne są lasy podzwrotnikowe, chronione m.in. w 4 parkach narodowych wokół wulkanu Aso-san i w strefie nadmorskiej. Liczne są zabytki związane z tworzeniem się japońskiej cywilizacji. Najwięcej turystów przebywa na wybrzeżu Ibusuki (kąpiele lecznicze w gorących piaskach wulkanicznych) oraz w uzdrowiskach Unzen i Beppu. Ośrodkiem turystyki poznawczej jest Nagasaki z muzeum bomby jądrowej (wybuch drugiej bomby atomowej, zrzuconej przez Amerykanów 9 VIII 1945 r., zginęło ok. 75 tys. osób), Parkiem Pokoju, a także "domkiem madame Butterfly".
Wyspa Sikoku Teren wyspy jest na ogół górzysty (maks. wys. 1955 m n.p.m.). Nizin jest mało. Rzeźbę urozmaicają wygasłe stożki wulkaniczne. Klimat jest podzwrotnikowy monsunowy (częste tajfuny). Bujne, wiecznie zielone lasy pokrywają niemal całą wyspę. Utworzono park narodowy. Główne obszary turystyczne poło- żone są w południowo-zachodniej części wyspy. Największą miejscowością turystyczną jest Matsuyama (uzdrowisko z gorącymi źródłami — liczne zabytki). Wyspa jest terenem licznych pielgrzymek buddyjskich (88 świątyń wzdłuż szlaku okalającego wyspę).
Wyspa Okinawa Północna i środkowa część wyspy jest wyżynna (do 503 m n.p.m.). Jest ona otoczona rafami koralowymi. Klimat jest podzwrotnikowy wilgotny, monsunowy (częste tajfuny). Rosną wiecznie zielone lasy podzwrotnikowe. Pod koniec II wojny światowej na Okinawie została przeprowadzona jedna z najtrudniejszych amerykańskich operacji desantowych na Oceanie Spokojnym. Do 1972 r. była pod administracją amerykańską, następnie przejęta przez Japonię.
1) Wyspa Hokaido -wyspa na której znajduje się kilka czynnych wulkanów
2) Osaka jedno z najstarszych miast Japonii wraz ze świątynią "4 królów nieba"
3) Unno Juko -małe miasteczko słynące od stuleci z wyrobu jedwabiu
4) Komoro -z Muzeum feudalizmu w kompleksie zamkowym Kaikoen Park
5) Wodospady Fukiware - przepiękny wodospad na rzece Katashina.
6) Świątynia Shinraku - zbudowana u stóp góry Asama świątynia liczy ponad tysiąc lat
7) Ueda -starożytne miasto z najstarszym uzdrowiskiem, oraz wspaniałym feudalnym zamkiem.
8) Nikko - jedno z najpopularniejszych wśród turystów miejsc; znajduje się tu wpisany na listę zabytków dziedzictwa kultury kompleks świątynny Toshogu.
9) Sapporro -kompleks skoczni narciarskich
10) Fukuoka -najbardziej kosmopolityczne i rozrywkowe miasto Japonii. Prawdziwie nowoczesne, globalne miasto.
Japonia jest krajem wyspiarskim; obejmuje 3922 wysp i wysepki różnej wielkości. Większość obszaru kraju (ok. 96%) położona jest na czterech wyspach: Honsiu (227,5 tys. km2), Hokkaido (78,1 tys. km2), Kiusiu (36,6 tys. km2) i Sikoku (18,3 tys. km2). Ponadto obejmuje ok. 550 wysp zamieszkanych (m.in. Archipelag Riukiu z wyspą Okinawa, 1,2 tys. km2) i ponad 3 tys. wysp bezludnych.
Około 85% obszaru kraju zajmują góry oraz wyżyny. W większości pasm górskich najwyższe wzniesienia są stożkami wulkanów. 580 szczytów wznosi się ponad 2 tys. m n.p.m. Najwyższe łańcuchy górskie zajmują centralną część wyspy Honsiu (11 szczytów powyżej 3 tys. m n.p.m.).
Charakterystycznym elementem krajobrazu Japonii są zespoły wzniesień typu wulkanicznego, zwieńczone stożkami. Najwięcej ich występuje na wyspach Kiusiu i Honsiu (m.in. najwyższy szczyt kraju Fudżi 3776 m n.p.m.). Ogółem jest 265 wulkanów, w tym ponad 50 czynnych. Japonia należy do najbardziej sejsmicznych obszarów na świecie. Rocznie notuje się ok. 5 tys. wstrząsów, z tego ok. 1 tys. odczuwalnych przez człowieka. Główna strefa epicentrum trzęsień ziemi znajduje się w ok. 250-kilometrowym pasie pomiędzy północno-wschodnim wybrzeżem Honsiu a Rowem Japońskim. W okresie 1910-70 r. zanotowano 40 wielkich trzęsień ziemi, z których największe wystąpiło w 1923 r. (zginęło ok. 100 tys. osób).
Niziny zajmują ok. 15% obszaru kraju i w większości położone są w bezpośrednim sąsiedztwie Oceanu Spokojnego i mórz. Największa jest nizina Kanto (ok. 13 tys. km2).
Klimat Japonii jest monsunowy, na północy umiarkowany, na południu podzwrotnikowy. W jesieni występują tajfuny (3-4 rocznie). Rzeki są krótkie, płytkie, o dużym spadku, z licznymi wodospadami. Do najdłuższych należy rzeka Ishikari na Hokkaido (654 km) i Shinano na Honsiu (369 km). Z ponad 600 jezior, przeważnie górskich, wiele jest pochodzenia wulkanicznego (jeziora kraterowe, kalderowe). Największe jest jezioro Biwa na Honsiu (674 km2). Liczne są źródła mineralne, przeważnie gorące, pochodzenia wulkanicznego (ok. 15 tys. na ogólną liczbę 20 tys. źródeł wód o właściwościach leczniczych). Wody te były podstawą powstania ponad 1800 uzdrowisk. Koncentracja gejzerów występuje zwłaszcza na Kiusiu i Hokkaido. Roślinność jest zróżnicowana — od lasów iglastych typu tajgi na Hokkaido i lasów liściastych strefy umiarkowanej na Honsiu do lasów podzwrotnikowych na Riukiu.
Najcenniejsze fragmenty krajobrazu są chronione w parkach narodowych (27), quasi-narodowych (50) i parkach prefekturalnych (290). Obejmują one łącznie ok. 14% powierzchni kraju. W ostatnich latach z 21 parków narodowych i quasi-narodowych wyodrębniono strefy parków morskich (46).
Dzieje Japonii sięgają kilku tysięcy lat przed naszą erą (epoka prehistoryczna) i zawsze wiązały się z jej wyspiarskim położeniem i izolacją terytorialną. Szczególną rolę w historii odegrały wyspy Cieśniny Koreańskiej (wyspy Cuszima i Ika), stanowiące pomost między Japonią a kontynentem.
Pierwszą pewną datą w dziejach kraju jest 57 r. n.e., kiedy to cesarz chiński z dynastii Han uznał za króla władcę tzw. państwa Yamato, istniejącego do 710 r. Był to okres formowania się państwa ze związków plemiennych. Przez pomost Cieśniny Koreańskiej rozszerzały się wpływy Chin, co doprowadziło do rozwoju gospodarki i kultury japońskiej (m.in. rzemiosła, budowy statków, pisma i różnych nauk). W 538 r. przeniknął tu buddyzm, stając się od połowy VII w. religią państwową, na równi z narodową religią Japończyków — shinto. Rozkwit stosunków japońsko-chińskich przypada na VII-IX w. Założona w 710 r. pierwsza stała stolica Japonii — Nara — stanowiła swego rodzaju kopię ówczesnej stolicy Chin Chang-an (ob. Xi'an). Wpływy chińskie zaznaczyły się w budowie nowej stolicy Heian (Kioto, 794 r.) i w rozwoju kultury. Po osłabieniu kontaktów z Chinami (IX w.), a zwłaszcza po wewnętrznych walkach politycznych (do końca XIV w.) nastąpił upadek ekonomiczny kraju i osłabienie władzy centralnej. Pod koniec XV w. było w Japonii ok. 150 księstw (daimiatów) wzajemnie się zwalczających. Wyspiarskie położenie uchroniło kraj przed utratą niepodległości w czasie dwukrotnej napaści wojsk mongolskich (1274 i 1281 r.). Do odparcia ich przyczynił się m.in. tajfun Kamikaze ("boski wiatr").
W 1549 r. pojawili się w Japonii pierwsi Europejczycy — misjonarze chrześcijańscy (misja Franciszka Ksawerego). Rozwinął się handel z Europą oraz ponownie z Chinami. Powstawały wielkie miasta portowe, m.in. Sakai, Osaka, Hakata. Zjednoczenie całej Japonii nastąpiło dopiero w 1590 r. W 1600 r. władzę przejął Tokugawa Ieyasu. W 1603 r. otrzymał on godność shoguna i rozpoczął okres rządów rodu Tokugawa (do 1867 r.), zwany Edo (siedziba rodu).
Shogunowi podlegały bezpośrednio wszystkie większe miasta i kopalnie metali, a zwłaszcza handel z Zachodem. Aby zapobiec sprowadzaniu broni europejskiej przez prowincjonalne księstwa wydano zakaz komunikowania się Japończyków z Europejczykami (pod groźbą śmierci). Nastąpiły prześladowania misjonarzy, co doprowadziło do niemal całkowitego zlikwidowania chrześcijaństwa (1634-35 r.). Od 1640 r. wyłączne prawo prowadzenia handlu z Japonią otrzymali Holendrzy (port w Nagasaki). Izolacja ta przyczyniła się do upadku handlu i zahamowania rozwoju gospodarczego. Zubożenie wsi i wzrost podatków powodowały bunty ludności wiejskiej i miast (XVII w.). Pomimo podejmowanych prób przerwania izolacji Japonii (przełom XVIII w. i XIX w.), faktycznie nastąpiło ono dopiero w marcu 1854 r. (układ ze Stanami Zjednoczonymi), a potem w latach 1854-58 z Wielką Brytanią, Rosją, Holandią i Francją.
W 1868 r. obalono shogunat i przywrócono władzę cesarską. Japonia weszła na drogę rozwoju gospodarki kapitalistycznej. Zaczęła się ekspansja terytorialna: m.in. w 1874 r. Japonia opanowała wyspę Tajwan, a w 1875 r. w zamian za wyspę Sachalin (będącą pod kontrolą Japonii od XVII w.) otrzymała od Rosji Kuryle. Wpływy Japonii wzrosły po zwycięskich wojnach z Chinami (1894-95 r.), Rosją (1904-05 r.) i Koreą (1910 r.). Zdobycze terytorialne z tego okresu podniosły Japonię do rangi mocarstwa, a ugruntowała ją podczas I wojny światowej (zajęcie posiadłości niemieckich na Oceanie Spokojnym), w okresie międzywojennym (m.in. opanowanie Mandżurii w 1931 r.) i podczas II wojny światowej. Upadek imperium japońskiego nastąpił w wyniku bezwarunkowej kapitulacji z 2 IX 1945 r. Do 1952 r. Japonia znajdowała się pod okupacją amerykańską. W 1968 r. Stany Zjednoczone przekazały Japonii archipelag Bonin, a w 1972 r. grupy wysp Okinawa i Sakishima (archipelag Riu-kiu). Powojenny rozwój potencjału gospodarczego i ekspansywność handlu zagranicznego sprawiły, że Japonia stała się jednym z najbardziej rozwiniętych krajów świata i głównym centrum żeglugowym na Dalekim Wschodzie.
Wyspiarski charakter kraju i bliskie sąsiedztwo kontynentu azjatyckiego były głównymi czynnikami, które określiły charakter sztuki japońskiej. Podstawowym źródłem inspiracji stała się kultura Chin i Korei. Izolacja terytorialna sprzyjała rozwojowi swoistego tradycjonalizmu, tak charakterystycznego dla kultury i sztuki tego państwa. Początki sztuki japońskiej sięgają IV tysiąclecia p.n.e. Pierwotne formy budownictwa drewnianego z przełomu naszej ery zachowały świątynie kultu shinto (miya).
W VI w. wraz z buddyzmem dotarli do Japonii budowniczowie z Chin i Korei, rozwijając charakterystyczne formy architektury sakralnej (np. pagoda). Powstały liczne świątynne zespoły buddyjskie (np. Horyuji k. Nary). Po 784 r. nastąpił odwrót od wzorów chińskich i powrót do form rodzimego drewnianego budownictwa pałacowego. Od VIII w. dużą rolę w sztuce japońskiej odgrywało ogrodnictwo (japoński styl ogrodowy). W XVI w. pojawiły się w Japonii budowle murowane z kamienia — zamki obronne, wielopiętrowe, z zewnątrz bogato dekorowane (np. Osaka i Kioto). Równocześnie wznoszono z drewna reprezentacyjne rezydencje feudałów (np. pałac Mamoyama k. Kioto). Od XVIII w. zaznaczyło się dążenie do coraz większego przepychu, zarówno w dekoracji wnętrz, jak i w formach dachów (mauzolea Tokugawów w Nikkó). Po 1868 r. zaczęły przenikać do miast wpływy europejskie (m.in. hotele, banki, urzędy, dzielnice mieszkaniowe). W formach architektonicznych przeważały wpływy europejskiego neogotyku i neorenesansu łączonych w swoisty sposób z tradycją rodzimą.
Od VI w. rozwijało się malarstwo buddyjskie. Było ono pod dużym wpływem Chin i Korei (malowidła ścienne świątyni Horyuji). W VIII w. pojawiło się malarstwo świeckie, głównie na użytek dworu (np. parawany). W XIV w. wprowadzono nową technikę — czarno-białego malarstwa tuszowego. W XV w. pojawiło się dworskie malarstwo dekoracyjne, operujące jasnymi barwami i będące przeciwieństwem ascetycznego malarstwa tuszowego. Od XVII w. do połowy XIX w. najbardziej rozwinęła się znana japońska szkoła drzeworytu barwnego. Wpływ malarstwa europejskiego rozpoczął się w XVIII w., większe jednak znaczenie osiągnął dopiero na przełomie XIX i XX w. Pierwsze muzeum typu zachodniego otwarto w Tokio w 1875 r.
Z pierwszych wieków naszej ery pochodzą gliniane figury grobowe. Od VI w. rozwija się zwłaszcza buddyjska rzeźba kultowa, rzeźbiono też maski taneczne, coraz bardziej rozpowszechniała się rzeźba portretowa (np. monumentalny posąg Buddy w Kamakurze, ok. 1260 r.). Od XIV w. wzrosło znaczenie rzeźby świeckiej (zwłaszcza maski teatralne). Po 1868 r. rzeźba wzorowana na plastyce europejskiej stopniowo wyparła całkowicie formy tradycyjne.
Ważną rolę w sztuce japońskiej odgrywało ponadto rzemiosło artystyczne, które wywarło duży wpływ na sztukę europejską, a także muzyka i teatr.
Ogółem w Japonii jest ponad 1 tys. miejsc o znaczeniu historycznym. W większości miast działają liczne muzea i galerie sztuki. Do zwiedzania udostępnionych jest również kilkaset zakładów przemysłowych, a także ok. 400 gospodarstw domowych (home visit system), głównie w Kioto i Tokio.
Regiony turystyczne
Wyspa Hokkaido
Na Hokkaido jest kilka czynnych wulkanów. Klimat na wyspie jest umiarkowany morski, monsunowy (częste tajfuny). Występują tu obfite opady śniegu. Wielkie są kompleksy leśne (lasy zajmują ponad 2/3 pow. wyspy). Istnieją 4 parki narodowe, w tym największy w Japonii Daisetsu-zan (231,9 tys. ha). Głównym miastem wyspy, a równocześnie największym ośrodkiem sportów zimowych w kraju jest Sapporo. Turystów przyciągają też miasta Muroran i Hakodate z bogatym folklorem i rzemiosłem ludowym Ainów, a także uzdrowisko Noboribetsu.
Region pacyficzny i Wewnętrznego Morza Japońskiego wyspy Honsiu
Region ten odpowiada mniej więcej zasięgowi zespołu Nippon Megalopolis na wyspie Honsiu (od niziny Kanto poprzez nizinę Nóbi do niziny Osaka i dalej na zachód wzdłuż wybrzeży Wewnętrznego Morza Japońskiego). Znajduje się tu m.in. najwyższy wulkan i szczyt kraju - - Fudżi (3776 m n.p.m.). W strefie nadmorskiej klimat jest na ogół ciepły, wilgotny, lokalnie zróżnicowany, w strefie górskiej zróżnicowanie warunków termicznych jest duże. Najwyższe wierzchołki górskie (m.in. Fudżi) pokryte są śniegiem przez większą część roku. Region obejmuje 5 parków narodowych (m.in. Fudżi — Hakone--Izu i Ise-shima) oraz kilkanaście parków quasi-narodowych.
Rozwój turystyki wiąże się przede wszystkim z warunkami naturalnymi (m.in. nadmorskie kąpieliska niziny Kujukurihama, wybrzeża Kumanonada, tereny narciarskie w górach, liczne źródła mineralne, np. w Hakone, Atami, Zao), wyjątkową koncentracją zabytków (zwłaszcza Kioto, Nara, Kamakura, Ise) i stolicą kraju Tokio.
Najbogatsze w zabytki jest Kioto, będące przez dziewięć wieków (do 1868 r.) stolicą cesarstwa. Znajduje się tu ponad 1500 świątyń buddyjskich i ok. 200 shintoistycznych. Z innych zabytków wymienić należy m.in. letnie rezydencje cesarskie (Shujakuin i Katsura), a zwłaszcza skalny ogród przy świątyni Ryoanij.
Nara była pierwszą stolicą kraju i jest traktowana jako duchowe centrum jedności narodu. W pobliżu miasta, w zespole buddyjskiego klasztoru Horyuji z 607 r. zachowane są najstarsze na świecie drewniane budowle buddyjskie. W Nikko znajduje się zespół drewnianych świątyń shintoistycznych (z wyraźnymi śladami wpływu sztuki buddyjskiej), wznoszonych jako mauzolea członków rządzącego rodu Tokugawa. Głównymi obiektami są: świątynia Toshogu (1634-36 r.) i zespół świątyń Daiyuin-byo (druga połowa XVIII w.), ponadto zachowana m.in. świątynia shintoistyczna z VIII w. i buddyjska z IX w. (ośrodek pielgrzymkowy).
W Kamakura zabytkiem najwyższej rangi jest świątynia shintoistyczna Tsurugaoka Hachimangu Shrine (1063 r.) oraz Daibutsu — brązowa statua Buddy (1243 r.)- Założono tu pierwszy w Japonii shogunat Yoritomo Minamoto (koniec XII w.).
W Ise znajduje się kompleks świątyń shintoistycznych (tzw. święte domy boże w Ise) poświęconych bogini słońca Amaterasu i bogini żywności Toyuke. Co 20 lat świątynie są przebudowywane, zgodnie z dawnymi tradycjami sprzed ok. 2 tys. lat. Jest to centrum pielgrzymkowe.
Ponadto wymienić należy również miasta: Osaka — jedno z najstarszych miast kraju, z licznymi zabytkami z VI w., z których najbardziej znana jest "świątynia 4 królów nieba", jedna z najstarszych świątyń buddyjskich (587 r.). Jest to najważniejszy ośrodek klasycznej japońskiej sztuki teatralnej. Hiro-sima — miasto, które zostało w 75% zniszczone wskutek wybuchu pierwszej bomby atomowej, zrzuconej przez Amerykanów 6 VIII 1945 r. Liczba ofiar dotychczas osiągnęła 300 tys. osób, z tego ok. 80 tys. zginęło
podczas wybuchu. Obecnie miasto jest całkowicie odbudowane.
Tokio jest głównym ośrodkiem administracyjnym, najważniejszym ośrodkiem dyspozycji życia gospodarczego, centralnym i najważniejszym węzłem komunikacyjnym oraz największym ośrodkiem naukowo-kulturalnym. Znajdują się tu liczne muzea. Tokio jest też centrum kultury muzycznej. Na dworze cesarskim kultywowana jest stara klasyczna muzyka japońska. Kontynuuje się tradycje japońskiej sztuki teatralnej. Wiele jest kabaretów, liczne są restauracje typu japońskiego (z występami gejsz).
Ośrodkami pielgrzymek buddystów są: Chichibu (34 sanktuaria), Bando (33), a także tzw. Kraj Zachodni — Saikoku (33).
Wielu turystów przyciąga stożek wulkaniczny Fudżi ("święta góra"), stanowiący symbol kraju. Pielgrzymki rozpoczęły się tu już w VIII w. Obecnie w ramach pielgrzymek lub wycieczek szczyt osiąga rocznie ok. 3 min osób (w lecie niekiedy 30 tys. osób dziennie).
Region wybrzeża Morza Japońskiego wyspy Honsiu
Główną rolę w turystyce odgrywają obszary związane z wybrzeżem Tottori i zatoki Wakasa. Region charakteryzuje prawie nieskażone środowisko oraz zachowane relikty tradycyjnej kultury ludowej.
Wyspa Kiusiu
We wnętrzu wyspy dominują góry. Liczne są czynne wulkany (najwyższy 1788 m n.p.m.). Klimat jest podzwrotnikowy monsunowy, wilgotny (częste tajfuny). Występują tu gorące źródła mineralne. Bujne są lasy podzwrotnikowe, chronione m.in. w 4 parkach narodowych wokół wulkanu Aso-san i w strefie nadmorskiej. Liczne są zabytki związane z tworzeniem się japońskiej cywilizacji. Najwięcej turystów przebywa na wybrzeżu Ibusuki (kąpiele lecznicze w gorących piaskach wulkanicznych) oraz w uzdrowiskach Unzen i Beppu. Ośrodkiem turystyki poznawczej jest Nagasaki z muzeum bomby jądrowej (wybuch drugiej bomby atomowej, zrzuconej przez Amerykanów 9 VIII 1945 r., zginęło ok. 75 tys. osób), Parkiem Pokoju, a także "domkiem madame Butterfly".
Wyspa Sikoku
Teren wyspy jest na ogół górzysty (maks. wys. 1955 m n.p.m.). Nizin jest mało. Rzeźbę urozmaicają wygasłe stożki wulkaniczne. Klimat jest podzwrotnikowy monsunowy (częste tajfuny). Bujne, wiecznie zielone lasy pokrywają niemal całą wyspę. Utworzono park narodowy. Główne obszary turystyczne poło-
żone są w południowo-zachodniej części wyspy. Największą miejscowością turystyczną jest Matsuyama (uzdrowisko z gorącymi źródłami — liczne zabytki). Wyspa jest terenem licznych pielgrzymek buddyjskich (88 świątyń wzdłuż szlaku okalającego wyspę).
Wyspa Okinawa
Północna i środkowa część wyspy jest wyżynna (do 503 m n.p.m.). Jest ona otoczona rafami koralowymi. Klimat jest podzwrotnikowy wilgotny, monsunowy (częste tajfuny). Rosną wiecznie zielone lasy podzwrotnikowe. Pod koniec II wojny światowej na Okinawie została przeprowadzona jedna z najtrudniejszych amerykańskich operacji desantowych na Oceanie Spokojnym. Do 1972 r. była pod administracją amerykańską, następnie przejęta przez Japonię.
1) Wyspa Hokaido -wyspa na której znajduje się kilka czynnych wulkanów
2) Osaka jedno z najstarszych miast Japonii wraz ze świątynią "4 królów nieba"
3) Unno Juko -małe miasteczko słynące od stuleci z wyrobu jedwabiu
4) Komoro -z Muzeum feudalizmu w kompleksie zamkowym Kaikoen Park
5) Wodospady Fukiware - przepiękny wodospad na rzece Katashina.
6) Świątynia Shinraku - zbudowana u stóp góry Asama świątynia liczy ponad tysiąc lat
7) Ueda -starożytne miasto z najstarszym uzdrowiskiem, oraz wspaniałym feudalnym zamkiem.
8) Nikko - jedno z najpopularniejszych wśród turystów miejsc; znajduje się tu wpisany na listę zabytków dziedzictwa kultury kompleks świątynny Toshogu.
9) Sapporro -kompleks skoczni narciarskich
10) Fukuoka -najbardziej kosmopolityczne i rozrywkowe miasto Japonii. Prawdziwie nowoczesne, globalne miasto.