ierwsza niezależna wersja Microsoft Windows o numerze wersji 1.0 została wydana w roku 1985. Nie była ona jednak wyposażona w bogaty wachlarz funkcjonalności, więc nie przyjęła się na rynku. Pierwotnie nazwą dla nakładki miał być Interface Manager, lecz Rowland Hanson, szef działu marketingu w firmie Microsoft przekonał resztę zespołu, że nazwa Windows zostanie lepiej przyjęta. Windows 1.0 nie był kompletnym systemem operacyjnym, a jedynie przedłużeniem systemu MS-DOS i jako taki dziedziczył wszystkie jego niedoskonałości i problemy. Dodatkowo programy dostarczane wraz z wczesnymi wersjami Windows były raczej "zabawkami" nie zaspokajającymi oczekiwań klientów korporacyjnych. Pozycji pierwszych Okien nie wzmocniło przeniesienie nań mało znanego, choć mocnego wówczas programu CorelDRAW!. Windows 1.0 na większą skalę nigdy nie ujrzał światła dziennego. Wersją, którą zwykło nazywać się Windowsem 1.0 jest Windows 1.01. Windows 1.00 miał problemy z obsługą kart graficznych CGA – przy szybszym zegarze procesora technika przełączania palet kolorów desynchronizowała wyświetlanie uniemożliwiając pracę. Kolejną przyczyną ograniczeń funkcjonalności nakładki stały się kwestie praw autorskich, w których posiadaniu była firma Apple. Dla przykładu, w produktach Microsoftu poszczególne okna mogły być ułożone wyłącznie sąsiadująco, nie mogąc na siebie nawzajem nachodzić. Pierwsza wersja Windows nie posiadała również kosza na śmieci – miejsca, gdzie można byłoby składować pliki przed ich ostatecznym skasowaniem. Firma Apple twierdziła, iż posiada prawa autorskie do wspomnianych rozwiązań. Microsoft usunął obydwa ograniczenia dopiero po podpisaniu z Apple umowy licencyjnej. Druga wersja środowiska Windows pojawiła się na rynku 9 grudnia 1987 i okazała się nieco większym sukcesem komercyjnym. Popularność Windows 2.0 po części wynikała z faktu dołączenia do środowiska nowych aplikacji działających w trybie graficznym – Excel i Word for Windows. Obydwa programy były w stanie po wywołaniu z linii poleceń DOS-u uruchomić środowisko Windows i zamknąć je po zakończeniu swojej pracy. Zastrzyku energii dodało środowisku Windows również pojawienie się w tym okresie przeznaczonej dla niego wersji programu Aldus PageMaker, która do tej pory dostępna była tylko dla maszyn rodziny Macintosh. Niektórzy historycy świata komputerów uważają tę datę, kiedy to pojawił się pierwszy znaczący program przeznaczony dla Windows nie wydany przez Microsoft, za początek sukcesu środowiska. Wersje 2.0x Windows nadal korzystały z rzeczywistego modelu pamięci, który ograniczał jej dostępną ilość do poziomu 1 megabajta (praktycznie do niecałych 640kb). W takiej konfiguracji środowisko mogło nawet pracować pod kontrolą innej aplikacji wielozadaniowej, na przykład DESQview, która pracowała w trybie chronionym procesorów 286. Kolejne wydane wersje to Windows/286 2.1 i Windows/386 2.1. Podobnie do poprzedników, wersja 286 2.1 nadal używała rzeczywistego modelu pamięci, lecz potrafiła również zrobić użytek z obszarów pamięci wyższej (HMA). Windows/386 2.1 był już wyposażony w jądro działające w trybie chronionym z emulacją pamięci EMS standardu LIM. EMS był poprzednikiem XMS, który dopiero był w stanie zmienić topologię pamięci stosowanych w komputerach PC. Wszystkie aplikacje DOS i Windows pisane dla Windows/386 były aplikacjami rzeczywistymi, działającymi w trybie chronionym jądra, w którym otrzymywały własne maszyny wirtualne typu 8086, co było nowością wprowadzoną w procesorach 386. Wersje 2.03 oraz 3.0 stały się celem ataków prawnych ze strony firmy Apple, twierdzącej, że nachodzące na siebie okna oraz inne cechy wyglądu i zachowania się środowiska operacyjnego były kopią opracowanego przez nią systemu operacyjnego dla komputerów Macintosh. Sędzia William Schwarzer z przedstawionych przez Apple przeciwko Microsoftowi 5 stycznia 1989 189 zarzutów oddalił wszystkie z wyjątkiem 10. Sukces – wersja 3.0[edytuj] Information icon.svg Osobny artykuł: Microsoft Windows 3.x. Nakładka Microsoft Windows przeżyła swój pierwszy wielki sukces po wprowadzeniu na rynek wersji 3.0, co nastąpiło w roku 1990. Oprócz zwiększonych możliwości aplikacji natywnych (przeznaczonych bezpośrednio dla Windows) nowa wersja środowiska umożliwiała użytkownikowi znacznie lepsze niż w przypadku Windows/386 wielozadaniowe uruchamianie aplikacji MS-DOS, dzięki wprowadzeniu mechanizmu pamięci wirtualnej. Mechanizm ten znacznie zwiększył konkurencyjność klonów PC w stosunku do komputerów Macintosh. Znacznej poprawie uległa graficzna strona środowiska, dzięki nowym możliwościom oferowanym w owych czasach przez karty graficzne standardu VGA, a praca w trybie rzeczywistym i rozszerzonym procesorów 386 zezwalała na udostępnianie aplikacjom znacznie większych ilości pamięci RAM niż było to możliwe w przypadku ich DOSowych odpowiedników, całość zaś była zarządzana o wiele bardziej efektywnie. Nakładka Windows 3.0 mogła działać w jednym z trzech trybów – rzeczywistym (Real), standardowym (Standard) i rozszerzonym trybie procesorów 386 (386 Enhanced), zaś na liście procesorów kompatybilnych z nowym produktem Microsoftu znaleźć można było układy Intela od najstarszych modeli 8086/ 8088 poprzez 80286 do 80386. Windows podczas inicjalizacji próbował "zgadywać", w jakim trybie ma się uruchomić, choć można to było wymusić odpowiednimi przełącznikami wpisywanymi ręcznie podczas ładowania: /r dla trybu rzeczywistego, /s dla standardowego i /3 dla trybu rozszerzonego 386. Wersja 3.0 była pierwszą wersją Windows umożliwiającą uruchamianie własnych programów w trybie chronionym, mimo że jądro trybu rozszerzonego 386 było zaledwie zmodyfikowanym jądrem trybu chronionego pochodzącym z wcześniejszej wersji Windows/386. Ze względu na konieczność zachowania kompatybilności wstecznej, wszystkie aplikacje dla Windows 3.0 były kompilowane w trybie 16-bitowym, nie wykorzystując w pełni możliwości oferowanych przez 32-bitowe procesory linii 386. Kilkanaście miesięcy po premierze wersji 3.0 na rynku pojawił się produkt rozszerzony o pewne możliwości multimedialne o nazwie Windows 3.0 with Multimedia Extensions 1.0. Środowisko było częścią pierwszych pakietów multimedialnych (zawierających napęd CD-ROM oraz kartę dźwiękową, najczęściej standardu Sound Blaster Pro oraz tytuły takie, jak MS Bookshelf). Zastosowane w rozszerzeniu cechy stały się podstawą funkcji multimedialnych zaimplementowanych w Windows 3.1. Wymienione wyżej cechy Windows 3.0 oraz rosnące poparcie rynkowe dla produktu pozwoliły na sprzedanie w ciągu dwóch lat poprzedzających pojawienie się wersji 3.1 około 10 milionów kopii. Środowisko Windows 3.0 stało się ważnym źródłem dochodów dla Microsoftu i zmusiło firmę do przeanalizowania niektórych swoich wcześniejszych planów rynkowych. Krok w bok: OS/2[edytuj] Information icon.svg Osobny artykuł: OS/2. W drugiej połowie lat 80. Microsoft wraz z IBM opracowywał system operacyjny OS/2, który miał być następcą MS-DOSa. System miał w pełni wykorzystać wspomniane wyżej możliwości oferowane przez tryb chroniony procesorów Intel 80286, udostępniając między innymi 16 megabajtów pamięci operacyjnej. OS/2 w wersji 1.0, który na rynku debiutował w roku 1987, pozwalał na wymianę danych oraz wielozadaniowość, był też w stanie uruchamiać programy DOSowe. Graficzny interfejs użytkownika o nazwie Presentation Manager (PM) pojawił się w systemie OS/2 dopiero w wersji 1.1, wydanej w roku 1988. Mimo że pojawiły się głosy o wyższości PM nad rozwiązaniami przyjętymi w Windows, zastosowany API był niekompatybilny z Windows (jednym z przykładów niezgodności było to, że Presentation Manager umieszczał punkty ekranu o współrzędnych "0,0" w lewym dolnym rogu ekranu, zgodnie z kartezjańskim układem współrzędnych, podczas gdy w systemach Windows punkt początkowy leżał w lewym górnym rogu ekranu, podobnie, jak czyniła to większość komputerowych systemów okien). Wersja 1.2, która debiutowała w roku 1989 wprowadziła nowy system plików o nazwie HPFS, zarzucając system FAT wykorzystywany w Windows. W początkach lat 90. na linii IBM-Microsoft pojawiły się tarcia. Do tej pory obydwie firmy współpracowały w dziedzinie tworzenia systemów operacyjnych i miały wgląd w kod tworzony przez partnera. Microsoft zamierzał rozwijać nadal Windows, zaś IBM wyraził nadzieje, ze dalsza współpraca będzie polegała na rozwoju OS/2. W celu złagodzenia napięć obie firmy ustaliły, ze IBM zajmie się pracami nad OS/2 w wersji 2.0 (następcy wersji 1.3 oraz Windows 3.0), zaś Microsoft stworzy nowy system operacyjny, OS/2 3.0, który stanie się następcą wersji 2.0. Niestety porozumienie niedługo później upadło, kończąc współpracę IBM i Microsoftu. IBM nadal rozwijał OS/2, zaś Microsoft zmienił nazwę (nadal wtedy nie ukończonego) systemu OS/2 3.0 na Windows NT. Obydwie firmy utrzymały prawa do technologii OS/2 i Windows stworzonych w trakcie współpracy. Windows NT powstał jednak zupełnie od nowa (patrz poniżej). Po opublikowaniu przejściowej wersji 1.3 systemu OS/2 (która miała naprawić niedociągnięcia serii 1.x), IBM wydał OS/2 2.0 w roku 1992. Wersja ta była dalece usprawniona: zawierała między innymi ulepszony, obiektowy graficzny interfejs użytkownika pod nazwą Workplace Shell (WPS), udostępniający użytkownikowi pulpit, co w opinii wielu osób było najlepszą cechą OS/2. Wiele cech pulpitu opracowanego przez IBM zostało skopiowanych przez Microsoft w systemie operacyjnym Windows 95. OS/2 w wersji 2.0 cechował się również w pełni 32-bitowym API, pozwalał na gładko realizowaną wielozadaniowość, umożliwiał przejęcie kontroli nad całością 4 megabajtów adresowalnej przez procesory 386 pamięci operacyjnej. Niestety pewne porcje kodu systemu nadal były 16-bitowe, co wymuszało między innymi konieczność stosowania 16-bitowych sterowników urządzeń. Było to przyczyną ciągłego braku sterowników dla nowszych urządzeń. Wersja 2.0 była również w stanie uruchamiać programy napisane dla MS-DOSu i Windows 3.0, gdyż IBM w wyniku rozwiązania umowy z Microsoftem zachował prawa do kodu zarówno systemu DOS jak i środowiska Windows. W trakcie rywalizacji obydwu rozwiązań kwestia zwycięzcy tak zwanych "wojen pulpitowych" była nierozstrzygnięta. Jednak w końcowym rozrachunku OS/2 nie uzyskał wystarczającej popularności rynkowej, mimo że IBM wydawał późniejsze, usprawnione wersje swojego systemu (patrz niżej). Windows 3.1 i NT[edytuj] Information icon.svg Osobne artykuły: Windows 3.x, Windows NT i Windows NT 3.1. Jako odpowiedź na nadchodzące wydanie przez IBM systemu operacyjnego OS/2 2.0, Microsoft udostępnił środowisko Windows 3.1, które cechowało się kilkoma usprawnieniami w stosunku do wersji 3.0, takimi, jak możliwość wyświetlania skalowalnych czcionek TrueType (opracowanych wspólnie z Apple). Zmiany w nowej wersji głównie obejmowały poprawki wcześniejszych błędów i dodanie obsługi multimediów. Jedną z usuniętych cech nakładki była praca w trybie rzeczywistym, co oznaczało, że najsłabszym procesorem zdolnym uruchomić nowe Okna był układ 80286. Dla polskiego użytkownika znaczący był fakt, że wersja 3.1 jako pierwsza została oficjalnie wydana w polskiej wersji językowej z obsługą specyficznych dla języka polskiego znaków. W roku 1992 Microsoft wydał również wersję 3.11, która zawierała wszystkie poprawki i uaktualnienia wprowadzone od pojawienia się wersji 3.1. Mniej więcej w tym samym czasie zadebiutowało środowisko Windows for Workgroups, które dostępne było zarówno jako dodatek do zainstalowanego już środowiska w wersji 3.1, jak też samodzielny produkt, zawierający nakładkę Windows wraz z rozszerzeniami do pracy sieciowej. W Windows for Workgroups zastosowano usprawnione sterowniki sieciowe i stosy protokołów oraz umożliwiono pracę w ówczesnych sieciach lokalnych peer-to-peer. Jednym z opcjonalnych składników WfW był stos protokołu TCP/IP "Wolverine", pozwalający na prosty dostęp do sieci Internet poprzez sieć firmową. Istniały dwie wersje Windows for Workgroups – 3.1 i 3.11, z czego wersja 3.11 działała wyłącznie w trybie rozszerzonym procesorów 386, wymagała więc procesora nie słabszego od jednostki 80386 SX. Opisane powyżej wersje sprzedawały się tak samo dobrze, jak 3.0. Mimo że niedostępne w nich były takie cechy systemu OS/2, jak możliwość korzystania z długich nazw plików, praca z pulpitem, czy ochrona systemu przed złośliwym oprogramowaniem, Microsoft szybko przejął rynek systemów operacyjnych i graficznych interfejsów użytkownika dla komputerów standardu PC, a API zastosowane w Windows stało się standardem przy projektowaniu aplikacji konsumenckich. W międzyczasie Microsoft pracował również nad Windows NT. Głównym architektem projektu był Dave Cutler, który wcześniej uczestniczył w pracach nad systemami pamięci wirtualnych w firmie Digital Equipment Corporation (firmie przejętej później przez Compaqa, dziś część Hewlett-Packard). Microsoft zatrudnił Cutlera już w roku 1988 w celu stworzenia przenośnej wersji OS/2, lecz zamiast tego nowy nabytek firmy stworzył nowy produkt. W czasach pracy dla DEC Cutler rozwijał następcę systemu VMS o nazwie Mica, jednak gdy macierzysta firma zatrzymała dalsze prace, przeniósł się wraz z kilkoma współpracownikami i zgromadzonym doświadczeniem do Microsoftu. DEC twierdził, że wraz z Cutlerem Microsoft przejął kod projektu Mica i wytoczył firmie proces. Microsoft zgodził się zapłacić 150 milionów dolarów i udostępnić wersję Windows NT dla procesorów DEC Alpha. Windows NT 3.1 (numer wersji wziął się z chęci działu marketingowego Microsoftu, by Windows NT wyglądał na produkt kontynuujący tradycję dotychczasowych środowisk firmy) został ogłoszony deweloperom w wersji testowej (beta) w lipcu 1992 na konferencji Professional Developers Conference w San Francisco. Podczas konferencji Microsoft zapowiedział również intencje połączenia Windows NT i 3.1 w produkcie o nazwie kodowej Chicago. Microsoft w końcu nadał swojemu projektowi nazwę Cairo, lecz przedsięwzięcie okazało się o wiele bardziej skomplikowane, niż wyglądało to na pierwszy rzut oka, a połączenie linii NT i spadkobierców wersji 3.1 nastąpiło dopiero przy okazji pojawienia się na rynku systemu operacyjnego Windows XP. Część założeń projektu Cairo jeszcze do dziś nie ujrzała światła dziennego, chociażby podsystem WinFS, który był intensywnie reklamowany jako obiektowy system plików – pierwotnie prace nad nim zostały wstrzymane, zaś potem porzucone. Microsoft zapowiedział stopniowe włączanie zgromadzonych przy opracowaniu WinFS doświadczeń do innych swoich produktów, takich jak Microsoft SQL Server. Bolączką edycji NT były sterowniki, trudne do zaprogramowania ze względu na zastosowany w systemie zaawansowany model abstrakcji sprzętowej. Problem udało się rozwiązać dopiero w następcy linii NT, systemie Windows 2000. Programiści narzekali na trudności w tworzeniu sterowników dla Windows NT, zaś producenci sprzętu twierdzili, że tworzenie sterowników dla własnych urządzeń nie jest opłacalne dla tak małej części rynku komputerowego. Dodatkowo, mimo lepszych osiągów systemu i pełniejszego wykorzystania zasobów sprzętowych, system działał opornie na słabszych maszynach, żądając większości oferowanych przez nie zasobów. Windows NT był więc przeznaczony do pracy na szybszych komputerach, co nie predestynowało go do roli środowiska dla użytkowników domowych. Dodatkowym faktem przemawiającym przeciwko sugerowaniu takim użytkownikom zakupu środowiska Windows NT był jego interfejs użytkownika skopiowany z wersji 3.1 i znacznie uboższy od Workplace Shell zastosowanego w OS/2. Te same cechy sprawiły jednak, że Windows NT doskonale sprawdzał się w sieciach lokalnych typu LAN, które w roku 1993 stawały się powoli standardowym wyposażeniem biur. Zaawansowane opcje połączeń sieciowych oraz wydajny system plików NTFS sprawiły, że Windows NT 3.51 stał się przyczółkiem zdobytym przez Microsoft na rynku systemów biurowych i stopniowo powiększanym na niekorzyść Novella przez kilka następnych lat. Jednym z największych osiągnięć Microsoftu podczas prac nad Windows NT było 32-bitowe API, które miało zastąpić rozwiązania stosowane w środowiskach 16-bitowych. Otrzymało ono nazwę Win32, zaś starsza technologia została wstecznie ochrzczona mianem Win16. Wersja 32-bitowa miała trzy zasadnicze zastosowania, z których jedno to Windows NT, drugie to Win32s {które było podzestawem Win32 stosowanym w środowiskach Windows 3.1}, zaś trzecie zostało przypisane do projektu Chicago. W ten sposób Microsoft próbował zapewnić częściową kompatybilność między projektami Chicago i Windows NT, mimo krańcowo odmiennych architektur obydwu produktów. Windows NT był pierwszym systemem operacyjnym Microsoftu wyposażonym w hybrydowe jądro. Windows 95[edytuj] Information icon.svg Osobny artykuł: Microsoft Windows 95. Po wprowadzeniu na rynek Windows 3.11 Microsoft podjął prace nad następcą środowiska dla celów konsumenckich, ochrzczonym nazwą kodową Chicago. Nowy system operacyjny miał umożliwiać 32-bitową wielozadaniowość z wywłaszczeniem (podobnie, jak OS/2 i Windows NT), choć dla zachowania kompatybilności wstecznej pozostawiono w nim 16-bitowe jądro. Przyjętym w Chicago API była 32-bitowa wersja Win32, po raz pierwszy wprowadzona do Windows NT. W celu zachowania kompatybilności z Win16, Microsoft posłużył się techniką łączenia o nazwie "thunking". Pierwotnie nie planowano wprowadzenie nowego interfejsu użytkownika, jednak w wersji ostatecznej znalazły się elementy interfejsu Cairo, zastępując kilka porzuconych cech (z których znaczącą była technologia Plug and Play). Microsoft nie zmienił całości kodu na 32-bitowy, pozostawiając część z niego w wersji 16-bitowej (choć nie działała ona w trybie rzeczywistym), co wynikało z potrzeb kompatybilności, osiągów i czasu przeznaczonego na powstanie systemu. Te cechy oraz fakt przeniesienia sporej ilości błędów zaszytych w kodzie zapożyczonym z wcześniejszych edycji spowodowały, że końcowy produkt działał mało efektywnie i niestabilnie. Dział marketingu przyjął dla Chicago nazwę Windows 95; system wydany został 24 sierpnia 1995. Microsoft zdołał uzyskać dwie korzyści oferując jeden produkt. Przede wszystkim użytkownicy nowego produktu nie mogli stosować tańszych, nie wydanych przez Microsoft DOSów. Dodatkowo, mimo że ślady DOSu nigdy do końca nie zniknęły z linii Windows, a DOS 7.0 był na krótko uruchamiany jako część procedury startowej komputera, aplikacje Windows 95 działały wyłącznie w trybie rozszerzonym procesorów 386, oferując użytkownikom płaską 32-bitową przestrzeń adresową i dostęp do pamięci wirtualnej. Aplikacje Win32 mogły w ten sposób adresować do 2 gigabajtów pamięci wirtualnej – dodatkowe 2 gigabajty zarezerwowano dla systemu operacyjnego, Teoretycznie programy nie były również w stanie naruszać przestrzeni adresowej innych aplikacji. W dziedzinie obsługi pamięci funkcjonalność Windows 95 zbliżyła się do standardów oferowanych przez Windows NT, choć produkty Windows 95, 98 i ME nie były w stanie bez niedokumentowanych poprawek obsłużyć więcej, niż 512 MB fizycznej pamięci operacyjnej. IBM kontynuował prace nad OS/2, udostępniając wersje 3.0 i 4.0 (znane również jako Warp). W odpowiedzi na głosy zarzucające wersji 2.0 zbytnią zachłanność w stosunku do zasobów systemowych, wersja 3.0 została dalece zoptymalizowana zarówno pod kątem wydajności, jak i rozmiaru. Przed pojawieniem się na rynku Windows 95, kilku większych niemieckich dostawców sprzętu komputerowego dostarczało swoje produkty z preinstalowanym systemem OS/2 Warp 3.0, co jednak zmieniło się na niekorzyść IBM po rozpoczęciu sprzedaży nowego produktu Microsoftu. Prawdopodobnie niemożliwe jest wskazanie jednego konkretnego powodu, dla którego OS/2 stracił rynek. Był on w stanie uruchamiać aplikacje przeznaczone dla Windows 3.1, jednak z 32-bitowych interfejsów API rozpoznawał jedynie podzestaw Win32s. IBM nie miał ponadto dostępu do kodu, który wszedł w skład Windows 95, nie chciał też wkładać czasu i zasobów w opracowanie rozwiązań emulujących uciekający cel w postaci API Win32. IBM wniósł ponadto kwestię OS/2 do sprawy sądowej "Stany Zjednoczone kontra Microsoft", zarzucając firmie Billa Gatesa nieuczciwą taktykę marketingową, jednak są osoby, które zgodziłyby się ze stwierdzeniem, że do porażki IBM przyczyniły się również jego własne problemy marketingowe oraz brak wsparcia dla deweloperów oprogramowania. Microsoft wypuścił na rynek pięć różnych wersji systemu Windows 95: Windows 95 – wydanie pierwotne Windows 95 A – zawierająca zintegrowany pakiet Windows 95 OSR1 Windows 95 B – (OSR2) zawierająca kilka większych rozszerzeń, program Internet Explorer w wersji 3.0 i pełną obsługę systemu plików FAT32 Windows 95 B USB – (OSR2.1) z podstawową obsługą urządzeń USB Windows 95 C – (OSR2.5) zawierająca wszystkie wymienione powyżej uaktualnienia plus program Internet Explorer 4.0; była to ostatnia wypuszczona na rynek wersja Windows 95. Edycje OSR2, OSR2.1 i OSR2.5 nie były przeznaczone na rynek odbiorców końcowych, a raczej wyłącznie w wersjach OEM dla producentów i dostawców sprzętu komputerowego, chcących sprzedawać swoje produkty z oprogramowaniem. Istniały też firmy sprzedające twarde dyski z preinstalowaną wersją OSR2, oficjalnie usprawiedliwiając swoją decyzję kwestiami związanymi z dużą jak na owe czasy pojemnością urządzeń.
Microsoft podążył w rozwoju swoich systemów operacyjnych dwiema równoległymi ścieżkami. Jedna z nich koncentrowała się na dostarczaniu systemów operacyjnych dla użytkowników domowych, druga zaś oferowała rozwiązania dla profesjonalistów w dziedzinie informatyki. Ten swoisty dualizm skutkował pojawianiem się na rynku systemów domowych o znacznie bardziej chwytliwej dla oka stylistyce, lecz ograniczonymi w kwestiach pracy w sieci i bezpieczeństwa oraz wersji profesjonalnych – uboższych graficznie, lecz stabilniejszych podczas pracy w sieci i wyposażonych w lepsze zabezpieczenia.
Pierwsza niezależna wersja Microsoft Windows, opatrzona numerem 1.0, obecna na rynku od listopada 1985, nie oferowała dużego zakresu funkcjonalności i nie zyskała szerszego uznania. Windows 1.0 nie był systemem operacyjnym, lecz przedłużeniem – nakładką na system MS-DOS. Microsoft Windows w wersji 2.0, sprzedawany od listopada 1987, nieco lepiej przyjął się wśród użytkowników. Wersja 2.03, datowana na styczeń 1988, wprowadziła zmiany w wyglądzie – zamiast okien ułożonych sąsiadująco możliwe było nachodzenie poszczególnych aplikacji na siebie. Skutkiem wprowadzenia tej zmiany był pozew wytoczony Microsoftowi przez firmę Apple Computer, który zarzucał firmie Billa Gatesa naruszenie praw autorskich należących do Apple.
Wersja 3.0 nakładki Windows, sprzedawana od roku 1990, była pierwszym produktem rodziny, który osiągnął szerszy sukces. Wyznacznikiem popularności było sprzedanie 2 milionów kopii nakładki w trakcie pierwszych sześciu miesięcy obecności rynkowej. Wprowadzone ulepszenia dotyczyły przede wszystkim interfejsu użytkownika i możliwości pracy wielozadaniowej. W sierpniu 1995 Microsoft rozpoczął sprzedaż systemu operacyjnego Windows 95, który kontynuował zmiany w interfejsie użytkownika i pozwalał na rzeczywistą prace wielozadaniową. Wsparcie techniczne dla systemu Windows 95 zakończyło się 31 grudnia 2001[7].
W lipcu 1993 pojawił się Windows NT, oparty na nowym jądrze. Seria NT była postrzegana jako system dla profesjonalistów. Połączenie linii systemów operacyjnych dla użytkowników domowych i profesjonalistów dokonało się dopiero przy okazji wprowadzenia systemu Windows XP.
Kolejnym systemem rodziny była wersja Windows 98, który na rynku pojawił się w czerwcu 1998. Dość ostrej krytyce poddana została jego powolność w porównaniu z Windows 95, lecz większość niedogodności została wyeliminowana w wydanej w roku 1999 wersji Windows 98 Second Edition. Wsparcie techniczne dla systemów Windows 98 i Windows 98 SE zostało zakończone 11 lipca 2006[8].
W dziedzinie systemów operacyjnych do zastosowań profesjonalnych, Microsoft zaoferował w lutym 2000 system operacyjny Windows 2000. Następcą Windows 98 w kategorii rozwiązań dla użytkowników domowych był produkt Windows Me (Windows Millenium Edition). Wraz z systemem Windows Me który debiutował we wrześniu 2000, Microsoft starał się wprowadzić szereg własnych rozwiązań technologicznych, takich jak "Universal Plug and Play". Produkt jednak otrzymał od rynku słowa krytyki pod adresem kompatybilności zastosowanych rozwiązań i stabilności działania.
W październiku 2001 Microsoft przedstawił system operacyjny Windows XP. Produkt ten łączył w sobie jądro przejęte z linii Windows NT oraz funkcjonalność systemu Windows 95 i jego następców. W prasie komputerowej pojawiło się sporo pochwał skierowanych pod adresem nowego systemu[9]. Oferowane były dwie wersje Windows XP, ochrzczone mianami "Home" i "Professional", przy czym pierwsza – skierowana do użytkowników domowych – nie była wyposażona w szereg mechanizmów sieciowych i zabezpieczających, które zostały wprowadzone w wersji Professional. Była więc upodobniona do systemów z linii 9x, natomiast wersja Professional kontynuowała założenia systemów z linii NT. Dodatkowym produktem linii XP była wersja "Media Center", która pojawiła się w roku 2003 i skierowana była głównie do entuzjastów filmów telewizyjnych i DVD, pozwalając na przykład na nagrywanie sygnału telewizyjnego i obsługę za pomocą pilota. Wersja XP MCE była więc połączeniem wersji Home systemu XP i specjalnej nakładki systemowej dla obsługi multimediów. Wsparcie techniczne dla systemu Windows XP zakończy się 8 kwietnia 2014[10].
W kwietniu 2003 na rynku pojawił się system operacyjny Windows Server 2003, który zastąpił Windows 2000 w dziedzinie systemów operacyjnych dla serwerów. Pojawiło się w nim szereg nowych funkcji, zaś szczególnie silny nacisk położono na bezpieczeństwo. Ulepszona wersja Windows Server 2003 o nazwie Windows Server 2003 R2 pojawiła się w grudniu 2005.
Windows Vista, następca systemu Windows XP, na rynku pojawił się 30 stycznia 2007. Zostały dodane do niej nowe efekty graficzne, serwer IIS 7. W Windows Update jest dostępnych wiele więcej sterowników niż w Windows XP. Klienci korporacyjni mogli nabywać go już od 30 listopada 2006. Następcą Windows Server 2003 jest Windows Server 2008 (kodowa nazwa Longhorn), który został wydany 27 lutego 2008 roku.
ierwsza niezależna wersja Microsoft Windows o numerze wersji 1.0 została wydana w roku 1985. Nie była ona jednak wyposażona w bogaty wachlarz funkcjonalności, więc nie przyjęła się na rynku. Pierwotnie nazwą dla nakładki miał być Interface Manager, lecz Rowland Hanson, szef działu marketingu w firmie Microsoft przekonał resztę zespołu, że nazwa Windows zostanie lepiej przyjęta. Windows 1.0 nie był kompletnym systemem operacyjnym, a jedynie przedłużeniem systemu MS-DOS i jako taki dziedziczył wszystkie jego niedoskonałości i problemy. Dodatkowo programy dostarczane wraz z wczesnymi wersjami Windows były raczej "zabawkami" nie zaspokajającymi oczekiwań klientów korporacyjnych. Pozycji pierwszych Okien nie wzmocniło przeniesienie nań mało znanego, choć mocnego wówczas programu CorelDRAW!. Windows 1.0 na większą skalę nigdy nie ujrzał światła dziennego. Wersją, którą zwykło nazywać się Windowsem 1.0 jest Windows 1.01. Windows 1.00 miał problemy z obsługą kart graficznych CGA – przy szybszym zegarze procesora technika przełączania palet kolorów desynchronizowała wyświetlanie uniemożliwiając pracę. Kolejną przyczyną ograniczeń funkcjonalności nakładki stały się kwestie praw autorskich, w których posiadaniu była firma Apple. Dla przykładu, w produktach Microsoftu poszczególne okna mogły być ułożone wyłącznie sąsiadująco, nie mogąc na siebie nawzajem nachodzić. Pierwsza wersja Windows nie posiadała również kosza na śmieci – miejsca, gdzie można byłoby składować pliki przed ich ostatecznym skasowaniem. Firma Apple twierdziła, iż posiada prawa autorskie do wspomnianych rozwiązań. Microsoft usunął obydwa ograniczenia dopiero po podpisaniu z Apple umowy licencyjnej. Druga wersja środowiska Windows pojawiła się na rynku 9 grudnia 1987 i okazała się nieco większym sukcesem komercyjnym. Popularność Windows 2.0 po części wynikała z faktu dołączenia do środowiska nowych aplikacji działających w trybie graficznym – Excel i Word for Windows. Obydwa programy były w stanie po wywołaniu z linii poleceń DOS-u uruchomić środowisko Windows i zamknąć je po zakończeniu swojej pracy. Zastrzyku energii dodało środowisku Windows również pojawienie się w tym okresie przeznaczonej dla niego wersji programu Aldus PageMaker, która do tej pory dostępna była tylko dla maszyn rodziny Macintosh. Niektórzy historycy świata komputerów uważają tę datę, kiedy to pojawił się pierwszy znaczący program przeznaczony dla Windows nie wydany przez Microsoft, za początek sukcesu środowiska. Wersje 2.0x Windows nadal korzystały z rzeczywistego modelu pamięci, który ograniczał jej dostępną ilość do poziomu 1 megabajta (praktycznie do niecałych 640kb). W takiej konfiguracji środowisko mogło nawet pracować pod kontrolą innej aplikacji wielozadaniowej, na przykład DESQview, która pracowała w trybie chronionym procesorów 286. Kolejne wydane wersje to Windows/286 2.1 i Windows/386 2.1. Podobnie do poprzedników, wersja 286 2.1 nadal używała rzeczywistego modelu pamięci, lecz potrafiła również zrobić użytek z obszarów pamięci wyższej (HMA). Windows/386 2.1 był już wyposażony w jądro działające w trybie chronionym z emulacją pamięci EMS standardu LIM. EMS był poprzednikiem XMS, który dopiero był w stanie zmienić topologię pamięci stosowanych w komputerach PC. Wszystkie aplikacje DOS i Windows pisane dla Windows/386 były aplikacjami rzeczywistymi, działającymi w trybie chronionym jądra, w którym otrzymywały własne maszyny wirtualne typu 8086, co było nowością wprowadzoną w procesorach 386. Wersje 2.03 oraz 3.0 stały się celem ataków prawnych ze strony firmy Apple, twierdzącej, że nachodzące na siebie okna oraz inne cechy wyglądu i zachowania się środowiska operacyjnego były kopią opracowanego przez nią systemu operacyjnego dla komputerów Macintosh. Sędzia William Schwarzer z przedstawionych przez Apple przeciwko Microsoftowi 5 stycznia 1989 189 zarzutów oddalił wszystkie z wyjątkiem 10. Sukces – wersja 3.0[edytuj] Information icon.svg Osobny artykuł: Microsoft Windows 3.x. Nakładka Microsoft Windows przeżyła swój pierwszy wielki sukces po wprowadzeniu na rynek wersji 3.0, co nastąpiło w roku 1990. Oprócz zwiększonych możliwości aplikacji natywnych (przeznaczonych bezpośrednio dla Windows) nowa wersja środowiska umożliwiała użytkownikowi znacznie lepsze niż w przypadku Windows/386 wielozadaniowe uruchamianie aplikacji MS-DOS, dzięki wprowadzeniu mechanizmu pamięci wirtualnej. Mechanizm ten znacznie zwiększył konkurencyjność klonów PC w stosunku do komputerów Macintosh. Znacznej poprawie uległa graficzna strona środowiska, dzięki nowym możliwościom oferowanym w owych czasach przez karty graficzne standardu VGA, a praca w trybie rzeczywistym i rozszerzonym procesorów 386 zezwalała na udostępnianie aplikacjom znacznie większych ilości pamięci RAM niż było to możliwe w przypadku ich DOSowych odpowiedników, całość zaś była zarządzana o wiele bardziej efektywnie. Nakładka Windows 3.0 mogła działać w jednym z trzech trybów – rzeczywistym (Real), standardowym (Standard) i rozszerzonym trybie procesorów 386 (386 Enhanced), zaś na liście procesorów kompatybilnych z nowym produktem Microsoftu znaleźć można było układy Intela od najstarszych modeli 8086/ 8088 poprzez 80286 do 80386. Windows podczas inicjalizacji próbował "zgadywać", w jakim trybie ma się uruchomić, choć można to było wymusić odpowiednimi przełącznikami wpisywanymi ręcznie podczas ładowania: /r dla trybu rzeczywistego, /s dla standardowego i /3 dla trybu rozszerzonego 386. Wersja 3.0 była pierwszą wersją Windows umożliwiającą uruchamianie własnych programów w trybie chronionym, mimo że jądro trybu rozszerzonego 386 było zaledwie zmodyfikowanym jądrem trybu chronionego pochodzącym z wcześniejszej wersji Windows/386. Ze względu na konieczność zachowania kompatybilności wstecznej, wszystkie aplikacje dla Windows 3.0 były kompilowane w trybie 16-bitowym, nie wykorzystując w pełni możliwości oferowanych przez 32-bitowe procesory linii 386. Kilkanaście miesięcy po premierze wersji 3.0 na rynku pojawił się produkt rozszerzony o pewne możliwości multimedialne o nazwie Windows 3.0 with Multimedia Extensions 1.0. Środowisko było częścią pierwszych pakietów multimedialnych (zawierających napęd CD-ROM oraz kartę dźwiękową, najczęściej standardu Sound Blaster Pro oraz tytuły takie, jak MS Bookshelf). Zastosowane w rozszerzeniu cechy stały się podstawą funkcji multimedialnych zaimplementowanych w Windows 3.1. Wymienione wyżej cechy Windows 3.0 oraz rosnące poparcie rynkowe dla produktu pozwoliły na sprzedanie w ciągu dwóch lat poprzedzających pojawienie się wersji 3.1 około 10 milionów kopii. Środowisko Windows 3.0 stało się ważnym źródłem dochodów dla Microsoftu i zmusiło firmę do przeanalizowania niektórych swoich wcześniejszych planów rynkowych. Krok w bok: OS/2[edytuj] Information icon.svg Osobny artykuł: OS/2. W drugiej połowie lat 80. Microsoft wraz z IBM opracowywał system operacyjny OS/2, który miał być następcą MS-DOSa. System miał w pełni wykorzystać wspomniane wyżej możliwości oferowane przez tryb chroniony procesorów Intel 80286, udostępniając między innymi 16 megabajtów pamięci operacyjnej. OS/2 w wersji 1.0, który na rynku debiutował w roku 1987, pozwalał na wymianę danych oraz wielozadaniowość, był też w stanie uruchamiać programy DOSowe. Graficzny interfejs użytkownika o nazwie Presentation Manager (PM) pojawił się w systemie OS/2 dopiero w wersji 1.1, wydanej w roku 1988. Mimo że pojawiły się głosy o wyższości PM nad rozwiązaniami przyjętymi w Windows, zastosowany API był niekompatybilny z Windows (jednym z przykładów niezgodności było to, że Presentation Manager umieszczał punkty ekranu o współrzędnych "0,0" w lewym dolnym rogu ekranu, zgodnie z kartezjańskim układem współrzędnych, podczas gdy w systemach Windows punkt początkowy leżał w lewym górnym rogu ekranu, podobnie, jak czyniła to większość komputerowych systemów okien). Wersja 1.2, która debiutowała w roku 1989 wprowadziła nowy system plików o nazwie HPFS, zarzucając system FAT wykorzystywany w Windows. W początkach lat 90. na linii IBM-Microsoft pojawiły się tarcia. Do tej pory obydwie firmy współpracowały w dziedzinie tworzenia systemów operacyjnych i miały wgląd w kod tworzony przez partnera. Microsoft zamierzał rozwijać nadal Windows, zaś IBM wyraził nadzieje, ze dalsza współpraca będzie polegała na rozwoju OS/2. W celu złagodzenia napięć obie firmy ustaliły, ze IBM zajmie się pracami nad OS/2 w wersji 2.0 (następcy wersji 1.3 oraz Windows 3.0), zaś Microsoft stworzy nowy system operacyjny, OS/2 3.0, który stanie się następcą wersji 2.0. Niestety porozumienie niedługo później upadło, kończąc współpracę IBM i Microsoftu. IBM nadal rozwijał OS/2, zaś Microsoft zmienił nazwę (nadal wtedy nie ukończonego) systemu OS/2 3.0 na Windows NT. Obydwie firmy utrzymały prawa do technologii OS/2 i Windows stworzonych w trakcie współpracy. Windows NT powstał jednak zupełnie od nowa (patrz poniżej). Po opublikowaniu przejściowej wersji 1.3 systemu OS/2 (która miała naprawić niedociągnięcia serii 1.x), IBM wydał OS/2 2.0 w roku 1992. Wersja ta była dalece usprawniona: zawierała między innymi ulepszony, obiektowy graficzny interfejs użytkownika pod nazwą Workplace Shell (WPS), udostępniający użytkownikowi pulpit, co w opinii wielu osób było najlepszą cechą OS/2. Wiele cech pulpitu opracowanego przez IBM zostało skopiowanych przez Microsoft w systemie operacyjnym Windows 95. OS/2 w wersji 2.0 cechował się również w pełni 32-bitowym API, pozwalał na gładko realizowaną wielozadaniowość, umożliwiał przejęcie kontroli nad całością 4 megabajtów adresowalnej przez procesory 386 pamięci operacyjnej. Niestety pewne porcje kodu systemu nadal były 16-bitowe, co wymuszało między innymi konieczność stosowania 16-bitowych sterowników urządzeń. Było to przyczyną ciągłego braku sterowników dla nowszych urządzeń. Wersja 2.0 była również w stanie uruchamiać programy napisane dla MS-DOSu i Windows 3.0, gdyż IBM w wyniku rozwiązania umowy z Microsoftem zachował prawa do kodu zarówno systemu DOS jak i środowiska Windows. W trakcie rywalizacji obydwu rozwiązań kwestia zwycięzcy tak zwanych "wojen pulpitowych" była nierozstrzygnięta. Jednak w końcowym rozrachunku OS/2 nie uzyskał wystarczającej popularności rynkowej, mimo że IBM wydawał późniejsze, usprawnione wersje swojego systemu (patrz niżej). Windows 3.1 i NT[edytuj] Information icon.svg Osobne artykuły: Windows 3.x, Windows NT i Windows NT 3.1. Jako odpowiedź na nadchodzące wydanie przez IBM systemu operacyjnego OS/2 2.0, Microsoft udostępnił środowisko Windows 3.1, które cechowało się kilkoma usprawnieniami w stosunku do wersji 3.0, takimi, jak możliwość wyświetlania skalowalnych czcionek TrueType (opracowanych wspólnie z Apple). Zmiany w nowej wersji głównie obejmowały poprawki wcześniejszych błędów i dodanie obsługi multimediów. Jedną z usuniętych cech nakładki była praca w trybie rzeczywistym, co oznaczało, że najsłabszym procesorem zdolnym uruchomić nowe Okna był układ 80286. Dla polskiego użytkownika znaczący był fakt, że wersja 3.1 jako pierwsza została oficjalnie wydana w polskiej wersji językowej z obsługą specyficznych dla języka polskiego znaków. W roku 1992 Microsoft wydał również wersję 3.11, która zawierała wszystkie poprawki i uaktualnienia wprowadzone od pojawienia się wersji 3.1. Mniej więcej w tym samym czasie zadebiutowało środowisko Windows for Workgroups, które dostępne było zarówno jako dodatek do zainstalowanego już środowiska w wersji 3.1, jak też samodzielny produkt, zawierający nakładkę Windows wraz z rozszerzeniami do pracy sieciowej. W Windows for Workgroups zastosowano usprawnione sterowniki sieciowe i stosy protokołów oraz umożliwiono pracę w ówczesnych sieciach lokalnych peer-to-peer. Jednym z opcjonalnych składników WfW był stos protokołu TCP/IP "Wolverine", pozwalający na prosty dostęp do sieci Internet poprzez sieć firmową. Istniały dwie wersje Windows for Workgroups – 3.1 i 3.11, z czego wersja 3.11 działała wyłącznie w trybie rozszerzonym procesorów 386, wymagała więc procesora nie słabszego od jednostki 80386 SX. Opisane powyżej wersje sprzedawały się tak samo dobrze, jak 3.0. Mimo że niedostępne w nich były takie cechy systemu OS/2, jak możliwość korzystania z długich nazw plików, praca z pulpitem, czy ochrona systemu przed złośliwym oprogramowaniem, Microsoft szybko przejął rynek systemów operacyjnych i graficznych interfejsów użytkownika dla komputerów standardu PC, a API zastosowane w Windows stało się standardem przy projektowaniu aplikacji konsumenckich. W międzyczasie Microsoft pracował również nad Windows NT. Głównym architektem projektu był Dave Cutler, który wcześniej uczestniczył w pracach nad systemami pamięci wirtualnych w firmie Digital Equipment Corporation (firmie przejętej później przez Compaqa, dziś część Hewlett-Packard). Microsoft zatrudnił Cutlera już w roku 1988 w celu stworzenia przenośnej wersji OS/2, lecz zamiast tego nowy nabytek firmy stworzył nowy produkt. W czasach pracy dla DEC Cutler rozwijał następcę systemu VMS o nazwie Mica, jednak gdy macierzysta firma zatrzymała dalsze prace, przeniósł się wraz z kilkoma współpracownikami i zgromadzonym doświadczeniem do Microsoftu. DEC twierdził, że wraz z Cutlerem Microsoft przejął kod projektu Mica i wytoczył firmie proces. Microsoft zgodził się zapłacić 150 milionów dolarów i udostępnić wersję Windows NT dla procesorów DEC Alpha. Windows NT 3.1 (numer wersji wziął się z chęci działu marketingowego Microsoftu, by Windows NT wyglądał na produkt kontynuujący tradycję dotychczasowych środowisk firmy) został ogłoszony deweloperom w wersji testowej (beta) w lipcu 1992 na konferencji Professional Developers Conference w San Francisco. Podczas konferencji Microsoft zapowiedział również intencje połączenia Windows NT i 3.1 w produkcie o nazwie kodowej Chicago. Microsoft w końcu nadał swojemu projektowi nazwę Cairo, lecz przedsięwzięcie okazało się o wiele bardziej skomplikowane, niż wyglądało to na pierwszy rzut oka, a połączenie linii NT i spadkobierców wersji 3.1 nastąpiło dopiero przy okazji pojawienia się na rynku systemu operacyjnego Windows XP. Część założeń projektu Cairo jeszcze do dziś nie ujrzała światła dziennego, chociażby podsystem WinFS, który był intensywnie reklamowany jako obiektowy system plików – pierwotnie prace nad nim zostały wstrzymane, zaś potem porzucone. Microsoft zapowiedział stopniowe włączanie zgromadzonych przy opracowaniu WinFS doświadczeń do innych swoich produktów, takich jak Microsoft SQL Server. Bolączką edycji NT były sterowniki, trudne do zaprogramowania ze względu na zastosowany w systemie zaawansowany model abstrakcji sprzętowej. Problem udało się rozwiązać dopiero w następcy linii NT, systemie Windows 2000. Programiści narzekali na trudności w tworzeniu sterowników dla Windows NT, zaś producenci sprzętu twierdzili, że tworzenie sterowników dla własnych urządzeń nie jest opłacalne dla tak małej części rynku komputerowego. Dodatkowo, mimo lepszych osiągów systemu i pełniejszego wykorzystania zasobów sprzętowych, system działał opornie na słabszych maszynach, żądając większości oferowanych przez nie zasobów. Windows NT był więc przeznaczony do pracy na szybszych komputerach, co nie predestynowało go do roli środowiska dla użytkowników domowych. Dodatkowym faktem przemawiającym przeciwko sugerowaniu takim użytkownikom zakupu środowiska Windows NT był jego interfejs użytkownika skopiowany z wersji 3.1 i znacznie uboższy od Workplace Shell zastosowanego w OS/2. Te same cechy sprawiły jednak, że Windows NT doskonale sprawdzał się w sieciach lokalnych typu LAN, które w roku 1993 stawały się powoli standardowym wyposażeniem biur. Zaawansowane opcje połączeń sieciowych oraz wydajny system plików NTFS sprawiły, że Windows NT 3.51 stał się przyczółkiem zdobytym przez Microsoft na rynku systemów biurowych i stopniowo powiększanym na niekorzyść Novella przez kilka następnych lat. Jednym z największych osiągnięć Microsoftu podczas prac nad Windows NT było 32-bitowe API, które miało zastąpić rozwiązania stosowane w środowiskach 16-bitowych. Otrzymało ono nazwę Win32, zaś starsza technologia została wstecznie ochrzczona mianem Win16. Wersja 32-bitowa miała trzy zasadnicze zastosowania, z których jedno to Windows NT, drugie to Win32s {które było podzestawem Win32 stosowanym w środowiskach Windows 3.1}, zaś trzecie zostało przypisane do projektu Chicago. W ten sposób Microsoft próbował zapewnić częściową kompatybilność między projektami Chicago i Windows NT, mimo krańcowo odmiennych architektur obydwu produktów. Windows NT był pierwszym systemem operacyjnym Microsoftu wyposażonym w hybrydowe jądro. Windows 95[edytuj] Information icon.svg Osobny artykuł: Microsoft Windows 95. Po wprowadzeniu na rynek Windows 3.11 Microsoft podjął prace nad następcą środowiska dla celów konsumenckich, ochrzczonym nazwą kodową Chicago. Nowy system operacyjny miał umożliwiać 32-bitową wielozadaniowość z wywłaszczeniem (podobnie, jak OS/2 i Windows NT), choć dla zachowania kompatybilności wstecznej pozostawiono w nim 16-bitowe jądro. Przyjętym w Chicago API była 32-bitowa wersja Win32, po raz pierwszy wprowadzona do Windows NT. W celu zachowania kompatybilności z Win16, Microsoft posłużył się techniką łączenia o nazwie "thunking". Pierwotnie nie planowano wprowadzenie nowego interfejsu użytkownika, jednak w wersji ostatecznej znalazły się elementy interfejsu Cairo, zastępując kilka porzuconych cech (z których znaczącą była technologia Plug and Play). Microsoft nie zmienił całości kodu na 32-bitowy, pozostawiając część z niego w wersji 16-bitowej (choć nie działała ona w trybie rzeczywistym), co wynikało z potrzeb kompatybilności, osiągów i czasu przeznaczonego na powstanie systemu. Te cechy oraz fakt przeniesienia sporej ilości błędów zaszytych w kodzie zapożyczonym z wcześniejszych edycji spowodowały, że końcowy produkt działał mało efektywnie i niestabilnie. Dział marketingu przyjął dla Chicago nazwę Windows 95; system wydany został 24 sierpnia 1995. Microsoft zdołał uzyskać dwie korzyści oferując jeden produkt. Przede wszystkim użytkownicy nowego produktu nie mogli stosować tańszych, nie wydanych przez Microsoft DOSów. Dodatkowo, mimo że ślady DOSu nigdy do końca nie zniknęły z linii Windows, a DOS 7.0 był na krótko uruchamiany jako część procedury startowej komputera, aplikacje Windows 95 działały wyłącznie w trybie rozszerzonym procesorów 386, oferując użytkownikom płaską 32-bitową przestrzeń adresową i dostęp do pamięci wirtualnej. Aplikacje Win32 mogły w ten sposób adresować do 2 gigabajtów pamięci wirtualnej – dodatkowe 2 gigabajty zarezerwowano dla systemu operacyjnego, Teoretycznie programy nie były również w stanie naruszać przestrzeni adresowej innych aplikacji. W dziedzinie obsługi pamięci funkcjonalność Windows 95 zbliżyła się do standardów oferowanych przez Windows NT, choć produkty Windows 95, 98 i ME nie były w stanie bez niedokumentowanych poprawek obsłużyć więcej, niż 512 MB fizycznej pamięci operacyjnej. IBM kontynuował prace nad OS/2, udostępniając wersje 3.0 i 4.0 (znane również jako Warp). W odpowiedzi na głosy zarzucające wersji 2.0 zbytnią zachłanność w stosunku do zasobów systemowych, wersja 3.0 została dalece zoptymalizowana zarówno pod kątem wydajności, jak i rozmiaru. Przed pojawieniem się na rynku Windows 95, kilku większych niemieckich dostawców sprzętu komputerowego dostarczało swoje produkty z preinstalowanym systemem OS/2 Warp 3.0, co jednak zmieniło się na niekorzyść IBM po rozpoczęciu sprzedaży nowego produktu Microsoftu. Prawdopodobnie niemożliwe jest wskazanie jednego konkretnego powodu, dla którego OS/2 stracił rynek. Był on w stanie uruchamiać aplikacje przeznaczone dla Windows 3.1, jednak z 32-bitowych interfejsów API rozpoznawał jedynie podzestaw Win32s. IBM nie miał ponadto dostępu do kodu, który wszedł w skład Windows 95, nie chciał też wkładać czasu i zasobów w opracowanie rozwiązań emulujących uciekający cel w postaci API Win32. IBM wniósł ponadto kwestię OS/2 do sprawy sądowej "Stany Zjednoczone kontra Microsoft", zarzucając firmie Billa Gatesa nieuczciwą taktykę marketingową, jednak są osoby, które zgodziłyby się ze stwierdzeniem, że do porażki IBM przyczyniły się również jego własne problemy marketingowe oraz brak wsparcia dla deweloperów oprogramowania. Microsoft wypuścił na rynek pięć różnych wersji systemu Windows 95: Windows 95 – wydanie pierwotne Windows 95 A – zawierająca zintegrowany pakiet Windows 95 OSR1 Windows 95 B – (OSR2) zawierająca kilka większych rozszerzeń, program Internet Explorer w wersji 3.0 i pełną obsługę systemu plików FAT32 Windows 95 B USB – (OSR2.1) z podstawową obsługą urządzeń USB Windows 95 C – (OSR2.5) zawierająca wszystkie wymienione powyżej uaktualnienia plus program Internet Explorer 4.0; była to ostatnia wypuszczona na rynek wersja Windows 95. Edycje OSR2, OSR2.1 i OSR2.5 nie były przeznaczone na rynek odbiorców końcowych, a raczej wyłącznie w wersjach OEM dla producentów i dostawców sprzętu komputerowego, chcących sprzedawać swoje produkty z oprogramowaniem. Istniały też firmy sprzedające twarde dyski z preinstalowaną wersją OSR2, oficjalnie usprawiedliwiając swoją decyzję kwestiami związanymi z dużą jak na owe czasy pojemnością urządzeń.
Microsoft podążył w rozwoju swoich systemów operacyjnych dwiema równoległymi ścieżkami. Jedna z nich koncentrowała się na dostarczaniu systemów operacyjnych dla użytkowników domowych, druga zaś oferowała rozwiązania dla profesjonalistów w dziedzinie informatyki. Ten swoisty dualizm skutkował pojawianiem się na rynku systemów domowych o znacznie bardziej chwytliwej dla oka stylistyce, lecz ograniczonymi w kwestiach pracy w sieci i bezpieczeństwa oraz wersji profesjonalnych – uboższych graficznie, lecz stabilniejszych podczas pracy w sieci i wyposażonych w lepsze zabezpieczenia.
Pierwsza niezależna wersja Microsoft Windows, opatrzona numerem 1.0, obecna na rynku od listopada 1985, nie oferowała dużego zakresu funkcjonalności i nie zyskała szerszego uznania. Windows 1.0 nie był systemem operacyjnym, lecz przedłużeniem – nakładką na system MS-DOS. Microsoft Windows w wersji 2.0, sprzedawany od listopada 1987, nieco lepiej przyjął się wśród użytkowników. Wersja 2.03, datowana na styczeń 1988, wprowadziła zmiany w wyglądzie – zamiast okien ułożonych sąsiadująco możliwe było nachodzenie poszczególnych aplikacji na siebie. Skutkiem wprowadzenia tej zmiany był pozew wytoczony Microsoftowi przez firmę Apple Computer, który zarzucał firmie Billa Gatesa naruszenie praw autorskich należących do Apple.
Wersja 3.0 nakładki Windows, sprzedawana od roku 1990, była pierwszym produktem rodziny, który osiągnął szerszy sukces. Wyznacznikiem popularności było sprzedanie 2 milionów kopii nakładki w trakcie pierwszych sześciu miesięcy obecności rynkowej. Wprowadzone ulepszenia dotyczyły przede wszystkim interfejsu użytkownika i możliwości pracy wielozadaniowej. W sierpniu 1995 Microsoft rozpoczął sprzedaż systemu operacyjnego Windows 95, który kontynuował zmiany w interfejsie użytkownika i pozwalał na rzeczywistą prace wielozadaniową. Wsparcie techniczne dla systemu Windows 95 zakończyło się 31 grudnia 2001[7].
W lipcu 1993 pojawił się Windows NT, oparty na nowym jądrze. Seria NT była postrzegana jako system dla profesjonalistów. Połączenie linii systemów operacyjnych dla użytkowników domowych i profesjonalistów dokonało się dopiero przy okazji wprowadzenia systemu Windows XP.
Kolejnym systemem rodziny była wersja Windows 98, który na rynku pojawił się w czerwcu 1998. Dość ostrej krytyce poddana została jego powolność w porównaniu z Windows 95, lecz większość niedogodności została wyeliminowana w wydanej w roku 1999 wersji Windows 98 Second Edition. Wsparcie techniczne dla systemów Windows 98 i Windows 98 SE zostało zakończone 11 lipca 2006[8].
W dziedzinie systemów operacyjnych do zastosowań profesjonalnych, Microsoft zaoferował w lutym 2000 system operacyjny Windows 2000. Następcą Windows 98 w kategorii rozwiązań dla użytkowników domowych był produkt Windows Me (Windows Millenium Edition). Wraz z systemem Windows Me który debiutował we wrześniu 2000, Microsoft starał się wprowadzić szereg własnych rozwiązań technologicznych, takich jak "Universal Plug and Play". Produkt jednak otrzymał od rynku słowa krytyki pod adresem kompatybilności zastosowanych rozwiązań i stabilności działania.
W październiku 2001 Microsoft przedstawił system operacyjny Windows XP. Produkt ten łączył w sobie jądro przejęte z linii Windows NT oraz funkcjonalność systemu Windows 95 i jego następców. W prasie komputerowej pojawiło się sporo pochwał skierowanych pod adresem nowego systemu[9]. Oferowane były dwie wersje Windows XP, ochrzczone mianami "Home" i "Professional", przy czym pierwsza – skierowana do użytkowników domowych – nie była wyposażona w szereg mechanizmów sieciowych i zabezpieczających, które zostały wprowadzone w wersji Professional. Była więc upodobniona do systemów z linii 9x, natomiast wersja Professional kontynuowała założenia systemów z linii NT. Dodatkowym produktem linii XP była wersja "Media Center", która pojawiła się w roku 2003 i skierowana była głównie do entuzjastów filmów telewizyjnych i DVD, pozwalając na przykład na nagrywanie sygnału telewizyjnego i obsługę za pomocą pilota. Wersja XP MCE była więc połączeniem wersji Home systemu XP i specjalnej nakładki systemowej dla obsługi multimediów. Wsparcie techniczne dla systemu Windows XP zakończy się 8 kwietnia 2014[10].
W kwietniu 2003 na rynku pojawił się system operacyjny Windows Server 2003, który zastąpił Windows 2000 w dziedzinie systemów operacyjnych dla serwerów. Pojawiło się w nim szereg nowych funkcji, zaś szczególnie silny nacisk położono na bezpieczeństwo. Ulepszona wersja Windows Server 2003 o nazwie Windows Server 2003 R2 pojawiła się w grudniu 2005.
Windows Vista, następca systemu Windows XP, na rynku pojawił się 30 stycznia 2007. Zostały dodane do niej nowe efekty graficzne, serwer IIS 7. W Windows Update jest dostępnych wiele więcej sterowników niż w Windows XP. Klienci korporacyjni mogli nabywać go już od 30 listopada 2006.
Następcą Windows Server 2003 jest Windows Server 2008 (kodowa nazwa Longhorn), który został wydany 27 lutego 2008 roku.
***wikipedia.org