Muzyka w baroku.
1ogólne cechy sztuki baroku.
2 cechy muzyki barokowej wzrost znaczenia harmonii
3 powstawanie opery i baletu
4muzyka instrumentalna (koncert solowy, concerto grasso
5muzyka polskiego baroku
6sławni kompozytorzy
7sytuacja polityczna i gospodarcza w Polsce 1600-1750
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
DAJE NAJLEPSZEEEEEEEE
More Questions From This User See All
1)
Sztuka baroku powstała we Włoszech. Trwała od drugiej połowy XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku. Wyróżniamy kilka podokresów baroku: barok wczesny, dojrzały i późny.
Budowle barokowe są dynamiczne bogato zdobione, z mnóstwem form ornamentalnych. Stosowano także światłocień. Malarstwo rzeźba i architektura w baroku często było łączone.
Rzeźbiono na pomnikach, nagrobkach i posągach. Materiałem był zarówno kamień jak i drewno. Motywy barokowe to np. postacie mitologiczne i religijne. Postacie te ukazane były w ruchu, artysta starał się oddać teatralność, a także moment akcji, w którym została namalowana lub też wyrzeźbiona. Celem takiej prezentacji było oddanie jak najpełniej stanów emocjonalnych człowieka.
2) Cechą charakterystyczną muzyki baroku była technika basso continuo, będąca przejawem nowych założeń tonalnych opartych na systemie dur-moll oraz określonej praktyki wykonawczej. Harmonika stała się czynnikiem konstrukcyjnym w budowie utworu, w praktyce wykonawczej zaś dużą rolę odgrywała improwizacja, istotna dla realizacji basso continuo, prowadząca do ornamentowania linii melodycznej. Jako reakcja na zawiłą polifonię renesansową, zacierającą wyrazistość tekstu, powstała monodia akompaniowana, przejawiająca się m.in. w formie recytatywu, który wraz z arią stał się podstawowym składnikiem nowej formy muzycznej — operyNiezwykle ważnym elementem w muzyce epoki baroku jest kompozycja i forma utworu. Muzyka ma za zadanie uczyć i cel ten realizowany jest poprzez zastosowanie wszelkiego rodzaju figur retorycznych i konstrukcji formalnych analogicznych do używanych w nauce retoryki słownej (w kwestii formalnej: prezentacja tematu, rozwój narracji, punkt kulminacyjny, podsumowanie, a jako figury retoryczne: wykrzyknienia, zawieszenie narracji, wprowadzanie ruchu, westchnienia, pytania retoryczne, powtórzenia itd.)
Inną cechą charakterystyczną dla tego okresu jest muzyka uproszczona do modelu harmonicznego, który jednak stanowił podstawę wielu nowych gatunków muzycznych z operą na czele. Zasługą twórców barokowych jest m.in. przeniesienie koncepcji kontrapunktycznych z muzyki wokalnej do instrumentalnej, która zaczęła się lawinowo rozwijać w nowych i samodzielnych formach (suita, sonata, concerto grosso) o krystalizującej się formie, obowiązującej przez następne trzy stulecia.
3)Opera: Powstanie opery zawdzięczamy działalności grupy kompozytorów, filozofów, poetów i muzyków włoskich, zwanej Cameratą florencką. Postuowali oni skonstruowanie przedstawienia z udziałem muzyki, ale było to niemożliwe, dopóki w muzyce panowała polifonia. Wielogłosowość polifoniczna nie pozwalała na czytelne i wyraziste prezentowanie tekstu i poprowadzenie dramaturgii przedstawienia.
Balet: Historia baletu jest zaledwie fragmentem historii tańca obejmującym czasy nowożytne i odnosi się głównie do kultury europejskiej. Przyjęto dość umownie, że za początek nowego okresu tańca widowiskowego uważać należy wystawienie w Paryżu 1 września 1581 r. baletu dworskiego pod tytułem "Corce - Ballet Comique de la Reine " - Balet komiczny królowej. Przymiotnik komiczny wówczas oznaczał element dramatyczny, rozwijający jeden temat. Reżyserem widowiska był Włoch Baldassarino do Belgiojoso, który później przyjął nazwisko Balthasara de Beaujoyeulx.
4)Koncert solowy to forma muzyczna, charakterystyczna dla epoki baroku, klasycyzmu i romantyzmu. Polega na tym, że jeden solista występuje z akompaniamentem orkiestry.
Utwór zazwyczaj złożony jest z trzech części w układzie szybka-wolna-szybka.
Concerto grosso (l.m. concerti grossi, z wł. duży koncert) to popularna forma muzyki barokowej przeznaczona na zespół instrumentalny, a zbudowana zwykle z czterech do sześciu części. Opiera się na dialogu pomiędzy niewielką grupą solistów (concertino) i orkiestrą (tutti).
5)Muzyka polska w okresie baroku rozwijała się z wyjątkową intensywnością, zwłaszcza w wieku XVII za panowania Wazów, przyjmowała bardzo szybko, wręcz z entuzjazmem, nową estetykę narodzoną we Włoszech. Kapelmistrzami kapeli królewskiej bywali więc wybitni twórcy włoscy, ale muzykę baroku reprezentowało także wielu kompozytorów polskich.
6)C. Monteverdi. , J. Peri, M. da Gagliano., J.S. Bach, G.F. Händel, A. Vivaldi, G.G. Gorczycki, A. Jarzębski, M. Mielczewski, B. Pękiel, M. Zieleński.
7)
PRZEDMIOT HISTORII GOSPODARCZEJ
1. Geneza i rozwój historii gospodarczej
Historia gospodarcza jest nauką stosunkowo młodą. Jej powstanie wiąże się z ukształtowaniem podstaw nowoczesnej nauki ekonomii politycznej w XVIII w., która szukając ekonomicznych prawidłowości rozwoju społeczeństw, musiała się cofać do ich historii. Historia gospodarcza rodziła się wraz z rewolucją przemysłową XVIII stulecia i powstaniem systemu kapitalistycznego. Po raz pierwszy nazwa "historia gospodarcza" (Wirtschaftsgeschichte) pojawiła się w Niemczech w 1879 r., a w niespełna ćwierć wieku później w 1901 r. - ukazało się pierwsze specjalistyczne czasopismo poświęcone historii gospodarczej - "Vierteljahrschrift flir Sozial- und Wirtschaftsgeschichte" (ukazujące się do dzisiaj).
Szybkie wyodrębnienie się dyscypliny i jej pomyślny rozwój przypada na okres międzywojenny (1918-1939), największe zaś osiągnięcia odnotowała historia gospodarcza po drugiej wojnie światowej.
W ostatnim półwieczu wraz ze znaczącymi przemianami społeczno-ekonomicznymi wzrosło zainteresowanie badaniami historyczno-gospodarczymi. Do badań tych w szerokim zakresie włączyli się także ekonomiści, którzy inspirowali nowe kierunki poszukiwań (np. badania nad wzrostem gospodarczym krajów i kontynentów, nad genezą kapitalizmu czy nad istotą rewolucji przemysłowej) oraz wprowadzili nowe metody badawcze (przede wszystkim metody statystyczno-matematyczne i modelowe). Ciekawe doświadczenia metodologiczne stały się głównie udziałem dwóch szkół badawczych:
Grupa "Annales" skupiała się wokół czasopisma "Annales - Economies - Societes - Civilisations" założonego w 1929 r. przez Marca Blocha (1886-1944) i Luciena Febvre'a (1878-1956); podejmuje ona aż do dzisiaj kompleksowe badania zjawisk historycznych w ścisłej współpracy zarówno z innymi naukami społecznymi (ekonomią, socjologią, psychologią), jak i z geografią i biologią; inspiruje badania nad "historią struktur_ 11 ię- nad "historią faktów"; do wybitnych przedstawicieli grupy "Annales" należeli-Ernest Labrousse (1885-1988) i Fernand Paul Braudel (1902-1985) - autor trzytomowej syntezy Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV-XVI11 w.
"Nowa historia gospodarcza" (new economic history), zwana też "kliometrią" (od muzy historii Klio i terminu "ekonometria"), uprawiana jest przez grupę historyków gospodarczych i ekonomistów kilku ośrodków uniwersyteckich w USA od lat pięćdziesiątych XX w. "Kliometrycy" stosują w analizie historycznej zasady współczesnej teorii ekonomii i analizę ilościową (metody modelowe, programowanie liniowe, metody symulacyjne) oraz krytykują i weryfikują wiele poglądów z historii gospodarczej USA uznanych za oczywiste (np. nie podzielają tezy o nieefektywności ekonomicznej systemu niewolniczego na Południu, uważają, że koleje w minimalnym stopniu wpłynęły na wzrost gospodarczy w XIX w.). W roku 1993 dwaj przedstawiciele "kliometrii" Robert W. Fogel (ur. 1926) i Douglas Cecil North (ur. 1920) uzyskali Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii za wkład w stworzenie nowego kierunku badań nad przeszłością.
W Polsce historia gospodarcza rozwinęła się w latach międzywojennych w ośrodku lwowskim - szkoła Franciszka Bujaka (1875-1953) i w Poznań iu|szkoła Jana Rutkowskiego (1886-1949); w 1931 r. poczęto wydawać w Poznaniu czasopismo "Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych". W okresie Polski Ludowej (po 1944 r.) badania historyczno-gospodarcze rozwinęły się na dużą skalę i w wielu ośrodkach naukowych. Nową inspiracją badawczą była metodologia materializmu historycznego przywiązująca zasadniczą wagę do czynnika ekonomicznego w dziejach społeczeństw; polska historia gospodarcza ostatniego półwiecza nie utraciła też kontaktu z nauką światową i była podatna na wiele nowości metodologicznych (wpływy "Annales", historia ilościowa).
2. Historia gospodarcza jako nauka
Historia gospodarcza zajmuje się procesami tworzenia i podziału dochodu społecznego w danym okresie historycznym, na danym terytorium. Jako dyscyplina badawcza wchodzi ona zatem w zakres badań zarówno nauk historycznych, jak i ekonomicznych. Z nauk historycznych - zajmujących się przeszłością cywilizacji ludzkich - historia gospodarcza czerpie metodę badawczą(sposób dochodzenia do prawdy) oraz zainteresowanie dla przeszłości. Z kolei z nauk ekonomicznych historia gospodarcza przejmuje przedmiot badań, którym jest gospodarka i jej funkcjonowanie.
Przedmiotem badań szczegółowych historii gospodarczej są dzieje poszczególnych działów gospodarki: rolnictwa, rzemiosła, przemysłu, handlu wewnętrznego i zagranicznego, a także instytucji gospodarczych: przedsiębiorstw produkcyjnych, zakładów ubezpieczeń, banków, giełdy itp. Zainteresowania dyscypliny dotyczą także stosunków społecznych: warstw i klas społecznych (chłopi, mieszczanie, szlachta, proletariat fabryczny) oraz stosunków zachodzących między nimi.
Według propozycji Witolda Kuli (Problemy i metody historii gospodarczej) historia gospodarcza bada:
1) procesy tworzenia i wielkość dochodu społecznego w różnych epokach historycznych, czyli:
* rozmiar sił wytwórczych (rolnictwo, osadnictwo, siła robocza);
* wydajność pracy (w tym postęp techniczny);
* ruch dochodu społecznego (czyli obrót towarowy);
* rozwój wszelkiego rodzaju usług (np. transportowych);
2) procesy podziału dochodu społecznego, czyli:
* zaludnienie (zajmuje się tym demografia historyczna);
* podział własności środków produkcji;
* rozwój gospodarki rynkowej w dziejach;
* wpływ podziału dochodu społecznego na rozwój gospodarczy.
Poznając powyższe problemy, historyk gospodarczy dąży do określenia poziomu życia ludności w danym okresie, na danym terytorium.
3. Przydatność historii gospodarczej dla ekonomistów
Historia gospodarcza nie uczy konkretnych zawodowych umiejętności; brak znajomości przeszłości gospodarczej własnego kraju, regionu czy firmy nie przeszkadza w prowadzeniu interesów, np. można być dobrym maklerem giełdowym, nie wiedząc nic O historii giełdy. Historia gospodarcza należy do przedmiotów podstawowych, ogólnokształcących w nauczaniu ekonomisty. Chcąc bowiem głębiej zrozumieć przebieg życia gospodarczego, ekonomista winien posiadać pewne minimum wiedzy historyczno-gospodarczej. Historia gospodarcza bowiem:
1) wyjaśnia wiele spraw świata dzisiejszego wydarzeniami z przeszłości ^np. podział świata na strefy rozwinięte i zacofane, występowanie wysp industrializacji i gospodarki naturalnej w danym kraju);
2) odgrywa rolę poligonu doświadczalnego dla ekonomisty (odniesienie do przeszłości pozwala przewidywać zachowania społeczne w pewnych warunkach ekonomicznych, np. w gospodarce wojennej, w warunkach inflacji); znajomość dziejów gospodarczych chroni nie tylko przed powtarzaniem błędów z przeszłości, ale i przed dokonywaniem pozornie efektownych "odkryć ekonomicznych" - na ogół bowiem "wszystko już było" i "wyważanie otwartych drzwi" może być przyczyną kompromitacji;
3) dostarcza materiału źródłowego (szczegółowego opisu faktów i procesów gospodarczych) przy formułowaniu ogólniejszych prawidłowości funkcjonowania gospodarki, czyli praw ekonomicznych; ekonomiści teoretycy posługują się zatem wynikami osiągniętymi przez historyków gospodarczych lub sami podejmują stosowne badania (przykładem mogą być studia Karola Marksa nad gospodarką Anglii XVI-XVIII w. w celu sformułowania wniosków o tzw. pierwotnej akumulacji kapitału czy wcześniejsze studia Adama Smitha nad źródłami bogactwa narodów).
4. Źródła do historii gospodarczej
Źródłem historycznym nazywamy utrwalony i zachowany materialny ślad działalności człowieka z przeszłości. Na podstawie tych
śladów z różnych epok historyk rekonstruuje fakty historyczne i przebieg dziejów (proces dziejowy).
W prostej klasyfikacji wyróżniamy dwa rodzaje źródeł historycznych:
* bezpośrednie - związane z działalnością produkcyjną i intelektualną człowieka przeszłości (budowle, narzędzia pracy itp.);
* pośrednie - są to zabytki pisane i te są dla historyka najcenniejsze; historia rozpoczyna się wraz z epoką źródeł pisanych, epoki wcześniejsze są przedmiotem zainteresowania prahistorii (archeologii), która bazuje na źródłach materialnych. Zasób źródeł pisanych zachowanych do naszych czasów jest dość ograniczony (tabliczki gliniane, Stelle kamienne, papirus, pergamin); od czasów Odrodzenia powszechne staje się użycie papieru, a wynalazek druku niesłychanie poszerza produkcję pisanych źródeł historycznych; od XVII stulecia niezwykle ważnym źródłem staje się prasa, w czasach zaś współczesnych rewolucja techniczna (informatyczna) sprzyja wytwarzaniu, utrwalaniu i przechowywaniu nowych rodzajów źródeł historycznych: mikrofilmów, taśm magnetycznych zachowujących głos (magnetofonowych) i obraz (magnetowidowych), magnetycznych dysków komputerowych i innych nośników informacji.
Historia gospodarcza przywiązuje szczególną wagę do następujących źródeł informujących o kierunkach działalności gospodarczej społeczeństw:
wszelkiego rodzaju średniowiecznych przywilejów (np. akty lokacyjne miejscowości);
wytworów działalności organów władzy, np. parlamentu, rad miejskich;
ksiąg celnych do badania handlu wewnętrznego i zagranicznego (wyjątkowe znaczenie mają tu np. księgi cła sundzkiego z XV-XVIII w. obrazujące obroty handlu bałtyckiego);
ksiąg podatkowych i skarbowych;
materiałów demograficznych (metryki kościelne, spisy ludności);
akt gospodarczych przedsiębiorstw;
prasy i publicystyki gospodarczej;
wydawnictw statystycznych (statystyki państw, miast, działów i branż gospodarki itp.).
Miejscem przechowywania źródeł historycznych są archiwa, które gromadzą źródła tworzone przez wiele dziedzin życia społecznego, dokonują ich selekcji, opracowują je i udostępniają badaczom (historykom) do wykorzystania w różnej formie (np. w postaci mikrofilmu, kserokopii).
PERIODYZACJA HISTORII POWSZECHNEJ
1. Pojęcie periodyzacji
Periodyzacja (z gr. periodos - okres, bieg czasu) jest to podział procesu dziejowego na mniejsze odcinki czasowe. Jej celem jest określenie i wyodrębnienie głównych etapów w dziejach ludzkości oraz wskazanie ważnych punktów zwrotnych w historii. Periodyzację stosują wszystkie dziedziny życia społecznego rozwijające się w czasie, a więc mające swoje dzieje (literatura, filozofia, religia, wojskowość i inne). Zadaniem nauk historycznych jest ustalenie periodyzacji uniwersalnej, która miałaby zastosowanie do dziejów społeczeństwa ludzkiego i stanowiłaby podstawę periodyzacji przyjmowanych przez inne dziedziny wiedzy.
2. Ery historyczne.
Istnieje wiele propozycji podziału dziejów człowieka na okresy, które nazywamy erami, ale najwcześniej spotykamy się z systemami ustalania "roku pierwszego". Od "roku pierwszego" liczono czas, ustalano system kalendarzowy, budowano różne formy periodyzacji. Najbardziej znane ery to:
* żydowska - od stworzenia świata (3760 r. p.n.e.);
* bizantyjska - od stworzenia świata (5508 r. p.n.e.);
* grecka - od pierwszej olimpiady (776 r. p.n.e.);
* rzymska - od założenia Rzymu, ab urbe condita (753 r. p.n.e.);
* dionizyjska, czyli chrześcijańska - dzieli dzieje ludzkości na okres przed i po narodzeniu Chrystusa (antę Nativitatis Christi, post Nativitatem Chrisri), w wersji laickiej - "stara era" i "nowa era"; wraz z postępami chrześcijaństwa upowszechniła się w kręgu cywilizacji europejskiej od VI w. i dzisiaj jest w powszechnym użyciu w periodyzacji historycznej;
* mahometańska - od tzw. hidżry (ucieczki Mahometa z Mekki do Me dyny) w 622 r. n.e.
Kalendarze służyły do określania rachuby dni i dłuższych okresów, oparte zaś były na cyklu zmian pór roku i cyklu zmian faz Księżyca. Najbardziej znane kalendarze to kalendarz juliański (wprowadzony w 46 r. p.n.e. przez Juliusza Cezara), przyjęty przez Kościół i używany w średniowiecznej Europie, oraz powszechnie dziś używany w większości krajów świata kalendarz gregoriański (wprowadzony w 1582 r. przez papieża Grzegorza XIII). Sporadycznie funkcjonował we Francji w latach 1793-1806 tzw. kalendarz rewolucyjny francuski, liczący początek ery od wprowadzenia we Francji republiki w 1792 r.
3. Periodyzacja praktyczna
W XVII w. profesor uniwersytetu w Halle Christoph Keller (Cellarius) zaproponował podział dziejów na trzy epoki:
* starożytną (do wstąpienia na tron Konstantyna Wielkiego w 306 r.); * średniowieczną (do upadku Konstantynopola w 1453 r.);
""nowożytną (po upadku Konstantynopola).
Podział ten przyjął się, został uzupełniony i dzisiaj w ramach periodyzacji praktycznej wyróżnia się:
* Starożytność - od początków dziejów człowieka do upadku Cesarstwa Rzymskiego w 476 r.;
* Średniowiecze - od 476 r. do połowy (1453) lub końca (1492 - odkrycie Ameryki) XV w.;
* czasy nowożytne - od końca XV w. do wybuchu pierwszej wojny światowej (1914);
* czasy najnowsze - po 1914 r.; praktycznie dzisiaj za czasy najnowsze przyjmuje się okres ostatniego półwiecza: od wybuchu czy nawet od końca drugiej wojny światowej (1939-1945).
4. Periodyzacja marksistowska
W 1859 r. ekonomista niemiecki Karol Marks (1818-1883) w Przyczynku do krytyki ekonomii politycznej stwierdził, że w dziejach ludzkości istnieje mniej więcej prawidłowe następstwo dominacji określonych sposobów produkcji i na tej podstawie wyróżnił tzw. formacje społeczno-ekonomiczne, czyli stadia rozwoju społeczeństw. Wyodrębnił on 5 formacji:
* wspólnotę pierwotną;
* niewolnictwo;
* feudalizm;
* kapitalizm;
* socjalizm.
Wymienionej kolejności odpowiada dziejowe następstwo formacji. W stworzonych przez siebie podstawach materializmu historycznego Marks stwierdził, że przechodzenie od jednej formacji do drugiej jest rezultatem trzech procesów zachodzących w każdej z nich:
* wzajemnego oddziaływania człowieka i przyrody w procesie produkcji dóbr materialnych, a co za tym idzie rozwoju sił wytwórczych (poziom narzędzi produkcji i umiejętności człowieka);
* narastania sprzeczności między nowymi siłami wytwórczymi (wyższym ich poziomem) a starymi (zacofanymi) stosunkami produkcji, które muszą się dostosować do poziomu nowych sił wytwórczych;
* powstawania sprzeczności między nowymi stosunkami produkcji (tzw. bazą ekonomiczną) a starą nadbudową ideologiczno-polityczną (ustrojem państwa, ideologią).
W ten sposób "motorem dziejów staje się rozwój narzędzi pracy", rewolucje społeczne zaś decydują o przejściu od formacji starej do nowej, bardziej rozwiniętej i postępowej. W myśl tej teorii powstania niewolnicze położyły kres niewolnictwu, rewolucje burżuazyjne - feudalizmowi, a rewolucje proletariackie usuną kapitalizm. Socjalizm, jako faza pełnej równości ludzi (komunizm), będzie - według Marksa - ostatnim stadium rozwoju społeczeństwa ludzkiego.
W ujęciu periodyzacji marksistowskiej, szeroko wykorzystywanej przez grona historyków nie tylko o marksistowskiej orientacji, formacja wspólnoty pierwotnej i niewolnictwa przypada na epokę Starożytności, Średniowiecze jest przesuwane aż do połowy XVII stulecia (rewolucja angielska), czasy najnowsze zaś przychodzą wraz ze zwycięstwem rewolucji bolszewickiej w Rosji (1917).
Periodyzacja historii powszechnej oparta na marksowskiej teorii formacji jest wykorzystywana praktycznie we wszystkich podręcznikach dziejów gospodarczych. Punkty sporne dotyczą jednak konkretnych cezur chronologicznych (np. genezy kapitalizmu) oraz założeń samej marksowskiej teorii rozwoju społecznego.
5. Periodyzacja stadiów rozwoju
Stadia rozwoju Walta Rostowa. Ten amerykański ekonomista (ur. 1916) opublikował w 1960 r. pracę The Stages oj Economic Growth, w której przedstawił konkurencyjną - w stosunku do marksizmu - propozycję periodyzacji dziejów cywilizacji ludzkiej. Wyróżnia on pięć stadiów przechodzenia od społeczeństwa tradycyjnego do społeczeństwa nowoczesnego (por. rys. 1):
* społeczeństwo tradycyjne - wysoki udział zatrudnionych w rolnictwie (ok. 75%), niska wydajność pracy, hierarchiczna struktura społeczeństwa, władza w rękach posiadaczy ziemskich; stadium to można utożsamić z feudalizmem;
* społeczeństwo przejściowe - w okresie tym tworzone są podstawy do wzrostu gospodarczego, nastąpiły też zmiany techniki produkcji i struktury społecznej, systemu politycznego i wyznawanej przez ludzi hierarchii wartości; stadium to oznaczać może okres przejściowy od feudalizmu do kapitalizmu (Europa w XVI-XVIII w.);
* start gospodarczy - zaistnienie bodźca (take-off) uruchamiającego gwałtowny rozwój (może to być ważne wydarzenie polityczne, np. rewolucja francuska, lub innowacja techniczna taka jak maszyna parowa, kolej żelazna);
* społeczeństwo dojrzałości - gospodarka jest zdolna do produkowania prawie wszystkiego (opierając się na bazie technicznej i materialnej rozwiniętej po starcie gospodarczym);
* społeczeństwo masowej konsumpcji - gospodarka uzyskuje możliwości produkowania wszystkiego, czego chce (w momencie druku pracy Rostowa kryterium to spełniały w zasadzie jedynie Stany Zjednoczone).
W polemice z Marksem Rostów negował ciągłość historycznego procesu wzrostu gospodarczego (tak chciał Marks), ponadto zwracał uwagę na wielką wagę czynników pozaekonomicznych w procesach gospodarczych (Marks czynnik ekonomiczny uważał za decydujący, stąd stwierdzenie - "byt kształtuje świadomość"). Rostów uważa, że wbrew Marksowi działaniami ludzkimi nie kieruje tylko walka o własność, ale także dążenie do władzy nad ludźmi, chęć przyjemności, spełnienia dążeń ideowych itp.
Periodyzacja dziejów Rostowa może być stosowana w odniesieniu do rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów; jest jednak zbyt skomplikowana, pozbawiona jasnych kryteriów i dlatego nie znalazła szerszego zastosowania w naukach historycznych; trudno jej przyznać walory uniwersalności w odniesieniu np. do rozwoju gospodarczego poszczególnych kontynentów. Kryterium wolności gospodarki. Francuski uczony Andre Piettre zaproponował w 1969 r. podział dziejów ludzkości na trzy fazy:
* epokę tradycyjną;
* epokę wolności;
*'epokę etatyzmu i techniki.
Epokom powyższym odpowiadałyby trzy stadia rozwoju gospodarczego:
1) gospodarka uzależniona, podporządkowana - ekonomika jest podporządkowana obyczajom i zwyczajom, tradycji, porządkowi religijnemu i politycznemu; etap ten datuje się na wieki średnie i na okres XVI-XVII w.;
2) gospodarka niezależna - przypada na XVIII w. (liberalizm i indywidualizm) i XIX w. (pełna gospodarcza niezależność); cechuje ją faworyzowanie prywatnej inicjatywy i przedsiębiorczości oraz wyzyskiwanie słabszych;
3) gospodarka kierowana - przypada na XX w.: wpływ państwa na gospodarkę (kapitalizm kierowany) i rozwój ideologii kolektywizmu (socjalizm).
Ujęcia periodyzacyjne w dziejach gospodarczych są liczne; w zasadzie każda dziedzina produkcji czy usług może stosować własne kryteria periodyzacji swej przeszłości. W wytwórczości przemysłowej możemy wyszczególnić np. okresy: rzemiosła cechowego, nakładu, manufaktury, fabryki zmechanizowanej; z innego punktu widzenia możemy wyodrębnić w działalności przemysłowej okresy: pracy ręcznej, maszyny parowej, silnika spalinowego i elektrycznego. W transporcie lądowym: epokę transportu konnego (naj dłuższą) i epokę transportu zmechanizowanego (kolej, samochód, samolot). Wszystkie takie ujęcia periodyzacyjne mają charakter uzupełniający w stosunku do periodyzacji uniwersalnej opartej na kryteriach naukowych (niezależnie od tego, czy będzie to ujęcie marksowskie, czy periodyzacja faz rozwoju gospodarczego).
NAJDAWNIEJSZE DZIEJE CZŁOWIEKA - WSPÓLNOTA PIERWOTNA
1. Periodyzacja
Według badań antropologów i archeologów człowiekowate (Hominidae) stanowią wyodrębnioną grupę ewolucyjną już od 3-4 min lat. Był to jednak gatunek rzadki o niezwykle powolnej ewolucji umiejętności korzystania z otaczającej go przyrody. Przewagę w przyrodzie zdobył człowiek dopiero w ciągu ostatnich kilku tysięcy lat.
Najdawniejsze dzieje cywilizacji ludzkiej - zwane potocznie wspólnotą pierwotną - przypadają na okres zwany przez archeologów epoką kamienną (pozostałe dwie epoki to epoka brązu i epoka żelaza). Epoka kamienna dzieli się z kolei na: 1) paleolit (starsza epoka kamienna) - ok. 1 000000-14000 lat p.n.e.; 2) mezolit (środkowa epoka kamienna) - 14 000-8000 lat p.n.e.;
3) neolit (młodsza epoka kamienna, epoka kamienia gładzonego) 8000-4000 lat p.n.e
2. Paleolit
Prowadzone od lat pięćdziesiątych XX w. badania paleoantropologiczne wskazują na wschodnią i południowo-wschodnią Afrykę jako kolebkę ludzkości. Znaleziska szczątków australopiteków datuje się tu na 4 min lat, jego zaś wyższa forma, tzw. Homo erectus, pojawiła się ok. 1,5-1 min lat temu (wykopaliska na terenie Kenii, Tanzanii i Etiopii). W ostatnich stu tysiącach lat praczłowiek przemieścił się na Bliski Wschód, do Afryki Północnej i na teren basenu Morza Śródziemnego. Jeszcze u schyłku paleolitu gatunek ludzki był nieliczny, koczował w kilkudziesięcioosobowych hordach zajmujących się zbieractwem płodów dziko rosnących roślin oraz łowiectwem. Podstawowym narzędziem przez setki tysięcy lat był powoli ulepszany pięściak (obrobiony kamień o różnych zastosowaniach - narzędzie, broń). Przełomowe znaczenie miało opanowanie sztuki niecenia ognia - źródła ciepła, ochrony przed atakiem dzikich zwierząt, środka przygotowania strawy; ogień stawał się przeto przedmiotem kultu.
Około 35 000 lat p.n.e. pojawił się - w jeszcze nie do końca zbadanych okolicznościach - człowiek rozumny (Homo sapiens), znany jako człowiek z Cro-Magnon, który w okresie późnego paleolitu (od ok. 25 000 lat) spowodował przyspieszony rozwój gatunku ludzkiego. Przejawiało się to w udoskonalonej obróbce krzemienia, pojawieniu się nowej broni - łuku oraz w udomowieniu psa. Wzrost liczby ludności (nowy gatunek całkowicie wypiera dawnego tzw. neandertalczyka) stanowił konieczną przesłankę w przejściu od zbieracko-łowieckiego modelu życia do produkcji żywności.
3. Neolityczna rewolucja rolnicza
Decydujące znaczenie w dziejach gatunku ludzkiego miały przemiany społeczno-gospodarcze, które dokonały się na terenach Bliskiego Wschodu (głównie w dorzeczach rzek aluwialnych: Nilu, Tygrysu, Eufratu) w okresie neolitu. Wówczas to żyjący tutaj ludzie opanowali sztukę rolnictwa, czyli umiejętność produkowania żywności w postaci białka roślinnego (zbóż). Proces ten, dokonujący się w długim okresie (od ok. 8000-4000 lat p.n.e.), nosi nazwę neolitycznej rewolucji rolniczej. Przejście do modelu rolniczego uwarunkowane było licznymi czynnikami: zmianą klimatu po ustaniu na terenie Europy epoki lodowcowej i wyginięciem w związku z tym niektórych gatunków zwierząt, powolnym, ale stałym wzrostem liczby ludności (popyt na żywność), coraz większą niewydolnością modelu zbieracko-łowieckiego, wreszcie - obserwacją dziko rosnących roślin zbożowych.
4. Konsekwencje rewolucji rolniczej
W wyniku opanowania rolnictwa dokonały się znaczące zmiany w dziejach społeczeństw ludzkich. Był to niewątpliwie punkt zwrotny w procesie wzrostu liczby ludności na Ziemi, która gromadziła się na terenach urodzajnych (najbardziej urodzajne były doliny rzek). Następuje zatem przejście od wędrownego trybu życia (w poszukiwaniu pożywienia) do życia osiadłego. Z tym wiąże się społeczny podział pracy na rolników i hodowców, którzy oswoili zwierzęta użytkowe (bydło, kozy). Z biegiem czasu człowiek zaczął wykorzystywać siłę zwierzęcą (siła pociągowa). Model rolniczy spowodował wzrost roli mężczyzny (tworzy się tzw. patriarchat, w przeciwieństwie do istniejącego w okresie modelu łowiecko-zbierackiego matriarchatu - z dominacją kobiety) oraz postępujący rozpad wspólnoty pierwotnej, polegającej na .wspólnej pracy i równym dzieleniu jej rezultatów między członków wspólnoty. Przejście do życia osiadłego oznaczało tworzenie osiedli (miast-państw); do najbardziej znanych należy systematycznie badane przez archeologów Jerycho, istniejące już ok. 9000 lat p.n.e., oraz miasta-państwa na terenie Mezopotamii (Ur, Uruk, Lagasz - z IV tysiąclecia p.n.e.). Rolnictwo dawało (szczególnie w latach urodzajnych) nadwyżki produkcji, co naruszyło dawną równość członków wspólnoty i tworzyło tym samym nierówność majątkową. Pojawili się też przywódcy o dużym autorytecie (wodzowie w wyprawach zbrojnych, starsi rodu, mędrcy) i pierwociny organizacji państwowych.
Nowe rolnicze cywilizacje stworzyły systemy kultu sił przyrody (Ziemi, Słońca, Księżyca), zwierząt, płodności (kult Matki Ziemi) i prac rolnych; wraz z wierzeniami i kultami ukształtowały się kasty i funkcje kapłanów (czarowników, szamanów).
Mam nadzieje że pomogłam:)