Kalisz należy do najstarszych miast na ziemiach polskich. W roku 1958 święcił 1800-lecie swojej udokumentowanej historii. Tyle bowiem minęło czasu odkąd starożytny geograf Ptolemeusz (z lat 142-147 n.e.) odnotował istnienie na ziemiach polskich osiedla o nazwie Calisia. Następne wzmianki pojawią się dopiero po upływie tysiąca lat. We wczesnym średniowieczu istniał już w Kaliszu silnie rozbudowany gród, o którym pisał Gall Anonim w swojej "Kronice"; został zdobyty w 1106 r. przez Bolesława Krzywoustego w czasie jego walk ze starszym bratem Zbigniewem. Badania prowadzone po drugiej wojnie światowej potwierdziły wcześniejsze fakty dotyczące powstania i zapisów na temat osady, a ponadto zlokalizowały w okolicach Kalisza ślady osadnictwa sięgającego aż w epokę brązu (XVII-VII w. p.n.e.) We wczesnej epoce żelaza (około 700-400 lat p.n.e.) istniały na obszarze dzisiejszego miasta co najmniej dwie zwarte osady mogące nosić tę nazwę. Pochodzi ona od źródłosłowu "kał" w znaczeniu - błoto, bagno. od którego wzięło zresztą na obszarze ziem polskich wiele miejscowości. (Podmokła dolina Prosny jako położenie sprzyjające nadaniu takiej nazwy). link http://www.historycy.org/index.php?showtopic=920
Na Piwonicach istniał zespół osad i cmentarzysk świadczących o nieprzerwanym osadnictwie począwszy od neolitu przez epokę brązu, wczesną epokę żelaza, okres przedrzymski i okres wpływów rzymskich, aż po wczesne średniowiecze.
Liczne odkrycia rzymskich importów (skarb z Zagórzyna i in.) wskazują na to, że okolice Kalisza były ośrodkiem na trasie szlaku bursztynowego. To oraz podobieństwo średniowiecznej nazwy Kalisza do antycznej Kalisii, wzmiankowanej w II wieku n.e. przezKlaudiusza Ptolemeusza, są powodem utożsamiania ich ze sobą przez niektórych historyków.
Osada kasztelańska z grodem od IX w. Nazwa pochodzi od archaizmu kał oznaczającego bagno, mokradło. Ze względu na liczne znaleziska wskazujące na obecność Celtów w okolicy Kalisza istnieje również możliwość, że nazwa pochodzi od celtyckiego słowacal, oznaczającego strumień lub rzekę.
Od X w. Kalisz był jedną z głównych siedzib królestwa (łac. sedes regni principalis), do XII w. był stolicą jednej z siedmiu prowincjiutworzonych przez Bolesława I Chrobrego. W 1138 na mocy ustawy sukcesyjnej Bolesława III Krzywoustego ziemia kaliska została włączona do dzielnicy senioralnej.
W 1193 w kolegiacie św. Pawła Apostoła został pochowany książę kaliski Mieszko Młodszy, w 1195 książę kujawski Bolesław Mieszkowic, w 1202 książę zwierzchni Polski Mieszko III Stary.
W 1233 roku Henryk Brodaty spalił gród na Zawodziu i następnie założył nowy wraz z osadą przy ufundowanym wtedy być może kościele św. Mikołaja. Miasto osiągnęło wysoką pozycję w 2. połowie XIII w., kiedy stało się główną rezydencją Bolesława Pobożnego i stolicą wschodniej Wielkopolski. W tym czasie władca dokonał też lokacji w Kaliszu miasta – na nowym miejscu, nieopodal nowego grodu ustanowionego przez Henryka I Brodatego (na północ od zniszczonego, pierwotnego grodu). Nie jest jednak znana data tego wydarzenia. Rzekomy przywilej z 1264, nadający Kaliszowi prawo pobierania cła solnego, jest falsyfikatem z przełomu XIII i XIV w. Najstarsza autentyczna wzmianka o Kaliszu jako mieście pochodzi z 1268, choć wskutek pomyłki korektorskiej w "Kodeksie Dyplomatycznym Wielkopolski" została rozpowszechniona pod błędną datą 1260. Niektóre źródła sugerują istnienie w Kaliszu klasztoru franciszkanów już w 1257, jednak fakt ten nie przesądza jeszcze o ówczesnym miejskim statusie osady. Należy zatem przyjąć, że Kalisz otrzymał prawo miejskie przed 1268.
Przed 1279 w północnej części Nowego Miasta, nad kanałem Prosny, Bolesław Pobożny wzniósł zamek książęcy, późniejszy Zamek Królewski w Kaliszu(rozebrany w latach 1803–1804).
W czasie rozbicia dzielnicowego (XIII w.) stolica osobnego księstwa. W czasach nowożytnych siedziba wojewody, ośrodek sukiennictwa i stolarstwa, w XIX wieku ośrodek kalisko-mazowieckiego okręgu przemysłowego. Ośrodek naukowy i religijny, po opuszczeniu habsburskich Czech w pobliżu osiedliły się wspólnoty braci czeskich. W 1613 w wieży kościoła św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa założono pierwsze polskie obserwatorium astronomiczne. Od 1801 nieprzerwanie działa teatr założony przezWojciecha Bogusławskiego. W początkach XIX w. siedziba stronnictwa politycznego Kaliszan dążącego do reform gospodarczych.
Gmina żydowska w Kaliszu należała do najznaczniejszych w Koronie Królestwa Polskiego, a rabini Kalisza przewodniczyli obradom Sejmu Czterech Ziem
Początki.
Kalisz należy do najstarszych miast na ziemiach polskich. W roku 1958 święcił 1800-lecie swojej udokumentowanej historii. Tyle bowiem minęło czasu odkąd starożytny geograf Ptolemeusz (z lat 142-147 n.e.) odnotował istnienie na ziemiach polskich osiedla o nazwie Calisia. Następne wzmianki pojawią się dopiero po upływie tysiąca lat. We wczesnym średniowieczu istniał już w Kaliszu silnie rozbudowany gród, o którym pisał Gall Anonim w swojej "Kronice"; został zdobyty w 1106 r. przez Bolesława Krzywoustego w czasie jego walk ze starszym bratem Zbigniewem. Badania prowadzone po drugiej wojnie światowej potwierdziły wcześniejsze fakty dotyczące powstania i zapisów na temat osady, a ponadto zlokalizowały w okolicach Kalisza ślady osadnictwa sięgającego aż w epokę brązu (XVII-VII w. p.n.e.) We wczesnej epoce żelaza (około 700-400 lat p.n.e.) istniały na obszarze dzisiejszego miasta co najmniej dwie zwarte osady mogące nosić tę nazwę. Pochodzi ona od źródłosłowu "kał" w znaczeniu - błoto, bagno. od którego wzięło zresztą na obszarze ziem polskich wiele miejscowości. (Podmokła dolina Prosny jako położenie sprzyjające nadaniu takiej nazwy). link http://www.historycy.org/index.php?showtopic=920
Na Piwonicach istniał zespół osad i cmentarzysk świadczących o nieprzerwanym osadnictwie począwszy od neolitu przez epokę brązu, wczesną epokę żelaza, okres przedrzymski i okres wpływów rzymskich, aż po wczesne średniowiecze.
Liczne odkrycia rzymskich importów (skarb z Zagórzyna i in.) wskazują na to, że okolice Kalisza były ośrodkiem na trasie szlaku bursztynowego. To oraz podobieństwo średniowiecznej nazwy Kalisza do antycznej Kalisii, wzmiankowanej w II wieku n.e. przezKlaudiusza Ptolemeusza, są powodem utożsamiania ich ze sobą przez niektórych historyków.
Osada kasztelańska z grodem od IX w. Nazwa pochodzi od archaizmu kał oznaczającego bagno, mokradło. Ze względu na liczne znaleziska wskazujące na obecność Celtów w okolicy Kalisza istnieje również możliwość, że nazwa pochodzi od celtyckiego słowacal, oznaczającego strumień lub rzekę.
Od X w. Kalisz był jedną z głównych siedzib królestwa (łac. sedes regni principalis), do XII w. był stolicą jednej z siedmiu prowincji utworzonych przez Bolesława I Chrobrego. W 1138 na mocy ustawy sukcesyjnej Bolesława III Krzywoustego ziemia kaliska została włączona do dzielnicy senioralnej.
W 1193 w kolegiacie św. Pawła Apostoła został pochowany książę kaliski Mieszko Młodszy, w 1195 książę kujawski Bolesław Mieszkowic, w 1202 książę zwierzchni Polski Mieszko III Stary.
W 1233 roku Henryk Brodaty spalił gród na Zawodziu i następnie założył nowy wraz z osadą przy ufundowanym wtedy być może kościele św. Mikołaja. Miasto osiągnęło wysoką pozycję w 2. połowie XIII w., kiedy stało się główną rezydencją Bolesława Pobożnego i stolicą wschodniej Wielkopolski. W tym czasie władca dokonał też lokacji w Kaliszu miasta – na nowym miejscu, nieopodal nowego grodu ustanowionego przez Henryka I Brodatego (na północ od zniszczonego, pierwotnego grodu). Nie jest jednak znana data tego wydarzenia. Rzekomy przywilej z 1264, nadający Kaliszowi prawo pobierania cła solnego, jest falsyfikatem z przełomu XIII i XIV w. Najstarsza autentyczna wzmianka o Kaliszu jako mieście pochodzi z 1268, choć wskutek pomyłki korektorskiej w "Kodeksie Dyplomatycznym Wielkopolski" została rozpowszechniona pod błędną datą 1260. Niektóre źródła sugerują istnienie w Kaliszu klasztoru franciszkanów już w 1257, jednak fakt ten nie przesądza jeszcze o ówczesnym miejskim statusie osady. Należy zatem przyjąć, że Kalisz otrzymał prawo miejskie przed 1268.
Przed 1279 w północnej części Nowego Miasta, nad kanałem Prosny, Bolesław Pobożny wzniósł zamek książęcy, późniejszy Zamek Królewski w Kaliszu(rozebrany w latach 1803–1804).
W czasie rozbicia dzielnicowego (XIII w.) stolica osobnego księstwa. W czasach nowożytnych siedziba wojewody, ośrodek sukiennictwa i stolarstwa, w XIX wieku ośrodek kalisko-mazowieckiego okręgu przemysłowego. Ośrodek naukowy i religijny, po opuszczeniu habsburskich Czech w pobliżu osiedliły się wspólnoty braci czeskich. W 1613 w wieży kościoła św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa założono pierwsze polskie obserwatorium astronomiczne. Od 1801 nieprzerwanie działa teatr założony przezWojciecha Bogusławskiego. W początkach XIX w. siedziba stronnictwa politycznego Kaliszan dążącego do reform gospodarczych.
Gmina żydowska w Kaliszu należała do najznaczniejszych w Koronie Królestwa Polskiego, a rabini Kalisza przewodniczyli obradom Sejmu Czterech Ziem