(właściwie Stanisław Antoni Poniatowski herbu Ciołek; ur. 17 stycznia 1732 w Wołczynie, zm. 12 lutego 1798 w Petersburgu) – król Polski w latach 1764–1795 jako Stanisław II August; wcześniej stolnik wielki litewski od 1755, starosta przemyski od 1753. Od 1777 należał do masonerii.
Był synem Stanisława Poniatowskiego , kasztelana krakowskiego, i Konstancji z Czartoryskich, bratem podkomorzego nadwornego koronnego Kazimierza, feldmarszałka austriackiego Andrzeja, prymasa Michała Jerzego, Aleksandra, Franciszka, Ludwiki Marii i Izabelli. Był prawnukiem polskiego poety podskarbiego Jana Andrzeja Morsztyna . Jego prababka Katarzyna Gordon spokrewniona była ze Stuartami i spowinowacona z największymi rodami Szkocji, Hiszpanii i Francji .
Stanisław August Poniatowski - ur.17 stycznia 1732 w Wołczynie, zm. 12 lutego 1798 w Petersburgu. Król Polski w latach1764–1795.
Od jesieni 1733 roku wraz z rodzicami przebywał w Gdańsku, skąd w końcu 1734 roku został z rozkazu wojewody kijowskiego regimentarza Józefa Potockiego porwany i wywieziony doKamieńca Podolskiego, gdzie przebywał kilka miesięcy pod strażą Wacława Rzewuskiego. W Gdańsku był do 1739 roku[5]. Tam też pobierał nauki u wybitnego historyka Gotfryda Lengnicha, który był osobistym preceptorem młodych Poniatowskich. Po powrocie z Gdańska do Warszawy, kształcił się w kolegium teatynów. Od 1744 roku lekcji logiki i matematyki udzielał mu poseł rosyjski w Rzeczypospolitej Herman Karl von Keyserling, były profesor Uniwersytetu w Królewcu. W czasie wojny o sukcesję austriacką w 1748 wziął udział w wyprawie rosyjskiego korpusu interwencyjnego nad Ren. Wyjazd w końcu maja 1748 roku nastąpił już jednak po ustaniu działań wojennych[5].
Starannie wykształcony, w młodości wiele podróżował po krajach Europy Zachodniej. Podczas pobytu w Wielkiej Brytanii zapoznał się z systemem rządów parlamentarnych. W 1750 posłował z ziemi zakroczymskiej na zerwany sejm nadzwyczajny. W 1751 został wybrany komisarzem z ziemi łomżyńskiej na przyszłoroczny Trybunał Skarbowy Radomski. W 1752 został wybrany posłem na sejm z ziemi łomżyńskiej. W czasie sejmu ojciec kupił dla niego cesję bogatego starostwa grodowego przemyskiego (ponad 17 tysięcy kwarty)[6].
Wiosną 1750 wyjechał na kurację do Berlina, gdzie poznał tamtejszego posła brytyjskiegoCharlesa Hanbury Williamsa. Na jego zaproszenie w 1751 roku przebywał przez 6 tygodni wDreźnie, gdzie Williams objął nową placówkę. Na polecenie rodziców Poniatowski na początku 1752 roku udał się do Wiednia. W marcu 1753 wyjechał za granicę, po drodze obejmując starostwo przemyskie. Przebywał w Wiedniu, Saksonii, z Williamsem wyjechał do Holandii. Tam zetknął się z wieloma wybitnymi przedstawicielami holenderskiego życia politycznego i gospodarczego. Nawiązał kontakty z przedstawicielami miejscowego środowiska żydowskiego. W końcu sierpnia przyjechał do Paryża, gdzie zyskał przyjaźń znajomej ojca, właścicielki salonu literackiego Marie Thérèse Rodet Geoffrin (nazywał ją maman). W paryskim więzieniu siedział za długi, skąd wyratowali go znajomi ojca[7]. W końcu lutego 1754 przybył do Anglii. Tam podróżował i korespondował z Charlesem Yorke, synem Lorda Kanclerza Philipa Yorke, 1. hrabiego Hardwicke. Z pobytu tam wyniósł znajomość angielskiej kultury politycznej i literackiej. Pozostał anglofilem, ceniąc wyżej teatr szekspirowski od francuskiego[6].
Związany coraz mocniej politycznie z Augustem Czartoryskim popierał Familię Czartoryskich w jej sporze z dworem o przeprowadzony przez nią niezgodnie z prawem podział majątkówOrdynacji Ostrogskiej. W kwietniu 1755 uczestniczył z ramienia Czartoryskich w przegranej reasumpcji Trybunału Litewskiego w Wilnie[8].
W 1755, dzięki staraniom Familii, przybył do Petersburga jako prywatny sekretarz brytyjskiego ambasadora, Charlesa Hanbury Williamsa, którego poznał wcześniej w Berlinie. W czerwcu 1755został przedstawiony przez ambasadora Sophie Friederike Auguste księżnej von Anhalt-Zerbst, przyszłej cesarzowej Rosji Katarzynie II, zaś w grudniu tego samego roku nawiązał z nią niebezpieczny romans. Już wtedy Katarzyna obiecała mu swoje poparcie w osiągnięciu polskiej korony[8]. Williams, chcąc ochronić swego sekretarza, odesłał go w sierpniu 1756 do Polski, skąd miał wrócić do Petersburga chroniony immunitetem dyplomatycznym jako reprezentant Saksonii[9]. Katarzyna wymusiła na kanclerzu Aleksym Bestużewie, by ten zażądał od dworu saskiego ponownego przysłania Poniatowskiego w misji dyplomatycznej[8]. W końcu 1756rzeczywiście został posłem saskim w Petersburgu, gdzie kontynuował romans z przyszłą carycą, którego owocem była ich córka Anna Piotrowna. 6 lipca 1758 został przyłapany przez zazdrosnego męża Katarzyny wielkiego księcia Piotra, Poniatowskiego wraz z kochanką zasłonił wówczas przed jego gniewem Franciszek Ksawery Branicki[10].
W 1756 wybrany został posłem inflanckim na sejm, który się jednak nie odbył. Jako poseł inflancki posłował także na zerwany sejm w 1758 roku. W 1760 posłował z województwa ruskiegona zerwany sejm. Był posłem z ziemi bielskiej na sejm nadzwyczajny w 1761 roku, zerwany przez Czartoryskich. Sejm ten mający się zająć reformą monetarną, został zerwany m.in. przy wsparciu Poniatowskiego, który jako jeden z 43 posłów podpisał manifest przeciwko jego legalności. Po śmierci ojca w sierpniu 1762 odziedziczył spadek obliczany na blisko 4 mln złotych.
Stanisław August Poniatowski
(właściwie Stanisław Antoni Poniatowski herbu Ciołek; ur. 17 stycznia 1732 w Wołczynie, zm. 12 lutego 1798 w Petersburgu) – król Polski w latach 1764–1795 jako Stanisław II August; wcześniej stolnik wielki litewski od 1755, starosta przemyski od 1753. Od 1777 należał do masonerii.
Był synem Stanisława Poniatowskiego , kasztelana krakowskiego, i Konstancji z Czartoryskich, bratem podkomorzego nadwornego koronnego Kazimierza, feldmarszałka austriackiego Andrzeja, prymasa Michała Jerzego, Aleksandra, Franciszka, Ludwiki Marii i Izabelli. Był prawnukiem polskiego poety podskarbiego Jana Andrzeja Morsztyna . Jego prababka Katarzyna Gordon spokrewniona była ze Stuartami i spowinowacona z największymi rodami Szkocji, Hiszpanii i Francji .
Stanisław August Poniatowski - ur.17 stycznia 1732 w Wołczynie, zm. 12 lutego 1798 w Petersburgu. Król Polski w latach1764–1795.
Od jesieni 1733 roku wraz z rodzicami przebywał w Gdańsku, skąd w końcu 1734 roku został z rozkazu wojewody kijowskiego regimentarza Józefa Potockiego porwany i wywieziony doKamieńca Podolskiego, gdzie przebywał kilka miesięcy pod strażą Wacława Rzewuskiego. W Gdańsku był do 1739 roku[5]. Tam też pobierał nauki u wybitnego historyka Gotfryda Lengnicha, który był osobistym preceptorem młodych Poniatowskich. Po powrocie z Gdańska do Warszawy, kształcił się w kolegium teatynów. Od 1744 roku lekcji logiki i matematyki udzielał mu poseł rosyjski w Rzeczypospolitej Herman Karl von Keyserling, były profesor Uniwersytetu w Królewcu. W czasie wojny o sukcesję austriacką w 1748 wziął udział w wyprawie rosyjskiego korpusu interwencyjnego nad Ren. Wyjazd w końcu maja 1748 roku nastąpił już jednak po ustaniu działań wojennych[5].
Starannie wykształcony, w młodości wiele podróżował po krajach Europy Zachodniej. Podczas pobytu w Wielkiej Brytanii zapoznał się z systemem rządów parlamentarnych. W 1750 posłował z ziemi zakroczymskiej na zerwany sejm nadzwyczajny. W 1751 został wybrany komisarzem z ziemi łomżyńskiej na przyszłoroczny Trybunał Skarbowy Radomski. W 1752 został wybrany posłem na sejm z ziemi łomżyńskiej. W czasie sejmu ojciec kupił dla niego cesję bogatego starostwa grodowego przemyskiego (ponad 17 tysięcy kwarty)[6].
Wiosną 1750 wyjechał na kurację do Berlina, gdzie poznał tamtejszego posła brytyjskiegoCharlesa Hanbury Williamsa. Na jego zaproszenie w 1751 roku przebywał przez 6 tygodni wDreźnie, gdzie Williams objął nową placówkę. Na polecenie rodziców Poniatowski na początku 1752 roku udał się do Wiednia. W marcu 1753 wyjechał za granicę, po drodze obejmując starostwo przemyskie. Przebywał w Wiedniu, Saksonii, z Williamsem wyjechał do Holandii. Tam zetknął się z wieloma wybitnymi przedstawicielami holenderskiego życia politycznego i gospodarczego. Nawiązał kontakty z przedstawicielami miejscowego środowiska żydowskiego. W końcu sierpnia przyjechał do Paryża, gdzie zyskał przyjaźń znajomej ojca, właścicielki salonu literackiego Marie Thérèse Rodet Geoffrin (nazywał ją maman). W paryskim więzieniu siedział za długi, skąd wyratowali go znajomi ojca[7]. W końcu lutego 1754 przybył do Anglii. Tam podróżował i korespondował z Charlesem Yorke, synem Lorda Kanclerza Philipa Yorke, 1. hrabiego Hardwicke. Z pobytu tam wyniósł znajomość angielskiej kultury politycznej i literackiej. Pozostał anglofilem, ceniąc wyżej teatr szekspirowski od francuskiego[6].
Związany coraz mocniej politycznie z Augustem Czartoryskim popierał Familię Czartoryskich w jej sporze z dworem o przeprowadzony przez nią niezgodnie z prawem podział majątkówOrdynacji Ostrogskiej. W kwietniu 1755 uczestniczył z ramienia Czartoryskich w przegranej reasumpcji Trybunału Litewskiego w Wilnie[8].
W 1755, dzięki staraniom Familii, przybył do Petersburga jako prywatny sekretarz brytyjskiego ambasadora, Charlesa Hanbury Williamsa, którego poznał wcześniej w Berlinie. W czerwcu 1755został przedstawiony przez ambasadora Sophie Friederike Auguste księżnej von Anhalt-Zerbst, przyszłej cesarzowej Rosji Katarzynie II, zaś w grudniu tego samego roku nawiązał z nią niebezpieczny romans. Już wtedy Katarzyna obiecała mu swoje poparcie w osiągnięciu polskiej korony[8]. Williams, chcąc ochronić swego sekretarza, odesłał go w sierpniu 1756 do Polski, skąd miał wrócić do Petersburga chroniony immunitetem dyplomatycznym jako reprezentant Saksonii[9]. Katarzyna wymusiła na kanclerzu Aleksym Bestużewie, by ten zażądał od dworu saskiego ponownego przysłania Poniatowskiego w misji dyplomatycznej[8]. W końcu 1756rzeczywiście został posłem saskim w Petersburgu, gdzie kontynuował romans z przyszłą carycą, którego owocem była ich córka Anna Piotrowna. 6 lipca 1758 został przyłapany przez zazdrosnego męża Katarzyny wielkiego księcia Piotra, Poniatowskiego wraz z kochanką zasłonił wówczas przed jego gniewem Franciszek Ksawery Branicki[10].
W 1756 wybrany został posłem inflanckim na sejm, który się jednak nie odbył. Jako poseł inflancki posłował także na zerwany sejm w 1758 roku. W 1760 posłował z województwa ruskiegona zerwany sejm. Był posłem z ziemi bielskiej na sejm nadzwyczajny w 1761 roku, zerwany przez Czartoryskich. Sejm ten mający się zająć reformą monetarną, został zerwany m.in. przy wsparciu Poniatowskiego, który jako jeden z 43 posłów podpisał manifest przeciwko jego legalności. Po śmierci ojca w sierpniu 1762 odziedziczył spadek obliczany na blisko 4 mln złotych.