Question

Napisz Biografię postaci historycznej.

Answer 1

Książę litewski Jagiełło, który na chrzcie przyjął imię Władysław, był synem księcia Olgierda i Julianny, księżniczki twerskiej. Pochodził z rodu Giedyminowiczów, z którego wywodzi się dynastia Jagiellonów. Imię Jagiełło to spolonizowana wersja litewskiego Jogail, czyli mężniejszy, bardziej sposobny. Może ono świadczyć, iż już w dzieciństwie szczególne zalety umysłu i charakteru wyróżniały tego właśnie syna Olgierda spośród innych braci. Wyróżnił go też i ojciec, jeszcze za życia desygnując na swego następcę. Samodzielne rządy jako wielki książę Litwy objął Jagiełło wiosną 1377 r. Państwo, którym władał, należało do największych w Europie. Dzięki podbojom ziem ruskich, zwłaszcza przez Olgierda, rozpościerało się od Podlasia na zachodzie po górny bieg Wołgi i Oki na wschodzie, od Bałtyku po czarnomorskie stepy. Obejmowało w sumie około 900 000 km2 obszaru zamieszkanego przez 2 miliony ludności. Jagiełło był ostatnim pogańskim władcą europejskim. Wiedział, że musi wprowadzić swój kraj do chrześcijańskiej Europy nie tylko dla uniknięcia najazdów Krzyżaków, „nawracających" niewiernych ogniem i mieczem. Chrzest mógł przyjąć w obrządku prawosławnym, wyznawanym przez Rusinów, którzy stanowili większość ludności państwa litewskiego, lub też w obrządku łacińskim. Pierwsza możliwość wiązała się z planami matrymonialnymi Jagiełły (wkrótce zaniechanymi) - poślubienia córki Dymitra Dońskiego, wielkiego księcia moskiewskiego, i zawarcia z Moskwą aliansu. Przyjęcie prawosławia groziło jednak litewskiej elicie władzy wchłonięciem jej przez ludność ruską, przeważającą liczebnie. Chrzest w obrządku katolickim za pośrednictwem Polski i małżeństwo z Jadwigą otwierały Jagiełłę drogę do polskiej korony, podnosiły prestiż wielkiego księcia, jego braci, a także panów litewskich wobec ruskich - prawosławnych - bojarów i kniaziów. O bliższy związek między obu państwami zabiegała też strona polska. Unia Polski i Litwy wzmacniała „front" antykrzyżacki i likwidowała niebezpieczeństwo najazdów litewskich, nękających pogranicze polskie. Stwarzała również szansę odzyskania wspólnymi siłami Rusi Halickiej, opanowanej przez Węgrów jeszcze w czasach Ludwika, ułatwiała możnym małopolskim ekspansję na Podole. Kościół polski, podejmując wielkie dzieło chrystianizacji Litwy, rozwijał struktury organizacyjne (parafie, diecezje itd.) i wzmacniał swój prestiż. Dla wielu miast polskich unia oznaczała ułatwienie handlu z Wilnem, Kownem, Mohylewem oraz innymi miastami litewskimi i ruskimi. Po zawarciu unii w Krewię zjazd panów i szlachty w Lublinie dokonał elekcji Jagiełły na tron polski (2 lutego 1386 r.). Wkrótce potem w gronie braci oraz książąt litewskich Jagiełło został ochrzczony. Przyjęte na chrzcie imię Władysław było gestem wobec ojca chrzestnego - Władysława opolskiego, ale nawiązywało też do Władysława Łokietka, twórcy zjednoczonego po okresie dzielnicowego rozbicia Królestwa Polskiego. Kolejne uroczystości - ślub z Jadwigą oraz koronacja - dokonane w katedrze krakowskiej inaugurowały rządy Władysława II w Polsce. Akt unii krewskiej stanowił, że Jagiełło przyłączy Litwę do Polski. W rozumieniu możnych małopolskich ziemie litewsko-ruskie miały być wcielone (inkorporowane) do Królestwa Polskiego. Interpretacja taka była jednak nie do przyjęcia dla elity politycznej Wielkiego Księstwa Litewskiego - książąt i możnych. Na czele ruchu zmierzającego do utrzymania odrębności państwowej Litwy stał przez pewien czas książę Witold, stryjeczny brat Władysława Jagiełły. Broniąc niezależności Litwy, skorzystał nawet z protekcji zakonu krzyżackiego, który z radością przyjął waśnie pomiędzy Giedyminowiczami. Jagiełło doprowadził jednak do kompromisu. Unia wileńsko-radomska, zawarta w 1401 r., gwarantowała Litwie odrębność państwowo-prawną, Witoldowi stanowisko wielkiego księcia. Władysław II jako najwyższy książę Litwy miał być formalnym zwierzchnikiem stryjecznego brata. Współpraca z Witoldem układała się odtąd harmonijnie, ale tendencje separatystyczne na Litwie nie wygasły. Poważne znaczenie dla integracji Polski i Litwy, dla ujednolicenia ustrojów obu państw, miała unia w Horodle w 1413 r. Potwierdziła ona wprawdzie instytucję odrębnego wielkiego księcia litewskiego, ale wybieranego z udziałem polskich panów. Przewidywała wspólne zjazdy dla rozstrzygania istotnych problemów Polski i Litwy. Dzięki rozsądnemu kompromisowi Jagiełły i Witolda oba państwa uregulowały wzajemne stosunki na ponad półtora wieku - aż do unii lubelskiej w 1569 r. Nie doszłoby zapewne do zacieśnienia unii w Horodle, gdyby nie zwycięstwo grunwaldzkie z 1410 r. Stoczona 15 lipca tego roku bitwa była pierwszym sprawdzianem trwałości i skuteczności unii polsko-litewskiej: Polacy, Litwini i Rusini rozgromili zastępy krzyżackie. Podczas tej bitwy, jednej z największych w średniowiecznej Europie, Jagiełło objawił wybitny talent wodza. Korzyści z tego zwycięstwa dla Polski i Litwy okazały się wprawdzie skromne, ale siła militarna Zakonu doznała poważnego uszczerbku, a państwo krzyżackie weszło w fazę kryzysu. Ekspansja Krzyżaków na ziemie Polski i Litwy została zahamowana. W latach dwudziestych XV w. przed Jagiellonami, a konkretnie przed Władysławem i Witoldem, pojawiła się możliwość objęcia tronu czeskiego. Koronę św. Wacława zaoferowali Jagiełłę, a potem Witoldowi przywódcy husytów czeskich. Władysław był życzliwie nastawiony wobec ruchu husyckiego, jednak jako gorliwy neofita nie chciał narażać się Kościołowi i odmówił. Dopiero w drugiej połowie XV i na początku XVI w. Jagiellonowie zasiadali na tronie czeskim. Przez wiele lat największym bodaj zmartwieniem Jagiełły był brak męskiego potomka. Nie dała mu go ani Jadwiga, ani kolejne żony - Anna (Cylejska) i Elżbieta Granowska. Synów - Władysława i Kazimierza - urodziła dopiero czwarta i ostatnia małżonka, Zofia (Sonka) Holszańska. Małżeństwo to było nader kontrowersyjne: „pan młody" liczący sobie 70 wiosen (!) pojął za żonę ruską księżniczkę czterokrotnie młodszą (miała bowiem Sonka lat 17). W wyborze panny młodej pomógł mu Witold. Pewien ruski latopis następująco przedstawił słowa, w których Władysław prosił Witolda o pośrednictwo: „Miałem trzy żony, dwie Łaszki i jedną Niemkę, a teraz proszę cię, wyjednaj mi u kniazia Semena jego młodszą siostrzenicę Zofię, żebym ją pojął za żonę z pokolenia ruskiego, aby Bóg mi dał potomstwo". Wybór księżniczki Rusinki mógł też ułatwić przyszłym synom sukcesję tronu wielkiego księcia Litwy. Gdy narodził się syn Władysław, zgodę stanów na sukcesję tronu okupił Jagiełło przywilejami dla szlachty. Najważniejszymi z nich były: przywilej wydany w 1430 r. w Jedini, zakazujący więzienia szlachcica bez wyroku sądowego, i przywilej krakowski z 1433 r., który ograniczał dostęp nie szlachty do najwyższych godności kościelnych. Władysław Jagiełło jako król rzetelnie wypełniał swe obowiązki: rokrocznie objeżdżał ziemie Królestwa, sądził i rozstrzygał spory, kontrolował starostów i lokalnych urzędników. Na Litwę zjeżdżał na Boże Narodzenie i Nowy Rok. Był analfabetą, ale doceniał rolę nauki i oświaty. Świadczy o tym fakt odnowienia w 1400 r. Akademii w Krakowie. Realizując testament Jadwigi, na wieki upamiętnił swe imię w nazwie uczelni. Jagiełło był wybitnym mężem stanu. Uchodził za człowieka upartego, ale umiał być elastyczny, skłonny do kompromisu. Gorliwy katolik, był jednak tolerancyjny wobec prawosławia. „Wzrostu był miernego, twarzy ciągłej, chudej, u brody nieco zwężonej. Głowę miał małą, prawie całkiem łysą, oczy czarne i małe, niestatecznego wejrzenia i ciągle biegające. Uszy duże, głos gruby, mowę prędką, kibić kształtną, lecz szczupłą, szyję długą" - tak opisał wygląd zewnętrzny króla Jan Długosz (niechętny zresztą Jagiełłę). Podkreślał też skromność ubioru monarchy, którego zwykłym strojem był barani kożuch pokryty suknem. Współtwórca unii polsko-litewskiej, władca najsilniejszego państwa Europy Środkowej, Władysław Jagiełło zmarł l czerwca 1434 r. w Gródku na Rusi (zwanym odtąd Jagiellońskim). Przyczyną jego śmierci było zapalenie płuc, którego się nabawił, słuchając nocami śpiewu słowików!