Question

napisz notatkę o powstaniu rzeczpospolitej ludowej. punkty maja dotyczyć nowych granic polski, przejęcia władzy przez komunistów i stalinizmu w Polsce. pliss pomórzcie

Answer 1

1. USTRÓJ PAŃSTWA W OKRESIE PRZEJŒCIOWYM ( 1944 - 1947 ) :
do czasu uchwalenia małej konstytucji w II 1947 brak ustawy zasadniczej; specyficzna struktura aparatu państwowego, rozwiązania państwa socjalistycznego koegzystowały z zasadami II RP; unikano sprecyzowania podstaw ideologicznych władzy zacierały wzmianki o Polsce komunistycznej czy socjalistycznej zastępowanych formą państwa ludowo - demokratycznego; istniała legalna opozycja, po jej rozgromieniu umocnienie u steru władzy obozu PPR; odrzucenie pozorów demokratycznych rządów, wcielenie w życie państwa socjalistycznego, w praktyce ustrojowej stosowanie założeń konstytucji marcowej tylko frazesem; zasada iż władza należy do narodu nie miała pokrycia w praktyce, odchodzono również od teorii podziału władzy, wszystkie najważniejsze stanowiska państwowe obsadzane przez członków PPR; przyspieszyła ten proces mała konstytucja i utrwaliła konstytucja z 1952 ; ogólne ramy ustroju społeczno-politycznego wytyczyły : odezwa PPR „o co walczymy“, 31 XI 1943 - Deklaracja KRN, 20 lipca 1944 - powstanie PKWN (organ wykonawczy KRN, skład przedstawiciele PPR i lewicowych PPS, Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego); jesień 1944 - Blok Stronnictw Demokratycznych (koalicja PPS, SL i SD);
- 22 lipca 1944 - Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego w Chełmie Lubelskim - zerwanie z zasadą legitymiumu władzy,
jedynym legalnym Żródłem władzy KRN; powołanie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (legalna tymczasowa władza
wykonawcza dla kierowania walką wyzwoleńczą narodu, zdobycia niepodległoœci i odbudowy państwowoœci polskiej), podkreœlenie iż
KRN i PKWN działają na podstawie jedynie obowiązującej legalnej konstytucji marcowej; deklaracja przeprowadzenia reformy rolnej,
nacjonalizacji przemysłu, reformy ubezpieczeń społecznych i szkolnictwa; trwały sojusz ze ZSRR i Czechosłowacją, skonkretyzowanie
kształtu granicy W i N (granica E linią dobrego sąsiedztwa; 16 VIII 1945 - układ dwustronny - zgodnie z postanowieniami jałtańsko-
poczdamskimi na linii Curzona); Krajowa Rada Narodowa (11 IX 1944 - ustawa o organizacji i zakresie działania rad narodowych -
okreœlono skład, organa i kompetencje KRN; centralna instytucja sprawująca władzą przez PKWN i rady narodowe; najwyższa instytcja w
państwie, nie miała charakteru organu przedstawicielskiego powołanego w drodze wyborów; kompetencje : ustawodastwo, planowanie
działalnoœci gospodarczej, uchwalanie budżetu i planu społeczno-gospodarczego, decyzje w ważnych sprawach politycznych i
międzynarodowych, kontrola organów wykonawczych, nadzór nad radami narodowymi); przewodniczący KRN ( 11 IX 1944 - ustawa KRN
o kompetencji przewodniczącego KRN - wszystkie kompetencje marszałka sejmu , urząd prezydenta opróżniony i jego kompetencje
przejął przewodniczący KRN); Prezydium KRN (skład: przewodniczący KRN, zastępcy, naczelny dowódca Wojska Polskiego; wzorowane
na Prezydium Rady Najwyższej ZSRR, prawo wykonywania uprawnień KRN pomiędzy posiedzeniami KRN z wyjątkiem ustawodastwa i
kontrolą rad narodowych); rady narodowe (ustawa z 11 IX 1944 - o organizacji i zakresie działania rad narodowych ; instytucje
ustawodawcze i samorządowe, odwzorowywały model państwa radzieckiego, ze względu na protesty odstąpiono od koncepcji rad
narodowych jako organów państwa - kon. 1944; pozbawione możliwoœci działania, nie posiadały swojej egzekutywy, instytucje
fasadowe); samorząd (dekret PKWN z 23 XI 1944 - restytuowanie samorządów terytorialnych, rady narodowe włączone do samorządu
jako organ uchwałodawczy; organem wykonawczym : wydział wojewódzki z wojewodą, wydział powiatowy ze starostą, zarząd miejski z
prezydentem lub burmistrzem, zarząd gminy z wójtem); PKWN ( ustawa KRN z 21 VII 1944; tymczasowa władza wykonawcza do czasu
utworzenia Rządu Tymczasowego; podporządkowana KRN, komitet wykonawczy KRN; faktycznie większy stopień samodzielnoœci;
uprawnienia : wydawanie dekretów z mocą ustawy z wyjątkiem ratyfikacji umów międzynarodowych); Rząd Tymczasowy (31 XII 1944-
zastąpił PKWN; podporządkowany Prezydium KRN, odpowiedzialnoœæ polityczna przed KRN, wydawanie dekretów z mocą ustawy; 28 VI
1945 - przekształcenie w Tymczasowy Rząd Jednoœci Narodowej; 8 II 1947 - rozwiązanie przez nowy parlament); 6 IX 1944 - dekret
PKWN o reformie rolnej (przejęcie bez odszkodowania ziemi poniemieckich oraz majątków przekraczających 50 ha użytków rolnych,
100 ha ogólnej powierzchni wraz z inwentarzem żywym i martwym; wywłaszczeni mogli otrzymań samodzielne gospodarstwo do 5 ha
poza obrębem powiatu w którym znajdował się wywłaszony majątek); 12 XII 1944 - dekret PKWN (przejęcie na własnoœæ państwa lasów
i gruntów o powierzchni 25 ha, likwidacja wielkiej własnoœci i warstwa ziemiańskiej); 3 I 1946 - ustawa o nacjonalizacji podstawowych
gałęzi gospodarki narodowej (nacjonalizacja bez odszkodowań przedsiębiorstw byłej Rzeszy, z odszkodowaniem przedsiębiorstw :
kopalnie , huty, przedsiębiorstwa zatrudniające pow. 50 pracowników na 1 zmianę);
30 VI 1946 - referendum (sfałszowane , 68,2% przeciwko utrzymaniu senatu, likwidacja senatu); wybory do sejmu wyznaczne na 19 I 1947; okres przedwyborczy charakteryzował się szykanami, psychologicznym naciskiem na społeczeństwo, masowymi rrepresjami przeciwko PSL; celem zlikwidowanie oporu społecznego przeciwko nowemu systemowi

2. MAŁA KONSTYTUCJA Z 19 II 1947 :
19 I 1947 - wybory do Sejmu Ustawodawczego (wyniki sfałszowane, większoœæ Blok Demokratyczny); przyspiesznie procesu budowy nowego systemu władzy; 4 II 1947 - zwołanie Sejmu Ustawodawczego; II 1947 - sejm przyjął 3 dokumenty regulujące materie konstytucyjne: 4 II 1947 - ustawa o wyborze prezydenta RP (uregulowanie trybu elekcji, prezydent wybierany przez sejm na 7 lat, 5 II - wybór na prezydenta jedynego kandydata dotychczasowego prezydenta KRN Bolesława Bieruta); ustawa z 10 II 1949 - wprowadznie na wzór radziecki rozbudowanego modelu specjalistycznych ministerst branżowych
- Mała Konstytucja lub Konstytucja Lutowa (19 II) - ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie działania najwyższych organów RP; cechy:
tymczasowoœæ i niepełnoœæ; do czasu uchwalenia nowej konstytucji; regulowała tylko ustrój i zakres działania naczelnych organów
państwowych, ramowa i elastyczna konstrukcja; zachowanie w praktyce tylko pozornych zasad suwerennoœci narodu, podziału władzy i
rządów parlamentarnych; model ustroju państwa mieszczący się między klasycznym systemem demokracji parlamentarnej a zasadami
porządku prawnego państwa radzieckiego; oparcie na założeniach konstytucji marcowej, zasadach Manifestu PKWN, ustawodastwie o
radach narodowych i reformach społecznych i ustrojowych; ustawodastwo - Sejm Ustawodawczy, egzekutywa - prezydent, Rada Państwa i
rząd, wymiar sprawiedliwoœci - niezawisłe sądy; Sejm Ustawodawczy (najwyższy organ państwowy w zakresie ustawodastwa, ustalanie
zasadniczego kierunku polityki państwa, kontrola nad władzą wykonawczą, pociąganie do odpowiedzialnoœci konstytucyjnej prezydenta;
wyeliminowanie hamulców wobec parlamentu : rozwiązywania przed upływem kadencji, weto stanowcze, kontrola zgodnoœci z konstytucją
ustaw); Rząd (dekrety z mocą ustawy na podstawie konkretnego pełnomocnictwa Sejmu, dekrety wymagały zatwierdzenia Rady Państwa i
sejmu); prezydent (władza wykonawcza przez ministrów; akty wymagały kontrasygnaty premiera i ministra; powoływanie i odwoławynie
premiera, odpowiedzialnoœæ konstytucyjna; brak odpowiedzilnoœci politycznej i cywilnej; przewodniczący Rady Państwa; Bierut skumulował
w swoim ręku uprawnienia prezydenckie i funkcję przywódcy PPR - zerwanie z zasadą ponadpartyjnoœci głowy państtwa); Rada Państwa
(kontynuacja Prezydium KRN; stały skład : wiryliœci z racji sprawowanych funkcji : prezydent jako przewodniczący, marszałek i 3
wicemarszałkowie Sejmu, prezes NIK, naczelny dowódca Wojska Polskiego; kompetencje : inicjatywa ustawodawcza, zatwierdzanie
dekretów z mocą ustawy rządu, nadzór nad radami narodowymi, wprowadzanie stanu wyjątkowego i stanu wojennego, podporządkowana
mu NIK); Prezydium Rządu (uchwała rządu z 31 V 1950 - nie opublikowana; skład : premier i wicepremierzy, podsekretarz stanu, niektótrzy
ministrowie; organ sztabowy zastępujący rząd i podejmujący pod przewodnictwem prezydenta wszystkie istotne decyzje w sprawach
należących do kompetencji rządu); konstytucja nie uregulowała ustroju sądownictwa i terenowych organów państwa ; ustawa z 20 lipca
1950 - o nowelizacji prawa o ustroju sądów powszechnych orazz o Prokuraturze RP (likwidacja oragizacji sądownictwa z II RP; sądy
powiatowe i wojewódzkie w miejsce sądów grodzkich, okręgowych i apelacyjnych; odrębny pion organów prokuratorskich, powiatowych i
wojewódzkich na czele z prokuratorem nadzorowanym przez Radę Państwa); ustawa z 20 III 1950 o terenowych organach jednolitej
władzy państwowej (zniesienie dualizmu administracji terenowej; likwidacja organów administracji rządowej- wojewodów i starostów i
administracji samorządowej - wydziały wojewódzkie, powiatwe, zarządy miejskie i gminne, burmistrzów, prezydentów i wójtów; ustanowienie
rad narodowych jako jedynych organów władzy państwowej w terenie - oparcie na zasadach ZSRR); 22 II 1947 - odrębna deklaracja
praw i wolnoœci człowieka (nie znałazła się w konstytucji, niższa ranga i znaczenie, nie umniejszyła zakresu swobód obywatelskich w
porównyniu z konstytucją marcową nadając niektórym prawom nową interpretację; poszerzała sferę praw obywatelskich o nowe prawa
socjalne : prawo do pracy i wypoczynku, opiekę nad rodziną oraz matką i dzieckiem; ochronę zdrowia i zdolnoœci do pracy; o zakresie
praw i wolnoœci jednostki decydował ostatecznie nie kontrolowany przez społeczeństwo aparat władzy; tego typu formuły prawne
sankconowały bezprawie epoki stalinowskiej, otwierając przed organami przymusu szerokie możliwoœci łamania praw i wolnoœci
człowieka pod pretekstem walki z wrogami ludu, demokracji,itp nazwanyym epoką „błędów i wypaczeń“ czy „kultu jednostki“);
- cechy praktyki ustrojowej tego okresu - nadanie konstytucyjnej formule o władzy zwierzchniej narodu charakteru klasowego
(suwerennoœæ w państwie pojmowana nie w kategoriach ogólnonarodowych, ale ograniczona do zwycięskiej klasy robotniczej i jej
sojuszników - postępowych chłopów); zastąpienie zasady podziału władzy zasadą jednoœci władzy państwowej; likwidacja rządów
parlamentarnych; eliminacja legalnej opozycji, zjednoczenie partii robotnicznych i powstanie PZPR; zastępowanie organów państwowych
w wykonywaniu ich funkcji konstytucyjnych przez ogniwa i instancje PZPR; kumulowanie stanowisk państwowych i partyjnych;
pozbawienie Sejmu roli przypisanej mu w konstytucji (nie wykonywał funkcji kontrolnej, ograniczony w działalnoœci ustawodawczej; nie
ustalał kierunków polityki państwa); 1947-1952 - odchodzenie od koncepcji ustrojowych i instyytucji konstytucji marcowej
zastępowanych wzorowanymi na modelu radzieckim; utrwalenie tych zmian miała przynieœæ nowa konstytucja państwowa

3. KONSTYTUCJA Z 22 LIPCA 1952 :
1951 - prace nad projektem; 26 V 1951 - przyjęcie ustawy o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji i na jej podstawie powołanie Komisji Konstytucyjnej pod przewodnictwem Bieruta; I 1952 - projekt konstytucji poddany publicznej dyskusji; 30 IV 1952 - Komisja Konstytucyjna uchwaliła ostateczny projekt i przekazała go do sejmu; 22 lipca 1952 - uchwalenie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej; w rzeczywistoœci udział sejmu i Komisji Konstytucyjnej w tworzeniu konstytucji lipcowej tylko formalny charakter; właœciwym autorem projektu kierownictwo partyjne - Biuro Polityczne KC PZPR, decydujący wpływ wywarli Bierut i J. Berman; Komisja Konstytucyjna fasadową instytucją pozorującą demokratyczny tryb opracowania konstytucji
- naczelne zasady ustrojowe - PRL jest państwem demokracji ludowej, suwerenna władza należy do ludu pracującego miast i wsi (zasada
ludowładztwa- dozwalała interpretację która uzasadniała stosowanie różnych ograniczeń w zakresie praw plitycznych, społecznych i
innych wobec warstw które nie mieœciły się w pojęciu ludu pracującego miast i wsi); PRL ogranicza, wypiera i likwiduje klasy społeczne
żyjące z wyzysku robotników i chłopów; zasada sojuszu robotniczo-chłopskiego; zasada przedstawicielskiej formy sprrawowania władzy
ludu pracującego, zasada odpowiedzialnoœci przedstawicieli przed wyborcami, zasada praworządnoœci ludowej, zasada współudziału mas
w rządzeniu państwem, koncepcja jednolitoœci władzy państwowej
- organa władzy - pionowa konstrukcja (w/g zasady centralizmu demokratycznego; zaprzeczenie teorii trójpodziału władzy); sejm
(najwyższy organ władzy państwowej, najwyższy wyraziciel woli ludu pracującego miast i wsi, wybory 4-przymiotnikowe na 4 lata :
powszechne, bezpoœrednie, równe i tajne; brak prezydenta - jego prerogatywy jako zwierzchnika władzy wykonawczej przejął sejm; prawo
elekcji i zwierzchnictwo nad rządem, utracił jednak funkcję ustalania zasadniczego kierunku polityki państwa ); Rada Ministrów
(naczelny, wykonawczy i zarządzający organ władzy państwowej); rady narodowe (ustawa z 20 III 1950 o terenowych organach jednolitej
władzy państwowej; wybory 4-przymiotnikowe spoœród kandydatów zgłaszanych przez partie; wyrażają wolę ludu pracującego, kierują w
swoim zakresie działalnoœcią gospodarczą, społeczną i kulturalną); prezydia rad narodowych (realizowanie zadań rad narodowych, terenowe
organy wykonawcze i zarządzające); Rada Państwa (faktycznie wysunęła się na pierwszy plan; organ zastępujący i uzupełniający
działalnoœæ sejmu i wypełniający funkcje głowy państa; kompetencje : prawo zwoływania sejmu, inicjatywa ustawodawcza, dekrety z mocą
ustawy, powoływanie i odwoływanie ministrów, zwierzchnictwo nad rządem, nadzór rad narodowych, wybór składu Sądu Najwyższego i
prokuratora generalnego; wzorowana na Prezydim Rady Najwyższej ZSRR)
- sądownictwo - ustawa z lipca 1950 o ustroju organów sądowych i prokuratury - zasada wybieralnoœci sędziów, mianowani i odwoływani
przez Radę Państwa, rozpoznawanie i rozstruzyganie spraw w sądach z udziałem ławników ludowych pochodzących z wyboru
- katalog praw i wolnoœci obywatelskich - prawa polityczne (prawo wyborcze, prawo zrzeszania się, prawo zwracania się obywateli do
organów państwowych ze skargami i zażaleniami); prawa socjalne (prawo do pracy i wypoczynku, prawo do ochrony zdrowia oraz do
pomocy w razie choroby lub niezdolnoœci doo pracy, prawo do opieki nad małżeństwem, rodziną i młodzieżą, prawo do własnoœci
indywidualnej i osobistej); prawa kulturalno-oœwiatowe (prawo do nauki, swobodnych badań naukowych, korzystania ze zdobyczy kultury
i do twórczego udziału w rozwoju kultury narodowej); wolnoœci obywatelskie (nietykalnoœæ i bezpieczeństwo osobiste, nienaruszalnoœæ
mieszkania, tajemnica korespondencji, nietykalnoœæ mienia, wolnoœæ słowa i druku, zgromadzeń, wieców, pochodów i manifestacji, sumienia
i wyzania); obowiązki obywateli (przestrzeganie przepisów konstytucji i ustaw, przestrzeganie soocjalistycznej dyscypliny pracy, strzeżenie
i umacnianie własnoœci społecznej, obrona ojczyzny i służba wojskowa)
- praktyka - konstytucja lipcowa zbliżona do konstytucji stalinowskiej w jej znowelizowanym kształcie z III 1951; nowy system władzy
przesłonięty monumentalną fasadą i demokratyczną frazeologią konstytucji, odrzucenie teorii liberalnej (miała służyæ elicie rządzącej a
ograniczań społeczeństwo),państwo wartoœcią najwyższą, żadne rzeczywiste œrodki kontroli społeczeństwa nad aparatem władzy;
- przełom polityczny - VI 1989 - wybory do sejmu i senatu ; 1989-1992 - nowele do konstytucji (zmienienie podstawowych zasad ustroju
państwa); 17 XI 1992 - ustawa konstytucyjna - tzw mała konstytucja (oparta na teorii podziału władzy i przywracająca system rządów
parlamentarnych)