akony pełniły w średniowieczu ogromną rolę kulturotwórczą. Począwszy od najwcześniejszych dziejów zachodniego monastycyzmu klasztory stanowiły ośrodki, wokół których koncentrowało się życie gospodarcze, skąd promieniowała myśl i osiągnięcia cywilizacyjne. To nie tylko miejsca modlitwy, ascezy i doskonalenia ku chwale Bożej, ale przede wszystkim wytężonej pracy misyjnej i działalności ekonomicznej. Szczególną rolę w społeczeństwach średniowiecznych odegrał zakon cysterski.
Źródeł istnienia tej formacji należy szukać w dążeniu do odnowy życia zakonnego benedyktynów w czasach papieża Grzegorza VII. W 1098 r. powstała pierwsza wspólnota Cistercium w Burgundii. Momentem przełomowym dla rozwoju nowego zakonu stało się wstąpienie św. Bernarda do klasztoru w Clairvaux. W 1115 r. istniało 5 wielkich opactw, a w chwili jego śmierci w 1153 r. funkcjonowały już 333 placówki. Wszystkie zorganizowane były w doskonale działający układ filiacyjno-wizytacyjny, pozwalający zachować centralizacyjny charakter zakonu przy zależności od kapituły generalnej w Citeaux. W bardzo szybkim czasie cystersi stali się nieodłącznym elementem feudalnego świata, wnosząc wydatny wkład w jego przeobrażenia społeczne i ekonomiczne. Gwałtowny rozwój nowej gałęzi zakonnej do XIII w. stanowił wymowne zwierciadło zapotrzebowania społecznego na jej pionierską pracę na nieużytkach oraz działalność misjonarską wśród mas ludowych. Nowa reguła opierała się nade wszystko na rygorze przestrzegania postu, milczenia i modlitwy.
Pierwszymi fundacjami na ziemiach polskich były w 1140 r. klasztory w Łeknie i Jędrzejowie, dokąd sprowadzono zakonników z ośrodka w Marimondzie. Do końca XII w. w Polsce istniało już 9 opactw. Były to w większości fundacje świeckie i książęce. Fundatorzy zabiegali głównie o rozwój gospodarki i kultury religijnej na podległych sobie ziemiach, jednak nie należy wykluczać innych motywów powoływania do życia nowych wspólnot. Poszerzano w ten sposób nie tylko zasięg oddziaływania Kościoła, którego struktury organizacyjne ulegały krzepnięciu w społeczeństwie polskim, ale również umacniały wpływy poszczególnych książąt i rodów rycerskich w warunkach rozdrobnienia feudalnego.
Na Śląsk przywędrowali cystersi w 1175 r. do Lubiąża. Byli to członkowie wspólnoty w Pforte w Saksonii, co miało niebagatelny wpływ na charakter działalności śląskich zakonników. Wszystkie ośrodki cysterskie kierowały się bowiem zasadą tzw. ekskluzywizmu narodowego, tj. koniecznością przyjmowania do klasztorów tylko członków z macierzystych stron. Stąd do XVI w. klasztor w Lubiążu, a wraz z nim jego filie przyjmowały wyłącznie Niemców. Do końca średniowiecza na Śląsku ulokowano 6 klasztorów cysterskich: w 1202 r. św. Jadwiga sprowadziła do Trzebnicy cysterki, w 1227 r. powstała fundacja w Henrykowie, w 1238 w Woszczycach, który to klasztor następnie w 1254 r. translokowano do Rud, w 1246 r. w Kamieńcu Ząbkowickim, w 1288 r. w Jemielnicy, i jako ostatni w 1292 r. powstał klasztor w Krzeszowie na miejscu dawnej wspólnoty benedyktynów. Dynamika rozwoju cystersów na Śląsku jest odzwierciedleniem tego samego procesu w całej Polsce, okresu rozbicia dzielnicowego, gdzie granicą ekspansji tego zakonu stała się w XIII w. linia Wisły. Warto odnotować, że prawie wszystkie śląskie klasztory, prócz Rud i ich filii w Jemielnicy, dokąd przywędrowali zakonnicy z Jędrzejowa, powstawały jako filie Pforty, a więc rekrutowały swych członków spośród zakonników niemieckich.
akony pełniły w średniowieczu ogromną rolę kulturotwórczą. Począwszy od najwcześniejszych dziejów zachodniego monastycyzmu klasztory stanowiły ośrodki, wokół których koncentrowało się życie gospodarcze, skąd promieniowała myśl i osiągnięcia cywilizacyjne. To nie tylko miejsca modlitwy, ascezy i doskonalenia ku chwale Bożej, ale przede wszystkim wytężonej pracy misyjnej i działalności ekonomicznej. Szczególną rolę w społeczeństwach średniowiecznych odegrał zakon cysterski.
Źródeł istnienia tej formacji należy szukać w dążeniu do odnowy życia zakonnego benedyktynów w czasach papieża Grzegorza VII. W 1098 r. powstała pierwsza wspólnota Cistercium w Burgundii. Momentem przełomowym dla rozwoju nowego zakonu stało się wstąpienie św. Bernarda do klasztoru w Clairvaux. W 1115 r. istniało 5 wielkich opactw, a w chwili jego śmierci w 1153 r. funkcjonowały już 333 placówki. Wszystkie zorganizowane były w doskonale działający układ filiacyjno-wizytacyjny, pozwalający zachować centralizacyjny charakter zakonu przy zależności od kapituły generalnej w Citeaux. W bardzo szybkim czasie cystersi stali się nieodłącznym elementem feudalnego świata, wnosząc wydatny wkład w jego przeobrażenia społeczne i ekonomiczne. Gwałtowny rozwój nowej gałęzi zakonnej do XIII w. stanowił wymowne zwierciadło zapotrzebowania społecznego na jej pionierską pracę na nieużytkach oraz działalność misjonarską wśród mas ludowych. Nowa reguła opierała się nade wszystko na rygorze przestrzegania postu, milczenia i modlitwy.
Pierwszymi fundacjami na ziemiach polskich były w 1140 r. klasztory w Łeknie i Jędrzejowie, dokąd sprowadzono zakonników z ośrodka w Marimondzie. Do końca XII w. w Polsce istniało już 9 opactw. Były to w większości fundacje świeckie i książęce. Fundatorzy zabiegali głównie o rozwój gospodarki i kultury religijnej na podległych sobie ziemiach, jednak nie należy wykluczać innych motywów powoływania do życia nowych wspólnot. Poszerzano w ten sposób nie tylko zasięg oddziaływania Kościoła, którego struktury organizacyjne ulegały krzepnięciu w społeczeństwie polskim, ale również umacniały wpływy poszczególnych książąt i rodów rycerskich w warunkach rozdrobnienia feudalnego.
Na Śląsk przywędrowali cystersi w 1175 r. do Lubiąża. Byli to członkowie wspólnoty w Pforte w Saksonii, co miało niebagatelny wpływ na charakter działalności śląskich zakonników. Wszystkie ośrodki cysterskie kierowały się bowiem zasadą tzw. ekskluzywizmu narodowego, tj. koniecznością przyjmowania do klasztorów tylko członków z macierzystych stron. Stąd do XVI w. klasztor w Lubiążu, a wraz z nim jego filie przyjmowały wyłącznie Niemców. Do końca średniowiecza na Śląsku ulokowano 6 klasztorów cysterskich: w 1202 r. św. Jadwiga sprowadziła do Trzebnicy cysterki, w 1227 r. powstała fundacja w Henrykowie, w 1238 w Woszczycach, który to klasztor następnie w 1254 r. translokowano do Rud, w 1246 r. w Kamieńcu Ząbkowickim, w 1288 r. w Jemielnicy, i jako ostatni w 1292 r. powstał klasztor w Krzeszowie na miejscu dawnej wspólnoty benedyktynów. Dynamika rozwoju cystersów na Śląsku jest odzwierciedleniem tego samego procesu w całej Polsce, okresu rozbicia dzielnicowego, gdzie granicą ekspansji tego zakonu stała się w XIII w. linia Wisły. Warto odnotować, że prawie wszystkie śląskie klasztory, prócz Rud i ich filii w Jemielnicy, dokąd przywędrowali zakonnicy z Jędrzejowa, powstawały jako filie Pforty, a więc rekrutowały swych członków spośród zakonników niemieckich.